Morgunblaðið - 04.04.1970, Qupperneq 17

MORiGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. APRÍL 1970
17
Spádómur Krúsjeffs o g
hinn sovézki veruleiki
„Við munum grafa ykkur,” sagði hann fyrir tíu árum,
en enn standa Rússar Bandaríkjamönnum langt að baki
Tíu ár eru liðin síöan Nikita
Krúsjeff sagði Bandaríkjamönn-
um: „Við munum grafa ykkur.“
(Bann sagði, að Rússar mundu
fara fram úr Bandaríkjamönn-
ium í iðnaðarframleið'slu. „Við
Skulum bíða til ársins 1970 og
sjá hver hefur á réttu að
standa,“ sagði Krúsjeff.
Nú er árið 1970, en hafa spá-
dlómar Krúsjeff rætzt:?
Krúsjeff sagði: „Fólk á Vestur
löndum getur ekki lengur dregið
í efa að við munum ná Banda-
ríkj amöniniuim í fraimleiðfelu á
hvern íbúa. Það eina sem um er
deilt er hvenær það verður. Við
segjum, að það gerist á árinu
1970.“
Niðurstaðan er þessi: Efnahags
líf Rússa, sem gífurlegt skrif-
stofubákn stjórnar úr einni mið-
stöð, hefur ekki getað nálgazt
framleiðslu Bandaríkjamanna á
hvern íbúa. Rússar standa einn-
ig Veatur-Evrópu og Japan að
baki á mörgum sviðum, einkum í
neyzluvöruframleiðslu. Ef taka
má opinberar tölur Rússa trúan
legar, stendur efnahagslíf þeirra
með meiri blóma ef á heildina
er litið en fyrir tíu árum, en
stjórnarvöld í Moskvu játa að
mörg hrapalleg mistök hafi átt
sér stað. Síðan í byrjun þessa
árs hafa blöðin verið uppfull af
reiðilegum umkvörtunum um
ástand efnahagsmálanna og lítt
dulbúnum hótunum gegn þeim,
sem þessum málum ráða.
Krúsjeff sagði: Árið 1970 fara
Sovétríkin fram úr Bandaríkj-
unum og þegnar þeirra munu
njóta beztu lífskjara allra íbúa
jarðarinnar.
Niðurstaðan. Kjör venjulegs
verkamanns í Sovétríkjunum eru
aðeins lítið eitt betri en þau
Krúsjeff.
voru fyrir tíu árum. Verð á nauð
synlegustu matvælum hefur lít-
ið eitt lækkað. Kaup er enn ótrú
lega lágt á vestrænan mæli-
kvarða. Vinnuskilyrði hafa batn
að, en standast ekki samjöfnuð
við vinnuskilyrði á Vesturlönd-
um. Rauntekjur hafa aukizt um
sem svarar hér um bil 4% á ári,
en stjórnin kvartar yfir því að
þessi hækkun hafi verið of mik-
il í hlutfalli við vinnufram-
leiðni. Húsnæðismálin eru enn
geysierfitt félagslegt og siðferði
legt vandamál. Húsbyggingar
hafa dregizt aftur úr áætlun.
Landbúnaðurinn er eins og
ávallt áður viðkvæmasti blettur
stjórnarinnar.
Krúsjeff sagði: Verkamenn Sov
étríkjanna fá styttri vinnuviku
en verkamenn annarra landa og
mestan kaupmátt launa.
Niðurstaðan: í yfirliti því sem
hér fer á eftir er sttiðzt við
margar heimildir, þar á meðal
tölur frá Sameinuðu þjóðunum,
sérfræðingum bandarisku stjórn
arinnar og einkaaðila í Banda-
ríkjunum, ríkisstjórna og einka-
aðila Vestur-Evrópu, Sovézku
rannsóknamiðstöðinni í Múnchen
og Tölfræðistofnun Sovétríkj-
anna.
Rússar halda því fram, að með
alvinnuvika í Sovétríkjunum sé
40.7 stundir, nokkium stundum
Framhald á bls. 1S
EFTIR
MATTHÍAS JOHANNESSEN
STUNDUM er saigt að við lifum öll
í sama heimi. Kanmsiki er það rétt,
þó að okkiur finmist oft ærin áistæða
til að efast um það. Við hiátíðleg
tækifæri er því gjarnain bætt við að
markimið okkar allra sé eitt og hfð
samia. Kaonski er það einniig rétt. Og
þó má efiaist uim það.
Heddia Gabler segir að ekki sé
undarlegt þótt uiniga stúlku hafi lanig-
að til að brjótast út úr síniuim heimi,
kyniniast öðru.
