Morgunblaðið - 12.04.1970, Qupperneq 16

16
MORlGU N1BL.AÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. APRIL 1970

Útgefandi hf. Arvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjöm Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjöm Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Ami Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6. Simi 10-100.
Auglýsirtgar Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
Askriftargjald 165,00 kr. á mánuði innaniands.
I tausasölu 10,00 kr. eintakið.
SAMSTAÐA f
LANDHELGISMÁLINU
¥T Thant, framkvæmdastj óri
Sameinuðu þjóðanna hef-
ur nýlega óskað eftir því við
íslenzku ríkisstjórnina, að
hún leggi fram tillögur um
það, hvernig haga skuli al-
þjóðlegri ráðstefnu um land-
helgismálin og hvenær hún
skuli haldin. Mun fram-
kvæmdastjórinn hafa borið
fram sams konar óskir við
önnur ríki, sem þetta mál
varðar.
Um nokkurt skeið hefur lítil
hreyfing verið á landhelgis-
málunum á alþjóðavettvangi
en nú liggur fyrir, að stór-
veldin tvö hafa undanfarin
misseri unnið að könnun á
því, hvort grundvöllur sé fyr-
ir alþjóðlegri samþykkt um,
að landhelgi og fiskveiðilög-
saga skuli bundin við 12 sjó-
mílur. í umræðum á Alþingi
í fyrradag skýrði Emil Jóns-
son, utanríkisráðherra, frá
því, að fyrir tæpum tveimur
árum hefði sendiherra Sovét-
ríkjanna óskað eftir stuðn-
ingi íslenzku ríkisstjómarinn-
aí við alþjóðlega ráðstefnu
um þessi mál og síðan hefðu
Bandaríkjamenn borið fram
sams konar óskir.
Á Genfarráðstefnunum 1958
og 1960 var leitast við að ná
samkomulagi um breidd land-
helginnar og fisikveiðilögsög-
unnar en það tókst ekki að því
sinni. 1 ræðu þeirri, sem ut-
anríkisráðherra flutti á Al-
þingi hinn 19. marz sl., lýsti
hann því yfir, að ráðagerðir
stórveldanna um lögfestingu
12 sjómílna landhelgi og fisk-
veiðilögsögu gangi gegn hags-
munum Islendinga og yfir-
lýstri stefnu Alþingis og rík-
isstjómar eins og hún kemur
fram í samþykkt Alþingis frá
5. maí 1959.
í ræðu sinni á Alþingi í
fyrradag sagði Emil Jónsson
það sína skoðun, að slíka al-
þjóðlega ráðstefnu ætti að
halda á breiðum grandvelli
og að hún yrði ekki einskorð-
uð við það, hvort fiskveiði-
lögsaga skyldi vera 12 sjó-
mílur, eins og stórveldin hafa
óskað eftir. Jafnframt taldi
utanríkisráðherra æskilegt,
að slík ráðstefna yrði ekki
haldin fyrr en á árinu 1972
til þess að hægt væri að
vanda undirbúning henuar
sem bezt, en áform munu
vera uppi um að halda hana
síðari hluta þessa árs eða í
byrjun hins næsta.
Bjami Benediktsson, for-
sætisráðherra, sagði í þess-
um umræðum, að ríka
áherzlu bæri að leggja á sam-
stöðu allra flokka um þetta
mikilsverða hagsmunamál ís-
lendinga og að eðlilegt væri
að leita eftir því formi slíkrar
samvinnu, sem gæfi beztan
árangur og kæmi í veg fyrir
tortryggni mil’li flokka. Lúð-
vík Jósepsson lagði einnig
mikla áherzlu á samstöðu
flokkanna um þetta mál.
Landhelgismálið snertir
brýnustu lífshagsmuni íslend-
inga og það er lífsnauðsyn að
þjóðin síandi saman í órofa
fylkingu um allar aðgerðir í
því. Nú er ljóst, að töluverð
hreyfing er að komast á
málið á alþjóðavettvangi og
þess vegna ríður á að íslend-
ingar leitist við að efla skiln-
ing annarra þjóða á hags-
munum íslands í þessu efni.
