Morgunblaðið - 21.05.1970, Blaðsíða 21

MQ'RCrUNBLAÐIÐ, FIMMTLIDAG-UR 21. MAÍ 1970
21
NOLD
MIKIL tíðindi.^ í Listasaf-ni Is-
lands er stórikostlieg.uir viðiboirðuir
í iruyindlisifcansö.giu Islendimga að
igeirast þessa stundiraa. Sýning á
206 listavertkum eftir þýzka
snlililiniginm Bmil Nolde hefuir ver-
ið komið þar fyrir og opmuð þjóð-
inini til afniota þar til 7. júní.
Ég tek þanniig tii orða, vegna
þess að ég álít, aið þessi mierkilega
sýninig eigi jafnit erindi til aflflira
lamidsmianina, hvort heldur uim er
að ræða ‘listaimenin eða þá, sem
þéklkingu og dálæti hafa á list-
uim. Hér fáum við í fyrsta si>nn
í sögu ísiainds að sjá veigamikið
úirvai af heimsviðuirtaenndum
KSbaverkum eftir eimn þekllctasta
listamaimn aldarimmar. Það eitt og
sér í 'laigi er stórvið'buirðu'r í
mienmi mgarsðigu íslands og með
þessum atburði hefu-r emdainleiga
veríð hoggið stórt skarð í múr
eimaragirumar, hvað myndlisf
smertiir. Voraandi er hér eklki um
eims'taikt tilvik að ræða, heMiur
byrjun á startf'semi, sem á eftir
að gera sjóndeildar'hrinig okkar
víðari og stærri, opma okkur
auðugria huigmymdasvið og þeikk-
inigu. Starf, sem gerir Lista-safn
íslaods að lifaindi og miðlandi
meranimga(rstöð, g’erir oklkuir öll
igjaldgemgairi i miemnimganvið-
skiptum við aðrar þjóðir.
Þetta er stórtaostieig sýnimg, sem
gefur sérlega sterka og víðtfeðma
myrad af listamairaninom Bmiil
Nolde. Hér fáum við að sjá flest-
ar hliðar á tjáningaraðferðium og
taéknisnilli þessa aflkastami'kla og
sérstæða máliara. Samt veirður að
harima það, að ekki skuli vera
eiltt einasta olíumáliverik á þessairi
sýnimgu, því að þeir, sem eitt-
hvað til Nolde þefckja, vita, hvert
geigvæimleigt drama er að firaraa
í þeim veihkum Nolde. En hvað
um það, svipur Nolde í vatmslita-
mynduim, graifík og teiknimgum
er það sterfcur, iað hairan er
ógleymiainllaguir þeim, er kymraaist
horauim í þessari sýninigu. Saran-
feikurinn er sá, að orfáir mynd-
listarmieran hafa raáð þeim ár-
'ainigri, sem Nolde hefur í þeiiri
miyndgerð, er nú blaisir við oikk-
rar í Listasafinii íslaods , enda fór
'hiaran jafnan síraar eigin leiðir,
og éklki hvað sízrt einmi'tf í notk-
un vatnslita. Eitt eæ það, sem
einfcennlr öill haras virarauibrögð og
viðhiorf hams til þeirra efraa, er
haran niotair við myradgeirð sínia.
Híran getfuir efrairau sjálfu fullfcom-
iran rétt á tilveru sirarai, ef svo
miætti að orði fcoiraast. Til dæmis,
er harnm ristir mynd á viðarbút
og þrykkÍT á pappír, notíærir
hiaran sér æðarraar eða fcvistaraa í
viðraum og saimrEemir það sjál'fri
mynd'byggimigiUmni.
Bfcki eæ það ætlun mín í þess-
uim fáu línium að gera tæfcni eða
tjániinigara'ðferðir Nolde að um-
ræðuefni, til þess þarf bæði vís-
aæi mairan en mig og mifclu ítar-
legra máil. En eitt ætlia ég að
leyfa mér að fuullyrða, að safn
merfcilegri listaverfca hefur efcki
sézt hér á landi áður á eiraurn
stað.
Margiir ísleradiragar stan.da nú
Emil Nolde
í fyrsta siran auigliti til a.raglitis
við meistaæaverk í myndlist. Það
er efcki vandalaust, og í því er
fólgin raofckur ábyrgð. Nú hlýtur
sú spu'rninig að vakraa hjá hverj-
uim og eiraum, hvers vegna eru
þetta meistaraiverk, hver áhrif
hafa þessi verta á mig sjállfan oig
hvaða rauiravenulega þýðiragu hafa
þau fyrir menninigu niútímaras?