Nei, það er síður en svo undar-
legt.
í þessum mánuði vierður haldið
hátíðlegt hundrað ára afimæli Leniinis,
þess manns sem mest áhrif hefur
haft á þessa veisialinigs öld oikfcar,
ásamt þeiim Edisom, Ford og Flemm-
ing. Arftakar hans hafa, einis og hann
kenndi þeim reyndar sijálfur, haft
það áð marfcmiði að leggjia heimimn
að fótum kommúniisimanis. Það er
jufnóbærileig tilhiugsun og ef allur
heiimurinn genigi Vottum Jehóva á
hönd.
Þrátt fyrir þetta er talað um að
miarfcmiiðið sé eitt og hið sanma.
Hvaða miartomið?
Nei, við lifum éklkii í einum heiimi,
heldur mörgum. Sérhver einis'takling-
ur er jafnrvel heimur út af fyrir sig.
Stunduim snertast þessir Iheiimiar,
vdkja samúð eða andúð. „Hvað ég
vildi gefla til þasts a!ð vera þú niokfcur
andiartök! Hverniig sér þú heiminin
mieð þesauim grábláu augum?,“ segir
Álfur frá Vindhæli við Dísu af Skag-
anium.
Allir haldia að þeirra heimur sé
merkastur, eða a,m.fc. mikilvægaetur.
Kaininiski sá eini sem miáli stoiptir.
Unglinigairnir segja að við, sem ól-
umist upp í heimisBtyrjölddinni síðari,
horfum alltaf aftur eina og toona
Lots. Við sialtistólparnir! Við segjum
aftur á móti að þeir ættu að lýsa
sinin heirn með neywslu hinna eldri,
það yrði þeim efcki til tjónis í myrfc-
viði ofctoar tímia.
Stundum sraertast þesisir ólíkiu heim-
ar eiins og halastjörniur rekist á. Þá
vedður sprenigimg,
Stundum hittaist þeir í stoilminigi.
1 páskablaði Monguniblaðsins voru
þessiir heiimar leiddir siamian. Kom þá
í ljós að þeiir eiiga mieira sameiigin-
legt en Oklfcur grumiáði. Og 'þeir geta
kenint hver öðrum óital margt, eða
eins og Þráinn Kristj ánisisioin, veit-
ingamaður, sagði svo ágætlegia: for-
eldrar eigia ekki að ala upp bömin
sín, heldur alaist upp með þeim. Sumt
æSkufólkið sáknaði þeas heimis, sem
afimn ag amiman eiin eiigia. Eitt sdnn
var sagt: Guð er dláimn. Nú eru
margir á því að elliheimilim hafi
drepið Konfúsíus. Og þó eru þau
naufðsynleg — edns og hainm.
Æsikan býr yfir reynslu ag við-
horfum, sem gott er að huga að;
kynnast, skilja og læra af. Hver
veit niema siá tími komi að við lif-
um öll í eiimum heimi. En langt er
þangað til.
—- ★ —
Eitt sinn sem oftar talaði ég við
gamlam mainn. Mig lamigaði að kynn-
ast hans hedmi og hamn hafði ein-
hvern áhugia á mínum. Eftir larngt
samtal saigði hann: MilU mín og þín
eru þúsund ár — ég er samitíðarmað-
ur Egils Skallagrímissonar. Þetta var
rétt hjá gamla manninium. Ég átti
erfitt mieð áð setja mig í hams spor.
Hann haíði aiiat upp í torfbæ eins
og Egidl, genigið í sauðsfciinnisskóm og
óttazt drauigamia í bæjargöngunum.
Ég þekkti ekkert af þessu, nema af
afspum. Samt hafði ég unnið að ýms-
um störfum á skólaárum miínum og
kynnzt fólfci á ólítoulstu stöðum, tel
þá reynslu reyndar meira virði en
alla skólagönigu. Blæs síðan á kröf-
una um sityttinigu sumiarleyfa íslenzks
skólafóiks.
Þratt fyrir allt þetta er ég þess
fullviss að dýpri gjá er á milli ofck-
ar og æskunnar, en var milM minmar
kynslóðar og kynslóðar gamla „sam-
tímamíamms" Egils Skiallagrímssonar.
Það er að vísu harla einlkennilegt og
bá'ðuim að kenna, lýðvelddskynslóð-
inni (kaldastríðs-kynslóðinni væri
meira réttnefni) og unglinigumium.
En hvað sem um þá má segja að
öðru leyti, hef ég góðair heimdldir
fyrir því að þeir enu a.m.k. að mörgu
leyti heiðarlegri en við, sem eldri
erum.
