Morgunblaðið - 15.02.1970, Síða 12

12
MORGUNKLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. FEBRÚAR 1070
Á MORGUN — 16. febrúar eru
50 ár liðin frá þvi er fyrsta
dómþing Hæstaréttar Islands
var haldið. Hafði íslenzk þjóð
þá endurheimt æðsta dómsvald
í málum sínum og fengið það í
hendur íslenzkum mönnum eft-
ir hálfa sjöundu öld, sem er-
lendlr aðilar höfðu farið með
það. Stofnun Hæstaréttar mun
í sögu islands ávallt verða tal-
inn til merkisatburða — stórt
skref í átt til sjálfsforræðis.
Uppisitaða Hæsitarétítiar var í
rauniinni Laindisytfirrétturmn,
endia var Hæstiréttiur 1!9í20 skip
aður sörrau dóimenduim og
Landsyíirréttuirimi að viðtoætt-
uim tveim'ur. Úr Landsyfirrétti
íkiomiu þeir Kristtján Jónisson,
Halldór Daníeiisson. og Eggent
Briem, en við stofnun Hæata-
réttar voru einnig skiipaðir
diómarar þeir PáLl Einansson
oig Lárus H. Bjatrnason.
Lögi-n um Hæiatarétt tóku
gildi 1. janúar 1020. Fynsta
dóimiþinigið var þó ekiki haldið,
fyrr en 16. febrúar, s. s. áðarr
er getið. Táiknnæntt er að fyrstd
dóaniuir réttarins var í mjög
þjóðlegu máM, etf svo má að
orði komast. Það var mál
Sveins Magniússonair gegn Ingi
björgu Þorsteinedóttur um til-
kalil tii reka. Málsatvik voru
þau, að Sveinn hatfði keypt
Fyrsta dómþing Hæstaréttar efir að munnlegur málflutningur var tekinn upp. Við langborðið sitja fyrstu domendur Hæsta-
réttar, taldir frá vinstri: Lárus H. Bjarnason, Halldór Danielsson, Kristján Jónsson, fyrsti forseti réttarins, Eggert Briem og
Páll Einarsson. Standandi eru tveir fyrstu málaflutningsmenn réttarins, Eggert Claessen til vinstri og Sveinn Björnsson. —
Lengst til vinstri sést fyrsti hæstaréttarritarinn, Björn Þórðarson.
JF
að þá vair tekinin, upp tniunm-
ileguir málfliuitinlinigur, en í
LamdsyifÍTTétltiniuim var mál-
fLutnimguir ávaiLllt ákritflegur. Til
ársinis 1049 var Hæstkéttiur til
h'úisa í gömilu bæjarþiragsitotf-
uinmi í Hegniinigartoúainu, en þá
fétklk rðtitiuininn eigið húsnæði
við Lindartgötu og þar er Ihanm
nú tM húsa.
Skrifisitofur Hæstaréttar enu
ekfci mannnnargar. Auk hæsta-
iréttarri'tara eru 2 fastráðnir
startfsmenm, sknitfstofiuiStúlfca og
dómvörðuir. Þingfhald fer fraim
Hæstiréttur Islands eins og hann er nú skipaður. Dómaramir eru í fundarherbergi sínu. I for-
sæti fyrir miðju er forseti dómsins, Einar Amalds, vinstramegin við borðið eru dómaramir Logi
Einarsson og Gizur Bergsteinss on, en hægra megin Gunnar Thoroddsen og Benedikt Sigurjóns-
son.
Fyrstu málaflutningsmennimir fyrir Hæstarétti, Sveinn Bjöms-
son til vinstri og Eggert Claessen.
Fjöldi uppfcveðim.ma dómia
Hæstaréttar heifur verið moikk-
uð jatfn flest árin, sem rélttuir-
imim hefuir stamfað. Fyrsta árið
vonu dómmarimir 34 oig fyrstu 10
árin fj'öligar þeim ár firá ári og
1931 eru þeir 109. Fram til árs-
■'ns 1940 enu dómnairniiir fiæstir
111 áriið 1930 og flestir 147 ár-
im 1933 og 1934. Er síðari1 hedms
styrjöldin iskeilur á fækkar
diómium og fara miðiur fynir 100,
1941 í 93 og samiu tölu 1942.
Síðan hafa dómarnir verið
mokfcuð jiafnir að tölni, uinz árið
19i09 að þeir verða 201. Það
sem af er árimu 1970 eru dóm-
arnir 20. Frá upphafi hefur
HæsitiréttUr fie’iilt 6002 dóma.