Það er ástæða til að fagna
þeim yfirlýsingum, sem gefn-
ar vora á Alþingi í fyrradag
um samstöðu í þessu þýðing-
armikla máli. Hún er ein meg
inforsenda þess, að okkur tak-
ist að tryggja hagsmuni okk-
er á alþjóðavettvangi.
Afturkippur í Nordek
Á fundi Norðurlandaráðs í
**• Reykjavík í febrúar sl.
virtist svo sem samkomulag
hefði tekizt miili fjögurra
Norðurlanda um stofn-un Nor-
deks, efnahagsbandalags
Norðurlandanna. Ríkti mikil
bjartsýni um framgang máls-
ins að loknum þeim fundi og
hér á íslandi kviknaði veru-
legur áhugi á einhvers konar
þátttöku íslands í þessu sam-
starfi í framtíðinni.
Nú virðist alvarlegur aft-
urkippur hafa komið í málið
af hálfu Finna og a.m.k. er
það mat finnskra blaða, að
ræða Kekkonens Finnlands-
forseta, þegar hið nýkjörna
þing í Finrdandi kom saman,
hafi dregið mjög úr líkunum
á því, að Nordek verði að
veraleika. Alla vega hafi
Kekkonen lagt mjög þunga
áherzlu á hlutleysisstefnu
Finna og að Nordek kynni að
hafa alvarleg áhrif á hana.
. Væntanlega eiga línumar
í Nordek-málinu eftir að skýr
ast á næstu mánuðum. Af því,
sem nú þegar hefur gerzt,
getum við Íslendingar þó
dregið nokkum lærdóm. Sum
ir stjómmálamenn hér töldu
Nordek allsherjarlausn á
markaðsmálum okkar. Greini
legt er, að það hefði komið að
litlu gagni að byggja á þvt
einu.
3TEZ
myi' c, * .
I HLUTVERKI TRUÐSINS
SJÓNVARPSGAGNRÝNANDI Morgun-
blaðsins, Gísli Sigurðason, kemnst oft
hnyttilega að orði í greinuim sínum.
Hann segir til dæmis laugardaginn 4.
apríl s.l. frá sjónvarpsviðtali Gunnars
Gunnarssonar við Thor Vilhjálmsson á
þessa leið: „Það er alltaf skemmtilegt
að heyra og sjá Thor Vilhjálmsson og
spurningarnar hans sumar á svo háu
plani, að Gunnar gat ekki svarað. Og
ef til vill fór Thor um of með aðal-
hlutverk í þessum þætti.“ Ég tek undir
það með Gísla, að það er skemmtilegt
að heyra og sjá Thor. Því miður höfum
við eklki fjölleiikahús í Reykjavík, en
það er enginn skortur á trúðum í höfuð-
borginni. í hópi rithöfunda leikur eng-
inn betur hlutverk trúðsins en Thor
Vilhjálmsson. Sjónvarpsviðtal'ið áður-
nefnda kynnti oíkkur trúð í rúllukraga-
peysu með augu fengin að láni úr eftir-
prentun á gömlu miðaldamálverki,
röddin gamialbunn, ©kki eign hans held-
ur; skeggið, sem mér er sagt að sé á
„manninum", rann einhvern veginn
saman við hvítt andlitið, sem var að
burðast við að vera ákaflega heiðar-
legt. Andspænis þessu kynlega „showi“
sat tilgerðarlaus maður, svo aftur sé
stuðst við orð Gísla Sigurðssonar.
Nei, sjónvarpinu okkar er ekki að
fara aftur! Hvað vilja menn hafa, ef
ekki þetta? Þó verð ég að játa, að
skemmtuin min og fleiri, þeirra, sem
nokkuð hafa fylgst með gangi menning-
armála á íslandi, var blandin óhugnaði.