— ★ —
Svo sammiarlega höfum við búið
um ökikiur í ólíkum Iheiimum. Ég hitti
uingan kíniverslkan pilt um daigiimn.
Hanin er víst orðinn tvítugur. En
tuttugu ár eru ekki langur tími, ef
miðað er vfð sögu Kína, svo að ég
bjóst niú eikki við að pilturinin sæti
uppi mieð allan sannleilkia þessa heima
og annars. Samt kom það mér á ó-
vart, hvemig hann hugsaði, um hvað
hann huigsaði. Heim®mynd hans var
harla ólík öllu því sem ég þefckti.
Samt gátu Ofckiar ólífcu heiimar taiazt
við, jafnvel Skilið hvor anmian, held
ég.
Pilbuirinn er frá Honig Kong. For-
eldrar hans fluttust þangað frá Kína.
Þau eru Konfúsíuisartrúar, eins og
þau eiiga kyn til. En hamn er kalþólsik-
ur. „Hvemiig stendur á 'því?“ spurði
ég. „Kaíþólslka kirkjan i Honig Konig
veitir þeim umiglinigum ófceypis
menmtun, sem ganga henmi á hönd,“
svaraði hann. „Og þú trúir þá á
guð?“ spurði ég.
Hainin horfði á mig stórum umdr-
andi umiglinigisaiugum, þaglði lengi, en
sagði svo. „Bg trúi á penin©a.“
Hann sa^ði þetta blátt áfrarn, en
igrafalvarlegur.
„Efcfci á giuð eins og góður og gegn
kaþóliktoi?,“ sagði ég.
„Beniimgar eru miimn @uið,“ sagðti
hann. „í lífinu þarf miaður á þeim
að haldia, ehki öðru. Og kaþólska
kirkjan hiefur peninga."
Hann var sem sagit kaþólskur af
illri nauðsyn. Hann virti Mao, ekki
fyrir kommiúnisma, heldur vegna
þeiss „að hann er að sameina alla Kín
verja, það er fcomimn tími til.“ Þeg-
ar hann sagði þetta brá fyrir í auig-
um hans kínversfcu stolti, sem ektoert
ofckar getur sfcilið.
Þetta var hams heimiur, kímiversfca
piltsims.
— ★ —
Ég er efcfci með þessu að gera lít-
ið úr pemimgum. Lífsbaráttan hefur
gert þá guðurn lífca í augum fcín-
versfca piltsiins. En þeir geta ekki
síður verið sá illi andi í blóði ofck-
ar, það þetokjum við. Saimt eru þeir
eins og flest annað: bæði svartur og
hvítur galdur.
Veldiur 'hveir á heldur.
Vert er að minnaist þess, sem herra
forsetinn, dr. Kristján Eldjárm, siagði
nýlega í samtali við Aftenposten:
„Sagnaritun (ísiendinga) er afleiðing
umfram efna og vinmiufcrafts á gull-
öld íslendin:ga.“ 1 samtali sem ég átti
einhvern tíma við efcfci ómierkari
fcapítalista en Jón Leifs, saglði hann
eitthvað á þá leið, að auðiur 13. ald-
ar (hiefði verið undirstaða íslenzkrar
gullaldar.
Þarna geta menn séð!
Framhjá þessu fcomumst við víst
ekiki, þótt öll fjárframlög Menzfca
ríkisins til lista séu Skiorin við nögl
og reynt að láta líta svo út að þau
séu ölmusa handa freimur ómerkileg-
um „slæpinigjialýð“?
— ★ —
Eitt sinm sem ofbar kom ég í
sprautu til prófessors Dumgals. Á
miðju gólfi stóð baM og yfir hann
var breiddiur dúkur. Þalð var fúlt Loft
og daunillt í herberginiu, svo að mér
sló fyrir brjóst. „Hvað er í baianum?“
spurði ég. „Það siem blaðamenn hafa
gotrt af að kynmiaist,“ svaraði Dunig'al,
gekk að balanum og tófc dútoinn af.
Ég hrökklaðist frá.
„Lifur og lunigu með kraibbameini,“
sagði Duiragal einis og eiktoert væri
sj álfoagðara.
Mér varð flöfcurt ag ég flýtti mér
út. „Blaðaimenn hafa glatt af að sjá
svona inmyfli,“ sagði Dunigal. Enn
sé ég fyrir mér balanin hálffulLan af
inmyflum nýlátins fólfcs. Kannski
hafði ég þekíkt þá, sem höfðu amdað
með þesisum lunigum.
