Morgunblaðið - 05.02.1970, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ. FIMiMTUDAGUR 5. FEBRÚAR ID70
19
íslenzkt kæliskip að hlaða sigr af frosnum fiskflökum frá ein-
hverju af hinum 80 — eða fleiri — hraðfrystihúsum á Islandi.
— Sjómannasíða
Framhald af bls. 16
saltfiskur og gkreið helztu keppd
nautar freðfisksins.
Freðfiskurinn hafur sótt á
nýja fislkinn atf þreimur ástæðum:
1. Það verður sífiellt erifiðara
að fá raunverulega nýjan
fisk til neyzllu. Tíminn frá
þvi fiskurinn er vedddur og
þar til hann er kotminn til
neytendans er alltaif að
lengjast. „Nýi“ fiskurinn er
því ekki lengur nýr. Þar,
sem kostur er á nýjuim fistki,
til dætmis úr bátum, sem
landa daglega, er enginn
markaður fyrir freðfisk.
2. Vegna lenigdrar útivistar og
sóknar á fjarlæg mið, verð-
ur í æ ríkari mæli að grípa
tii frystingar til að verja
fiskinn skemmdum.
3. Síaukið þéttbýli. Þar sem
þéttbýlt er, svo sem í borg-
um, er þróunin sú, að fóllk
vill að matargerð sé sem
auðveldust og í þéttbýli er
er einnig auðveldara að
sýna og auglýsa vöru en í
strjálbýli og í báðum tillvik
unum hefur frystur fiskur
kosti um fram nýjan fisk.
Sai'a frysts fisks í Bretlandi
byggist kanngki aðallega á
lið 1 og 3, í Bandarílkjunium
á 2 og 3, og í Þýzkalandi á
öllum ofannefndum þátt-
um.
Þar sem um verulega sam-
keppni er að ræða á markaði fyr
ir frystan fisk og nýjan, hetfur
reynslan sýnt að kaupendurmir
velja sitt á hvað og fylgjast vel
með verðlaginu á báðum tegund
unum. Ástandið og framboðið á
markaðinum ræður frá degi til
dags sölunni og það getur strax
breytt verðlaginu, ef til dæmis
stórt frystifyrirtæfci hættir störf
uim, jafnvel aðeins stuttan tíima.
Það er augljóst, að fyrst að
saimbandið milli sölu frysts fisiks
og nýs er svo viðkvæmt á mörfc
uðuim hatfnarbæja hjá þeim
þjóðum, sem bæði veiða og neyta
fislkis, og háð istaðháttarlegum
aðstæðum, þá miuni inmflutning-
ur frá öðrum löndum, og verð-
lag á þeim innflutningi, ekki síð
ur vera áhrifaríkt.
Alþjóðaverzlunin með frystan
fisfc hlýtur að hatfa áhrif á fraim
leiðsiu heimaiaindsins (um það
höifum við íslendirugar nýtt dæmi
í sambandi við tollinn á frystum
tfiski í Bretlandi, — þýð.) og
hetfur þetta atriði verið mjög til
umræðu hjá þeim þjóðum, sem
framleiða fisk tii útflutnings til
þjóða, sem sjáltfar framleiða fisfc.
SAMKEPPNISAÐSTAÐA
FRYSTA FISKSINS VIÐ
SALTAÐAN EÐA ÞURRK-
AÐAN FISK
Sem alþjóðleg verzlunarvara
er saltaður eða þurrkaður fisk-
ur mikiu eldri í hettunni en
frysti figkurinn. Marlkaður fyrir
saltfigk og gkreið er aldagamall
í löndum með hedtu lotftslagi.
Helztu útflutningslönd saltfisks
og Skreiðar, Kanada, Noregur og
ísland, verka aðallega þorsfc til
þesisa útflutnings og þá helzt
stóran þonsk, sem gerist nú æ
ejaldgætfari með ári hverju.