Það er líka þekkt staðreynd úr fjöl-
leikahúsinu, að trúðar eiga ekki að
leggja undir sig sviðið, heldur eiga þeir
að koma fram milli atriða. „Og ef til
vill fór Thor um of með aðalhlutverk
í þessuim þætti,“ segir Gísli Sigurðsson,
en vegna yfirlýsingar hans um skemmti-
legan persónuleika Thors hlýtur að
mega skilja þessa umisögn sem tillits-
semi við hið aldna viðfelldna skáld, eins
og hann fcallar Gunnar Gunnarsson.
Ég var að tala um trúðleik. Trúðar
eru lílka nokkurs bonar kameljón; þeir
skipta sífellt um hlutverk og lit, ef
þess geriist þörf. f sjónvarpsviðtölum
við þekkta menn tíðkast að spyrja þá
um lifsslkoðanir þeirra og jafnvel minnast
á stjórnmál við þá. En hvers vegna
spurði Thor Yillhjálmisson Gunnar
Gunnarsson ekki um stjórnmálaafskipti
hans? Thor hefur einmitt vikið að
skoðunum Gunnars Gunnarssonar í
tímaritsgrein, sjá 4. h. Birtings 1955.
Þar er grein merkt Thor Yilhjálmssyni,
sem nefnist: Gunnar Gunnarsson í hlut-
verfci Fjallkonunnar. Þar tekur Thor
Stúdentafélag Reyfcjavífcur í karphúsið
fyrir að velja Gunnar Gunnarsson
ræðumann dagsins. Hann á varla orð til
að lýsa hineykslun sinni og segir: „Hing-
að til hefur nú venjan verið sú að hafa
til þess ungar fallegar konur að flytja
ávarp Fjalllkonunnar á fjölbreytilegum
byggðalagasamkomum." Og Thor held-
ur áfram samkvæmt fordkrift læri-
meistara sinna í Þjóðviljanum: „í þetta
sinn varð Gunnar Gunnarsson fyrir val-
inu og jólk þar nýstárlegum þætti við
frægð sína með þeirri plúmpu gross-
mutterverfeinung sem hann flutti af
skriðþungri þýzkættaðri tilfinninga-
semi til varnaðar helztu óþurftarmál-
um íslendinga." Þá höfum við það!
Thor Vilhjálmssion var að ræða við
verjanda helstu óþurftarmála fslend-
inga í sjónvarpinu og þess vegna mátti
ekki minnast á stjórnmál í þættinum.
Eins og lesendum Morgunblaðsins er
kunnugt hefur Gunnar Gunnarsson oft-
ar en einu sinni látið til sín heyra um
íslensk þjóðmál og hann hefur verið
ómyrfcur í máli um það undirsfcriftalið,
sem Thor Viihjátensson tiiheyrir. Vit-
anlega er það dvöl bandaríska varnar-
liðsins á íslandi, sem Thor nefnir
„óþurftarmál.“
En það er ekki allt búið enn. í 4. h.
Birtings 1957, sér Thor Viihjálmsson
enn á ný ástæðu til að vega að Gunnari
Gunnarssyni, og í þetta skipti sakar
hann Gunnar um óheiðarleik og bak-
tjaldamakk í sambandi við stofnun ís-
landsdeildar PEN-félagsins, alþjóða-
samtaka rithöfunda og útgefenda. Les-
endur blaðsins skulu ekki þreyttir á
löngum tilvitnunum í þessa furðulegu
ritsmíð, sem enginn annar en Thor
Viihjálmsson hefði getað samið. En í
hinni sérfcennilegu tóntegund sinni, seg-
ir Thor m. a. urn forystu Gunnars
Gunnarssonar í PEN-félaginu íslenska:
„Það er vel skiljanlegt að þessum manni
væri treyst öðrum fremur til að vera
forgöngumaður í frelsis- og réttar-
verndarfélagi þó ekki væri nema vegna
frjálslyndis, víðsýni og geðprýði sem
ljómar af orðum skáldsins á mannfund-
um og í blaðaskrif.um, látum fortíðina
öðrum eftir.“ Fyrr í greininni talar
Thor um menn, sem „þjóna stjórnmála-
mönnum" og það er þess vegna sem
honum finnst skiljanlegt að leitað hafi
verið til Gunnars. En hvað hann á við
með orðunum „látum fortiðina öðrum
eftir“, á hann sjálfsagt auðvelt með að
skýra af „sinni alkunnu hlédrægni",
einkunn, sem Jón Björnsson gefur hon-
um í Morgunblaðsgrein þriðjudaginn
24. mars s.l. Kannski á hann við að
Þjóðviljinn hafi því hlutverki að gegna,
eins og hann hefur reyndar gprt
dyggilega.