Og raú getur m'álið vandazt, Það
er hvergi raæirri nægiieigt að Háita
sagja sér, að þetta o-g hi'tlt sé
mieistaraverk. Persóraufleig reynsla
hvers og eiras verður að skera
ihér úr, Þeir, som eru vanir að
sfeoða myndi'ist út firiá adilis koraar
hflieiypidómum eða frásagraargildi
henna'r hljóta að fcomast hér í
erfiða aðsöðu. Qg nú verður fólk
að glírraa við eigin vanda. Aiuð-
vitaið dkiptir þaið miaginmáli, a®
fólk verði fyrst og fremist heið-
arlegt við sjiálft sig. Noide er
bvorki natúrailisti eða abstirakt.
Hann er hieldiur e'klki gamaildags
eða niútíiraalegur. Eðia er hann
aMt þetta? Þaranig mætti leragi
leiggja ihlutina niðuir fyrir sér, en
við sfcuilum láta þetta al'lt lönd
og ieið að sinni. Sfcoðum þessi
listaverfc með opraum buga oig
verum fordómaiaus. Þá miunium
við uppgötva, að Emil Nolde eir
eiran þeirra listamaniraa, sem iœit-
ur sér e'kflci raægja yfirborð hfliut-
Frú Ada Nolde nr. 172.
araraa, heldur málar það, er hamn
firaraur í innista eðli þeima. Það,
sem felst í kjarnamum. Það, sem
felst uiradir yfirborðimu.
List Emil Nolde er mjög per-
sómuleg að öilu leyti. Samt geta
kuranMgir furadið ýmisfliegt, er
sairaraar teragsl við eldri hefðir og
þó sérstafclega eirastaka meistara.
Það þarf t. d. ekki glöggt auiga
til að sjá, aið Nolde hefur lært
mikið af Rembrandt og Goya.
Vain Gogh kemur einnig við söigu
og jafravel Matisse. Hér sararaatst
það, sem svo oft áðrar í góðmm
listaverkum, að Róm var efldk'i
reist á eiraum degi, Allar góðar
vættir florði mér frá þeirri villu,
að bera Emil Nolde það á brýn
aið hafa stundað stæliragar eða
eftirhermiur. Slíkt er efcki til í
verkuim haras, og það er sanni
raæst, að fáir af samtíðarmönn-
um haras í Þýzika'landi hafa verið
sjálfstæðari í myndsköpun sirani.
Hann stendur föstum fótum í
hefð fyrri tíma. t>að er almenn
sfcoðuin sérfræðinga, að Ernil
Nolde sé sá listamaðuir frá þeim
árum, sem nefnd hafa verið
„BlómaSkeið þýzku expression-
ista-'stefraunraar“, sem iraest befur
vaxið með tíð og tímia.
Araraair listamaður norrænn,
sém var samtíðama'ður Nolde,
Edvard Muraeh, hefur einnig
vaxið ört og haft mikil áhrif á
mynd.gerð yfirstandandi ára.
Munch er frægastur allra norr-
ænraa myradlistarmianna fyrr og
síðar. Það er því skemmtilegt,
að við hér í Reýkjaivík Sbufluim
ei'ga von á stórri sýrairagu á graifí'k
verfcum eftir Murach í raæsta
mánuiði. Þaranig gefst tækifæri til
að gera sam'anburð á Nolde og
Muinch. Af því má mikið læra.
Þeir eru ólíkir um mangt Muneh
og Nolde, en samt furðulega
skyldir.
Vönduð og myndarleg sýnirag-
arskrá hefur verið gerð um þesaa
sýninigu, og er hún prýdd fjölda
mynda. Litpreintuin er mieð ágæt-
Framhald á hls. 24
Vel varið hús fagnar vori....
VITRETEX
heitir p/astmá/ningin frá SL/PPFÉLAGINU.
Hún ver steinveggi gegn vatnsveðrum haustsins
og frosthörkum vetrarins.
VITRETEX p/astmá/ning myndar óvenju sterka húð.
Hún hefur því framúrskarandi veðrunarþol.
Samt sem áður „andar" veggurinn út um V/TRETEX
plastmálningu.
Munið nafnið V/TRETEX það er miki/vægt - því:
endingin vex með VITRETEX
Framleiðandi á íslandi:
Slippfé/agið íReykjavíkhf
Málningarverksmiðjan Dugguvogi - Simar 33433 og 33414