Ef horft er fram til langs tíma
og rnieð heildarsýn yfir heims-
markaðinn, er réttlætanlegt að
gera ráð fyrir að smefckur fólks
sé 'heldur víkjandd á mikið sölt-
uðum og harðþurrkuðum fiski
og í frairotíðinni megi því heldur
búast við minnlkandi mar'kaði fy-r
ir þennan fisik. OECD varar þó í
Skýrsllu sinni við því a@ draga otf
smöggsoðnar ályfctanir af slílkum
framtíðarbollaleggingum. Svo
lengi sem markaðsmöguleikar
frysts fisks eru taikmarfcaðir og
hægt er að fá fisk, sem hæfur er
til söltunar, þurrfcumar eða reyk-
ingar, þá er slík framleiðsla
skemmtileg og áfcjósanleg til-
breyting frá frystiframleiðsl-
unni og góðir markaðir fyrir þá
framJIeiðslu mjög æsfcilegir og
von manna að þeir haldist. Því
miður hefur borgarastyrjöldin í
Nígeríu orðið skreiðarútflufn-
ingslöndunum Noregi og íslandi
sérstaklega akaðleg og verðlækfc
un á Jamaica kom mjög illa við
Nýf undnalandsmenn.
Verðfallið, sem hófst 1966 hef
ur komið illa við allar þjóðir,
sem framíleiða frystan fisfc. Eng-
ar tvær þjóðir brugðust þó með
sama hætti við þessum vanda,
og í skýrslu OECD er forðast að
álykta eitt eða annað að því er
snertir sérstaklega einstakar
þjóðir eða einstaka framleiðslu
grein þessa iðnaðar, heldur er
reynt að gera grein fýrir heildar
orsök og afleiðingu þessa verð-
falls, og þá unnið úr sfcýrslum
þeirra þjóða, sem mestra hags-
muna hatfa að gæta í þessari fisk
framleiðslu, en þær eru Kanada,
Danmörk Þýzkaland, Ís/land, Nor
egur, Bretland og Bandaríkdn.
Af gkýrslum þessara þjóða má
ráða eftirfarandi heildarástand:
Heildarlandanir á helztu botn
fiskstegundum héldust tiltölu-
lega jatfnar á árunum 1964-1968.
Á árinu 1963—1964 óx freðifisks
framleiðslan um 6% en á næsta
ári eða árið 1964—65 um 18%.
Þessi milkla hæfcfcun 1965 var
vafalítið meiri en raiunverulegri
neyzlu nam. Það gæti verið á-
stæðan fyrir verðfaillinu 1966 og
framá 1968 og einnig fyrir stöðv
un framleiðsluaukningar árdn
1966 og 1967. Bf framleiðsla árs
ins 1968 reynist hærri en 1967,
þá væri hægt að líta á þá hækk-
un sem spor í átt til jatfnvægis,
en sé framleiðsla ársirns atftur á
móti hærri en áranna 1965 og
1966, þá væri ástæða fyrir freð-
fiskstframleiðendur till bjartsýni
og þeirrar ályktunar, að enn séu
frystimarkaðarnir ekki fullnýtt
ir og hægt að stæfcfca þá.
Söltun og þurrkun fór minnfc-
andi þar til 1965, að hún tók að
aukast aftur, en það má heita
víst að framleiðslutölurnar fyrir
1968 sýni á ný minnkun þessarar
framlieiðslu. Löndun nýs fisks
var jofn á árunum 1963—65 en
minnlkaði lítillega á árunum 1966
og ’67. Löndunartölur þessara
ára breyttust þó svo títið að ertf-
itt er að draga nokkrar nákvæm
ar ályktanir af þeirn mun, en
skýrsllurnar sýna þó að erfið-
leilkarnir á freðtfisbsmarkaðinum
í heild áttu ekki rót sína að
refcja til sóknar nýs fisks á mark
aðinn. (Þegar enskuimælandi
menn tala um „wettfish", blaut
an fisk, og einnig, þegar þeir
tala um „freshfish", nýjan,
eða ferskan fisk, eiga þeir einnig
við ísaðan fisk. Við aftur á móti
teljum ekfei annan fisk nýjan en
fisfc nýveiddan og landað sam-
dægurs eða svo. Fisk, sern
geymdur hefur verið í ís í viku
veiðiferð eða meira, köllum við
ísaðan fisfc. Það kemiur efciki í
ljós í greininni, þegar talað er
um wetfish eða freshfish, að hve
miklu leyti átt er við nýjan fiisfc
og að hve mifclu leyti ísaðan
fisk vedddan á fjarlægum mið-
um. Greinarhöfundur lætur þess
getið í greinarlokin, að þetta
orðalag sé óljóst og villandi, en
lætur þar við sitja. Ýfirleitt virð
ist, þegar talað er um nýjan
fisk í greinni í FNI átt við ísað
an fisk. — Þýð.)
