Morgunblaðið - 22.03.1970, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. MARZ 1(970
17
Birtir yfir
borginni
Þegar þetta er skrifað, eru
ungu stúlkurnar í Kvennaskól-
anum á j*angi í Austurstræti,
uppábúnar í peysufötum og glað
værðin skín úr hverju andliti.
Þær virðast hafa gleymt deil-
unum um Kvennaskólafrumvarp-
ið og raunar öllu skammdegis-
þvarginu.
Svona er þetta sem betur fer
alls staðar í borginni — og
raunar líka úti um land. Áhyggj-
urnar, sem hvílt hafa yfir,
vegna þeirra erfiðleika, sem ís-
lenzka þjóðin hefur orðið að
ganga í gegnum, eru að hverfa,
og menn horfa vonglaðir fram á
veginn. Vetrinum er að ljúkaog
vorið og sumarið blasir við.
Kannski er páskahret eftir, en
menn vita, að það er aðeins til að
minna á þá batnandi tíð, sem á
næsta leiti er.
Nú verður ekki hlustað á
neitt nöldur og svartsýnisdoða.
Nú munu menn takast á við
viðfangsefnin, sem hvarvetna
blasa við og hrinda í fram-
kvæmd stórverkefnum á öllum
sviðum atvinnulífs, og leggja
þannig grundvöll að því glæsta
þjóðlífi mikilla mennta og al-
mennrar hagsældar, sem ís-
lenzku þjóðarinnar bíður.
Rödd
afturhaldsins
Að vísu eru til menn, sem
ekki skilja rödd nýs tíma, þver-
skallast við nýjungum og berj-
ast gegn framförum. Þetta eru
afturhaldsmenn okkar daga, og þá
er að finna bæði í röðum Fram-
sóknarmanna og kommúnista. Má
ganga út frá því sem nokkuð ör-
uggum hlut, að talsverður hluti
Framsóknarflokksins sverjist í
fóstbræðralag við kommúnista,
hvenær sem mikilvæg mál eru á
döfinni, til þess að reyna að
hindra framgang þeirra. Þessi
öldungadeild Framsóknarflokks-
iins ihetfuir dagað uippi í íslienziku
þjóðlífi og skilur hvorki í þenn-
an heim né annan.
' verðar þóknanir fyrir lánveit-
ingar sínar, þannig að óhætt er
að fullyrða, að almennt séu
vextir sízt lægri í nálægum
löndum en þeir eru hér.
Þar að auki er þess að gæta,
að þessar tölur eru nokkra mán
aða gamlar, en vextir hafa enn
hækkað á síðustu mánuðum og
virðast fara stöðugt hækkandi,
hve lengi sem sú þróun kann að
halda áfram.
Það er þess vegna tímabært
að leiðrétta þann misskilning,
sem útbreiddur er, að vextir
hér séu mun hærri en almennast
er í vestrænum löndum.
Starfsmenn við uppskipun og borgarar á bryggju í Reykjavík í gærmorgun. (Ljósim. Ol. K. M.)
ur hann sýnt tilburði í þá átt
að skilja, hvað nauðsynlegt sé
til að þoka hagsmunamálum
þjóðarinnar áleiðis. En skýring-
in á þessu fyrirbrigði er þó ein-
föld, og um hana eru allir þeir
sammála, sem til þekkja.
Þannig er sem sagt mál með
vexti, að Benedikt Gröndal er 2.
flutningsmaður þessa frumvarps,
og við hann keppir Halldór Sig-
urðsson um fylgi á Vesturlandi.
Halldór hefur gert sér grein
fyrir því, að fólkið í hans hér-
aði, eins og öðrum, skilur mikil-
vægi þessa máls, og mun þó
þakka framgang þess enn meir,
er árangur af starfsemi þessa fé-
lags fer að koma í ljós. Þess
vegna stenzt hann ekki mátið og
tekur upp harða baráttu gegn
framgangi málsins.
Lítil eru geð guma.
Skjótrar úr-
lausnar þörf
Ljóst er, að nú þegar þarf að
vinda að því bráðan bug að
koma á laggirnar margs konar
ir, að Fj árf estingarf élagið láni
öðrum fyrirtækjum en þeim,
sem það er beiiin þátttakandi í.