HæStiréttiur kýs sór fiorseta
til 2jia ára í senn. Fjrrir nokkr-
um árum var kjörltíimiaibil for-
seta Hæsltaróttar þó aðeins eitt
ár, en því heíur veráð breytt.
Mesta breyitiingin í meðlfeirð
máHfilutnings á fislandi, sem
varð við stofinun Hæstaréttar er
miániuidíaga máðvifcuidaiga og
fiöstudaiga og hefst kL. 10. Etf
mál enu einfiöld, getur réttur-
imn afigreitt 2 tiá 3 mál á dag,
en ofit og tíðum geta mál ver-
ið umufanigsmi)ki.l oig tefcið iLamg-
an tima. Réttiarhllé er fná 24.
júntí ár hvert til 14. sepitemlber.
Hæstaréttamiitarar haifia ver-
ið fjórir fná upphatfi. Fyrstiuir
var Björn Þórðarson 1020 tlil
1928, þá Sigfús M. Jöhnsen firá
1928 til 1036, Hákon Guðmunds
som firá 1936 til 1964 og mú er
Sigurðuir Líndal hæstaréttarrdt-
ari.
Fróðlegt er að gluigga í frá-
sögn Mbl. firá 16. felbrúar 1020,
er fyrsta dómlþing var haldið
í Hegningarhúsinu við Skióla-
vörðlusitíig. Þax segir 17. febrúar
á forsíðu:
„Einni stuindu eftiir hádegi í
gær var hæstirótitur settur í
himum nýju húsakynnum, sem.
Framhald á hls. 21
Hæstiréttur Islands
50 ára á morgun
Landspildu einia, er lá að ®jó
af Ingiibjöngu og síðain hirt
rekaispýtu úr landareign-
inni. Ingibjörg hélt því fr.aim
að rekaihlunmiíndi hefiðu ekiki
fyLgt með í kaupunum og félLst
Hæstiréttur á það. Viar Sveini
gert að greiða Ingibjörigu 6ö
kró'niur fyrir spýtuna.
Með löguim frá 1924 var
ákveðið að fækka dómenduim
Hæstaróttar í þrjá, svo sem
verið hafði í LandsyfÍTrétti. Var
þetta gert af sparnaðarástæð-
um, en Halldór Danielsson var
þá láltinn. Var frá þeim tímia
StiLLt svo tiL að einn dómenda
var ávaLLt í íríi, unz Kristján
Jónisson llézt 10:26.
Láruis H. Bjarnason sat í rétt
inuim ti'l ársins 1931, en þá tók
við Einar Arnórsson, er verið
hatfðd prótfessor við Háskóla ís-
lands. Árið 1035 voru sett lög
um alduráhámark diómenda, 65
ár og voru þá Eggerti Briern
og Páli Ein.arssyni veitt lauisn
frá emíbætti, en í stað þeirra
komu GÍ23UX Bergsteirusison og
Þórður Eyjólfsision.'
Á 2i5 ára aíflmæli réttarins
1945 fékk HaeStiréttur veglega
gjöf, 2 nýja dómara. Voru dióm
endur þá aiftur orðnir 5, em um
þær muindir baðst Einar Ann-
órtsison lausnar. í stað hans og
í nýju embættin tvö setituist
þeir Jón Ásbjörtnsson, Jónatan
Hallvarðsson og Ármi Tryiggva-
son og var rétiturinn síðan
óbreyttur til árslins 1060. Þá
baðst Jón Ásbjörniseon lausnar
og í stað 'hans fcom Láruis Jó-
hannesson en 1963 baðst hann
iauisnar og Árni Tryggvaison
einnig. Tókiu þá sætii í dómn-
uim þeir Biniar Ariraalldis og Logi
Einansson. 1907 fékk Þórður
EyjóLfsson lauisn og var þá iskip
aður Benedikt Sigurjónsson.
Lofcs baðst Jónaitan Hallrvarðe-
son laiuiamar og í hans stað var
skipðuir Gunnar Thoroddsen.
AlLs munu 16 imenm hatf a gegnt
hæstaréttardómianaemíbætti 'í
þessi 50 ár, sem dómurinn hef-
ur startfað.
Hæstiréttur er nú síkipað'ur
eftirtöldum mömnum: Einarii
Arnalds, forseta, Loga Eimaro-
syni, Gizuri Bergateinssyni,
Benedikt Siigurjónissyni og
GunnaTd Thoroddsen.