í útlöndum er til fólk, sem sækist eft-
ir því að liáta sjá sig í návist frægra
persóna og helst komasit á mynd með
því. íslendingar hafa fylgst með því
hvernig Thor Vilhjálmsson hefur lagt
Halldór Laxness í einelti og hamast
við það í blaðagreinum að lýsa því yfir,
að Laxness hefði snilligáfu, eins og
flestir hérlendir menn með snefil af
bófcmenntaviti vissu það ekfci. Nú er
röðin komin að Gunnari Gunnarssyni,
en við skulum þó vona að Laxness
veiti Thor öðru hvoru áheyrn svona í
góðgerðanslkyni eða til þess að allir
gleymi ekki Thor. Lesendur Birtings,
Þjóðviljans og Tímarits Máls og menn-
ingar, munu líka kannast við frásagnir
Thors um kynni hans af frægum rithöf-
undum og listamönnum, en slíkt efni
er tilvalið handa kvennablöðum, eins
og það fóllk, sem áður er lýst, Skýtur
jafnan upp kollinum á síðum slíkra
blaða og verður stundum þekkt af.
Klaus Rifbjerg er greindur maður, og
hann sagði í ræðu sinni við móttöku
bóikmenntaverðl auna Norðurlandaráðs,
að rithöfundar ættu ekki að vera hirð-
fífl eða trúðar, eða eitthvað á þá leið.
Nú þekkti Rifbjerg Thor þegar þessi
orð voru sögð, svo ætla má, að þeim
hafi einkum verið beint til hans!
En ég er ekki alveg á sama máli og
Klaus Rifbjerg. Ég vil minnsta kosti
fá að hafa einn rithöfund, sem vill tafca
að sér hlutverk trúðsins. Leyfið okkur
að hafa Thor í friði, okkur til skemmt-
— Rvk.bréf
Framhald af bls. 17
ar, sem birt var í Tímanum 8.
apríl s.l. hljóðaði svo:
„fslenzka þjóðin stendur nú
frammi fyrir stórbrotnum og tor
leystum viðfangsefnum, og lausn
þessara verkefna er þeim mun
erfiðari sem skipulagsleysi hefur
leitt til stöðnunar á undanförn-
um árum atvinnuleysis og land-
flótta.
Þess vegna höfum við dregist
aftur úr nágrannaþjóðiuim okk-
ar.------
En hér á landi hafa lífskjör
rýrnað og atvinnuleysi ríkt ár
eftir ár.“
í sama blaði Tímans birtist for
ysitugrein eftir Þórarin Þórarins-
son um nýlegan hádegisfund
Seðlabanka íslands, og minnist
Þórarinn á ræðu þriggja manna,
Gylfa Þ. Gíslasonar, Jóhannesar
Nordals og Jóns Axels. f lok
greinar sinnar segir Þórarinn:
„Eftir ræðu Jóns, urðu þeir
Gylfi og Jóhannes talsvert hljóð
látari, en samkvæmisgestum var
ljósara, að batinn hafði náðst
þrátt fyrir Gylfa og Jóhannes,
sökum þess að alþýðustéttirnar
höfðu sætt sig við kjaraskerð-
ingu, aflabrögð verið hagstæð og
verðlag hækkað á útflutnings-
vörum.“
Þarna viðurkennir Þórarinn
Þórarinsson berum orðum, að
frumorsök batans nú sé þessi, að
„alþýðustéttirnar höfðu sætt sig
við kjaraskerðingu.“ Kjaraskerð
ingin er þá eftir allt samman ekki
tilkomin einungis vegna illvilja
stjórnvaldanna, heldur hefur
hún reynst nauðsynlegt skilyrði
fyrir afturbatanum.