Frumkvöðull og
óbeinn
þátttakandi
Fjárfestingarfélagið mun hafa
frumkvæðið að því, að rannsök-
uð verði ýms þau tækifæri og
hugmyndir, sem uppi eru um
nýjan atvinnurekstur og beita
sér fyrir félagastofnunum, þar
sem það er talið æskilegt. Mun
félagið þá ýmist eiga einhvern
hluta af því eigin fjármagni, sem
til fyrirtækisins er varð eða
selja hlutabréfn, þegar sýnt er
að fyrirtækið, sem stofnað var,
gengur vel og ber hæfilegan
arð.
Á hinn bóginn mun félagið svo
verða það, sem nefnt hefur ver-
ið óbeinn þátttakandi í félögum,
þ.e.a.s. að það mun taka að sér
að selja hlutabréf í atvinnufyr-
irtækjum og ábyrgjast, að sala
þeiirina taikiislt, en eúga þaiu ellilia
Laugardagur 21. marz
Það er engin nýjung, að harð-
svíruðustu kommúnistar, Þjóð-
viljaklíkan, sem svo er nefnd af
þeim Alþýðubandalagsmönnum,
sem ekki eru staurblindir af of-
stæki, sé á móti öllum framfara-
málum. Þeir njóta sín aldrei nema
þegar illa gengur og reyna þar
af leiðandi að spoma við því, að
þannig sé haldið á málum, að til
velfarnaðar horfi. Er mjög eðli-
legt, að þessi klíka og hið stein-
runna afturhald í Framsóknar-
flokknum sé í einlægu bræðra-
lagi í andstöðu við öll mikilvæg
framfaramál, enda hefur sú orð-
ið raunin á, hvað eftir annað.
Lítilla sanda
Við umræðurnar um Fjárfest-
ingarfélag fslands h.f. fyrir
skömmu í Alþingi, snérist öld-
uinigadieilld Fríaimisófaniarflloklksmis
ekudinegiið igagn miáffiiniu, diinis og
viaanta imlátiti. Það er *að isfj'álf-
sögðu langt fyrir ofan skilning
þessa forneskjulega liðs, hvern-
ig hrinda á í framgang mikil-
vægustu málefnum á sviði at-
vinnulífs íslendinga. En Fjár-
festingarfélaginu er ætlað að
bæta úr þeim skorti, sem verið
hefur á eigin fjármagni, er
hrinda hefur átt úr vör nýjum
atvinnufyrirtækjum og hefur
miklu hlutverki að gegna, eins
og nánar mun verða rökstutt hér
á eftir.
En nokkra athygli vakti það,
aið Hailldór Silgoiriasiaoin, þinigmiaið-
ur Framsóknarflokksins á Vest-
urlandi, skyldi snúast gegn
þessu máli, því að stundum hef-
fyrirtækjum til að bæta atvinnu
ástand og efla þjóðarhag. Þetta
þykjast raunar allir vera sam-
mála um. En til þess að koma
heilbrigðum fyrirtækjum á fót,
þarf að vera fyrir hendi áhættu
fjármagn, sem unnt er að byggja
á heilbrigðar lántökur. Marg-
víslegar ráðstafanir hafa verið
gerðar til að bæta aðstöðu fyr-
irtækja til lánsfjáröflunar með
eflingu lánasjóða og nú síðast
með Norræna iðnþróunarsjóðn-
um.
Á hinn bóginn skortir tilfinn-
anlega eigið fjármagn, vegna
þess að fyrirtæki hafa ekki
hagnazt að neinu ráði á undan
gengnum árum og ekki hefur
reynzt unnt fram til þessa að fá
fé taltenianwiimgs í meiiiniuim miæli till
áfcviininiuineikstmariiinis mieð ihluifca-
bnéfalkaiuipuim. Úir þessu verðiuir
að bælba, elf uinmt á að neyniaisit aið
efla atvinnulífið verulega með
skjótum hætti. Að þeirri lausn
miðar undirbúningurinn að
stofnun Fjárfestingarfélags fs-
lands h.f., en meginverkefni þess
er að kaupa hlutabréf í at-
vinnufyrirtækjum og greiða fyr-
ir sölu hlutabréfa, bæði á al-
mennum markaði og eins til ein-
staklinga og annarra fyrirtækja.