Þessar athuganir OECD hafa
leitt til eftirfarandi almennra á-
lyktana:
Markaðurinn fyrir frystan fisfc
hefur um nofckurra ára skeið
verið vaxandi og er enm að vaxa.
Þó jafnan verði að taka spá-
dóma með varúð, hlýtur að vera
óhætt að gera ráð fyrir að þjóð-
ir eims og Frakfcar, sem neyta
mikils fisfcs, muni aufca neyzlu
frysts fiSks frá því sem nú er.
Á mörkuðum, sem þegar eru fyr
ir hendi, svo sem í Bandarífcjun
um verður að gera ráð fyrir að
markaður vaxi að minnsta kosti
sem nemur tfólfcgfjölguninni.
Að því er framleiðsluna snert
ir, þá hlýtur minnfcandi afli á
heimaimiðum og aufcin sófcn á
fjarlægari mið að leiða til aufc
innar frystingar um borð, og sá
afli færi þá inn á frystimarkað-
inn.
Bæði framleiðsluhorfur og
martoaðshorfur eru þvi jákvæðar
fyrir frystan figk og afurðir. —
Samt er það svo, að fraraleiðend
ur frysts figk virðast hafa verið
full bjartsýnir á undanförnum
árum. Neyzla frysts fistos jókist,
en breytingarnar á neyzlunni
voru ekki nógu miklar né hrað-
ar tíl þess að réttalætanlegt
væri að ráðast umisvifalítið í að
kaupa tæki og byggja vertosmiðj
ur í jafnstórum mæli og gert hef
ur verið í nokfcrum löndurn".
Svo sem eðlilegt má kallast,
þegar um vaxandi marfcað er að
ræða, geta menn auðveldlega
misreifcnað fylgni framleiðslu og
neyzlu í íramtíðaráætlunum eín
um. í sfcýrsitíi OECD segir að
glíks misreiknings sé ekiki sízt að
vænta vegna þess, að einni þjóð
sé eklki fullkunnugt um, hvað sé
að gerast í framleiðslu annarrar
þjóðar.
„Það er einmitt þetta atriði“,
segir í skýrslu OECD, „sem gæti
hafa orsakað þá háværu bjart-
sýni, seim greip um sig yfir verð
hækkunum á freðlfisfci á árunum
1955—66 og síðan þeirrar háværu
svartsýni, sem verðlækkanirnar
1966 og 67 ullu“.
í gkýrslunni er ýtarlega rætt
um marfcaðssamband frysts fisfcs
saltaðs og þurrkaðs figks og nýs
iiiaks. Þessar fisktegundir hafa
mikil áhrif hver á aðra á mörk
uðunum og í framleiðslunni og
blandaát oft en geta þó aldrei al
gerlega leyst hver aðra atf 'hólmi
og um algera marfcaðssamein-
ingu verður aldrei að ræða. Stöð
ugleiki markaðs fyrir frystan
fisk byggist því framvegis sem
hingað til að miklu leyti á sam
keppni við nýjan, saltaðan eða
þurrkaðan fisk.
Síbreytilegar óskir neytenda
og vaxandi framleiðslufcostnað-
ur, veldur því að vafasamt er
að hægt væri að byggja upp
marfcað, sem vaéri jafngóður öll
um þessum fisktegundum. Raun
verulega næst aldrei jafnvægi á
markaðd heldur skiptist á Skin
og sfcúrir eða réttara sagt hæðir
og lægðir. Lægðirnar geta orðið
svo langvarandi hjá einni fram-
leiðslugrein, að það kosti stórtfé
að komast upp úr henni.