Ógnvekjaind.i heimur.
— ★ —
Eða heimur blaðamannsins, hvað um
hanin? Um diaginn var isýnd fcvik-
mymd í sjónvarpinu sem hét „For-
síðufrétt" eða eitthvða þvílíkt. Efck-
ert merikileg mynd, en ekki heldur
neitt sérlega ómierkileig, a.m.k. ekfci á
mælikvairða sjómvarpsinis. Hún sýndi
dálítið inn í heiim blaðamianinisiins, en
þó annan hleiim en íslenzifcir blaða-
menn þekkja. Þeir kaupa til að
mynda ekki fréttir og þeir múta
engum. Samt er samikeppnin noktoúð
Ihörð. En aldrei hef ég vitað til þess
að rueinn ísienzfcur blaðamiaður (ég á
aðeins við þá sem fienigið hafia inn-
göngu í Blaðamamnafélag íslands)
hafi vísvitandi falsað fréttir. En
fréttum er gert mishátt undir höfði,
það er rétt. Ætli annars nokikiur trúi
þessu þvaðri um vísvitandi frétta-
fölsun í islenzkum dagblöðum, það
efast ég um.
En hvað um það. Jack Hawkins er
víst fyrsbi leikarinn sem ég hef séð
fara með hlutverk blaðamanns, svo
alð blaðamaðurinn sé ekfci í senn fífl
og idíót tovemig sem á því stendur.
Það kom manni þægilega á óvart. En
þó að reynsla íslenzkra blaðamianna
sé ólík því sem fram kom í „Forisíðu-
frétt“, er annað niær sanni, t. a. m.
eru í&lenzkir blaðamienn sæmilega
hneigðir fyrir vín og kæruleysi og
stórar veizlur. Það gerir þungi starfs-
ins og ábyrgðin. Og sífielld kynni af
óbamingju anmars fólks.
Þannig held ég a!ð megi fullyrða
að margir heimiar hittist í starfi
blaðamamnsins. Það er því þroskandi.
En vafalauet segja prestar, læknar,
menntstoælingar og allir aðrir þetta
sama um sitt starf og sinn heirn —
að um hiann renni mannlífið í mörg-
um kvíslum.
— ★ —
Og þó — og þó!
Ætli við kynnumst raunverulega
beiimum anniars fólfcs nema í lisbum,
og þá helzit ieiklist, svo að auðvelt
ætti að vera að skilja hvers vegna
leiklistarfólki finnst lítið til um flest
annað en sviðið og andrúmsloft þess.
En vegna þesearar kynningarsbarf-
semi á högum annars fólks og heim-
um þess er listin ómissiandi. Hún gef-
ur okkur sýn inn í ótounna heima.
Jafnvel heirna, sem vi'ð hvorki viss-
um né trúðum að væru til. Þorðum
ekki að trúa að væru til.
Nei, ekki svo að skilja að blaða-
menn drekki meira en ainnað fólk, þó
að avo virðist stundum, t. d. þegar
svona gullkom birtaist í blöðum eins
og gerðist um daiginn: „Viinina þau
núna um þessar mundir að því að
kynma og afla brautarigenigi (sic) fyr-
ir hetjutenórinn Cavent Garden ..."
Eða þessi fyrirsögn í öðm íslenzku
síðdegisblaði um daginn: „Freysta
þess að lába breyta Gylfa
hérleindis." Hvað á maður að
halda? í annarri fyrirsögn um dag-
inin sagði á þessia leið „Fullkom-
in flóðlýsimg á Akranesi, Guðmund-
ur Sveinbjörnsson var eiiniróma kjör-
inin fiormaður íþrótbabandalags Akra-
niess.“
Og í sama blaði var nýlega
svohljótðandi fyrirsögn: „Svo hvarf
hann og sást aldrei framar. Smábrot
rak upp á ströindina daginn eftir. Þau
voru svo mulim að það mátti taka
þau í wefið.“
Það væri svo sem eftir öðru að við
færum að taka hvert annatð í nefið.
En mig hryllir við þeirri tilhugsun.
Eina voniin er að ríkið láti það ekfci
óátalið að svo freklega verði genigið
á rébt Tóbakseinkasölunmar. Voraandi
setja þeir lög, sem banina þetta, áður
en það er um seinan. Eða mundiu t.d.
ekki margir þurfa að snýta sér ræki-
lega, ef þeir stæðu sijálfa sig að því
a!ð hafia tefcið Magnús Kjartansson í
mefið.
i p " ^ • w"——g'---------- —r**1-—'r