Sumir í afturhaldsliðinu, sem
berzt gegn framgangi þessa fram
faramáls, hafa hins vegar reynt
að villa mönnum sýn, og sagt að
hér væri einungis um nýja
bankastofnun að ræða, sem
mundi hafa það meginverkefni
að stunda lánsfjárviðskipti. Það
er á hreinum misskilningi byggt,
því að alls ekki er gert ráð fyr-
sjálft. Með þessum hætti er unnt
að hleypa af stokkunum at-
vinnufyrirtækjum, sem annars
yrðu ekki stofnsett, vegna þess
að aðaleigendurnir hafa ekki
nægilega mikið fjármagn undir
höndum, en ef vel á að vera,
þarf eigið fjármagn að vera mun
meira í fyrirtækjum en tíðkast
hefur verið hér, t.d. um þriðj-
ungur af heildarf j ármagninu,
sem þarf til þess að koma at-
viininiuirieksitriiniuim á sitofin.
Þá er hugmyndin sú, að fé-
lagið beiti sér fyrir sameiningu
atvinnufyrirtækja, þar sem það
kann að henta, en fjárhagsleg
fyrirgreiðsla félagsins og ýmis
konar tæknileg aðstoð getur leitt
til þess, að um samruna eða ein-
hvers konar samvinnu fyrirtækja
geti orðið að ræða, sem ella
mundu ekki leita slíks samstarfs.
Og raunar er ætlunin, að félag-
ið geti á ýmsan hátt annan orðið
atvinnurekstrinum til margvíslegs
gagns.
Auðstjórn
almennings
En kannski er þó mest um það
vert, að Fjárfestingarfélaginu
er ætlað að stuðla að því, að
sem allra flestir landsmenn geti
orðið beinir þátttakendur í at-
vinnulífinu. Bæði mun félagið
verða opið til beinnar þátttöku
alþýðu manna í því, en þó mun
almenningsþátttaka í þeim félög-
um, sem Fjárfestingarfélagið á
aðild að, skipta meiru máli. Stöð-
ugt fieiri gera sér grein fyrir
nauðsyn þeirrar stefnu að auka
þátttöku alþýðu í atvinnu-
rekstri, vegna þess að auðjöfn-
un er mjög mikil hér á landi, og
við íslendingar viljum ekki að
fáir menn ráði yfir öllum
atvinnurekstri.
Almenningsþátttaka í atvinnu-
lífinu er einn mikilvægasti þátt-
ur þess efnahagskerfis, sem
nefna mætti auðstjórn almenn-
ings, þ.e.a.s. að fjármagni þjóð-
félagsins sé dreift sem allra
mest á meðal fjölda borgaranna,
svo að sem allra flestir njóti
fjárhagslegs öryggis og þeirrar
ánægju að vera þátttakendur í
uppbyggingu þjóðfélagsins.
Um langt skeið hafa menn gert
sér grein fyrir því, hve mikil-
vægt það er, að sem allra flest-
ir ættu eigið íbúðarhúsnæði, og
margháttaður minni rekstur hef
ur sem betur fer verið í höndum
einstaklinga, en þegar kemur að
rekstri stærri fyrirtækja, er
aðeins þriggja kosta völ, annað
hvort yrðu þau þjóðnýtt, í eigu
fjölda manna eða að útlending-
ar yrðu þar ráðandi afl.
Þótt sjálfsagt sé að hafa sam-
starf við erlenda menn þurfum
við að hafa í landi okkar stofn-
anir, sem séu nægilega öflugar
til þess að vera meirihlutaeig-
endur í fyrirtækjum, sem hugs-
anlega yrðu starfrækt í sam-
vinnu við útlenda menn, og
einnig í því efni getur Fjárfest-
ingarfélagið verið mikilvægur
aðili.
En auðvitað er ekki við því
að búast, að þröngsýnustu öfl-
in í Framsóknarflokknum skilji
þetta. Kommúnistar skilja hins
vegar, að þessi stefna muni leiða
til velfarnaðar, og þess vegna
eru þeir henni andvígir, því að
hún mun gera áhrif þeirra enn
minni en þau nú eru.
Hverjir eru
vextirnir?
Oft er því haldið fram, að
vextir á íslandi séu miklu hærri
en annars staðar. Þetta er þó á
misskilningi byggt, því að í ná-
grannalöndunum eru útláns-
vextir yfirleitt mjög svipaðir og
hér og sums staðar hærri. Morg-
unblaðið hefur reynt að afla sér
sem gleggstra upplýsinga í
þessu efni og komizt að þeirri
niðurstöðu, að lægstu vextir á
lánum til skamms tíma séu nærri
því sem hér segir: Bandaríkin
8V2%, Austurríki 7%%—8%%,
Belgía 7 %, Danmörk 9%—
11%%, Finnland 7—8%, Frakk-
land 9%, Þýzkaland 7—9 % %,
Holland 8%, Noregur 6'á%, Sví-
þjóð 9,75%, Bretland 8%—19%,
Japan 8%, ísrael 11%.