Endanlegar niðurstöður OECD
skýrglunnar að því er tefcur til
þessarar þriggja fisfcfraimleiðslu
þátta frosims, shltaðs og nýs fisk
— eru þessar:
Það má búast við því að neyzla
frysts fisks fari vaxandi en fram
leiðslan er enn fuil mifcil.
Það er ekki hægt að búast við
aukinni neyzlu saltfiSks að neinu
ráði, en sala saltfisfcs virðist sí-
fellt verða óhagstæðari með til-
liti til framleiðslu kostnaðarins.
(Það á við um allan fisfc. Þýð.)
Að því er nýjan fisk snertir atf
fjarlæguim miðurn getur örðið
um markaðserfiðleika að ræða
vegna þess að kröfurnar um
fersfcleika fisksins og gæði verða
sífellt meiri.
Þegar þessi skýrsla var búin
undir útgáfu snemma á siðasta
ári var ástandið óhagstætt hjá
öllluim þessum þremur fisfcfram
leiðslugreinum. Helzt virtrst
sem horfur væru á, að markað-
urinn fyrir frystan fisfe næði ein
hvers konar jafnvægisástandi
miðja vegu milli þess sem hann
varð hagstæðastur og óhagstæð
astur á árumum 1964—1968.
Skýrslu OECD lýfcur með þess
um orðum:
„Atf því sem að framan hefur
verið sagt mætti kannsfei álylkta
að von væri á betri tímum en
þeiim, sem verið hafa undanfarin
tvö ár. Það er þó ekki raunsæ
skoðun að gera ráð fyrir þeim
möguleifcum að erfiðleiikarnir
séu afstaðnir. Jafnvel þótt gert
sé ráð fyrir þeim möguleika, sem
e. t. v. er nú ekki fyrir hendi, að
minnkandi atfli hefði jálkvæð á-
hrif á verðlagið, þá er eklki rétt
eða raunsætt að búast við snögg
um bata né afturhvarfi til sí-
hækkandi verðlags, í tíkingu við
það, sem var á árunum fyrir
1966“.
Járníðnaðarmenn
Viljum ráða nokkra járniðnaðarmenn nú þegar.
Vélaverkst. Sig. Sveinbjörnsson h.f.
Arnarvogi, Garðahreppi. — Sími 5 2 8 5 0.
Byggingalóðir á Seltjarnarnesi
Til sölu byggingarlóðir á Settjarnamesi fyrir einbýlishús, fallegt
útsýni Tilbúnar til byggingar strax.
Tilboð óskast send auglýsingadeild Morgunblaðsins fyrir
10. þ.m auðkennt: „Seltjarnarnes — 2504".
Deildarhjúkrunarkono oskast
Staða deildathjúkrunarkonu við Kleppsspítalann er laus til
umsóknar. Nánari upplýsingar veitir forstöðukonan, sími 38160.
Umsóknir með upplýsingum um aldur, menntun og fyrri störf
sendist stjórnarnefnd ríkisspítalanna, Klapparstíg 26, fyrir
15. febrúar n.k.
Reykjavík 3 febrúar 1970.
Skrifstofa ríkisspítalanna.
Hjnkranorkona óskast
Kleppsspltalinn vill ráða til kennslustarfa hjúkrunarkonu með
sérmenntun í geðhjúkrun. Nánari upplýsingar um starfið veitir
forstöðukona Kleppsspítaians, sími 38160.
Umsóknir með upplýsingum um aldur, menntun og fyrri störf
sendist stjórnarnefnd ríkisspltalanna, Klapparstíg 26, fyrir
15. febrúar n.k.
Reykjavík, 3. febrúar 1970.
Skrifstofa rikisspítalanna.
ÚTSALA
Enskir HERRASKÓR — Enskir
og franskir DÖMUSKÓR —
TELPNASKÓR — DRENCJASKÓR
LEÐURSTÍCVÉL herra
Skóbúðin
Laugavegi 38