Hér eru nokkur dæmi um
lægstu útlánsvexti til skamms
tíma, en hins vegar er vitað, að
vaxtamunur er miklu meiri í
iþeasiuim .llömidiuim en hér igiar'iat,
þannig að vextir eru miklu
hærri en þetta, ef um áhættu-
söm lán er að ræða, og þar að
auki taka bankar yfirleitt tals-
Skólaæskan
við störf
Eins og getið hefur verið hér
í blaðinu, þurfti að grípa til
skólafólks til uppskipunarvinnu
úr togara í Hafnarfirði, vegna
þess að ekki var unnt að fá al-
mennt vinnuafl. Þessar fréttir
eru athyglisverðar, þegar stöð-
ugt er verið að" ræða um at-
vininiuteysi — og sénstialklieiga «nu
þær þó ánægjulegar. Þær sýna
og sanna, að raunverulegt at-
vinnuleysi er ekki jafn útbreitt
og tölur um skráða atvinnuleys-
ingja benda til.
En þessar fregnir leiða einn-
ig hugann að því, hvernig haga
beri störfum skólaæskunnar.
Fram til þessa hefur skólafólk
yfitrlleliltlt Sbartfaið iað suimiarllaigi og
skólar hér staðið skemur en í
mlönguim lönidiuim öðinuim. Haifa
mieinin yf iirílieiiitit veni® gaimimiála uim
það, aið ajá'lfsaigt væirli, að sfeðlar-
Æófllk kymintiisit miikdilivæiguisitiu sfcörtf-
uttn í þjöðféliaginlu, saimlhiliilðia 'því
sem það yininii sér iinin fé tiil námis-
ins. Einkum var það mikill f jöldi
manna, sem atvinnu hafði af síld-
veiðunum hér áður, meðan þær
voru miklar um hásumarið, mik-
inn mannafla þurfti á skipin og
fjölmennt lið við síldarvinnslu í
landi.
Nú hafa atvinnuhættir nokk-
uð breytzt og þess vegna verið
þrengra um vinnu fyrir allan
fjölda skólafólksins, þegar það
hefur allt komið í einu á vinnu-
markað að vori, enda er það nú
miklu fleira hlutfallslega en áð-
ur var. Hefur þetta vissulega
valdið mörgum námsmanninum
erfiðleikum, og þess vegna þarf
að hugleiða, hvort hægt sé að
hafa að einhverju leyti annan
hátt á en fram að þessu hefur
tíðkaat.
Að vinna þegar
þörfin er mest
Þegar að er gáð, virðist það
liggja í hlutarins eðli, að æski-
legast sé að grípa til skóla-
fólksins, þegar þörfin er mest
til að bjarga afla undan skemmd-
um. Þess vegna virðist sjálfsagt
að gefa skólafólki frí í nokkra
daga og jafnvel þótt skipti vik-
um, ef öruggt mætti telja, að svo
til allir skólanemendurnir
stunduðu þá arðbæra atvinnu.
Þess í stað yrðu svo skólarnir
lengdir fram á vorið, eða byrj-
uðu fyrr á haustin.
Jafnvel mætti hugsa sér, að
framlengingin að vorlagi yrði
nákvæmlega hin sama og næmi
fríum þeim, sem gefin hefðu ver-
ið skólafólkinu til að stunda at-
vinnu, hvort heldur það væru
nokkrir dagar eða skipti nokkr-
um vikum yfir allt skólatíma-
bilið.
Vera má, að því sé haldið fram,
að óheppilegt sé að slíta námið
í sundur, en líklega er það þó
hinn mesti misskilningur, því að
ætla má, að skólafólkið komi
frískara og glaðara til náms aft-
ur, eftir að það hefur í senn
aukið eigin fjárráð og notið þess
að vinna að þjóðnýtum og holl-
1 um störfum.
| Og ekkert sakaði það, þótt
kennararnir brygðu sér líka í
! fiskinn með nemendum sínum.
Þeir mundu sjálfsagt ekki njóta
; þess síður en þeir piltar og
stúlkur, sem ganga glaðvær til
starfa.