Morgunblaðið - 30.09.1970, Blaðsíða 17

MORGUN"BLAÐIf), MIÐVIKUDAGUR 30. SEPT. 1970
17
Skilvísi almennings
er einstök
Rætt við Jón G.
Sólnes, sextugan
1 DAG er Jón G. Sólnieis baintoá-
stjóri á Atouneyri siextuigiuir. Harnn
er fæddiur á ísafirði, sonuir hjórn-
amina Hóimfríðiar Jónsidlóttur ag
GuSmiumidar Þiortoelsisioiniar.
Kvæmitur er Jón Imgiu Pálsdótt-
ur, lógregldþjóns Ánmaisiomiair í
Reytoj avík.
— Hvaiðan kemiur ættanniafn
þitt Sólnias?
— Þagar ég vtar tvieiglgjia ána
vtair ég sendiur í fósitiuir til hjón-
anmia Lilju og Eðvarðis Sólnies
vegna veitoinida anóðiur minnar.
Þetta átti aðeinis að vena um
Btumdarsatoir, 'ein neynislan varð
öninur. Ég ílenigdist hjá þesisiu
fóllki ag ólst þar algjörlega upp.
Reyndiist það mér frábæriegia
viel, ag maut ég þar góðis atlætils
ag mikils ástnítois hjá þeim hjón-
um að ógleymidri fósitumsiytsitur
minni Vaigerði. Tel óg miiig mik-
iinin gæfumamn, að þanmig stoyldi
Ihaifa farfð.
Er fósturfiaðiir miran dnutotonaðd
á áriniu IS'3'6, varð ég við beiiðmii
fóstunmióðiur mininar ag tók upp
niafnið Sólneis.
— Hvemær láigu leiðir þinar til
Atouneyrar?
— Þanlgað fluttumist við 1919,
en áður höfðum við v'erið inakk-
ur ár í Siiglufirði. Þar lifði ég
gleðiritoa æstoudiaga og í minin-
inguinini er dvöliin þar einlhiver
skiemimitiiegasti kafli ævi minmiar.
Ber ég alltaf hiýjiain hiuig til
Sigluifjarðar ag Sigtlfirðimgia síð-
am.
Sumriin 1922—24 dvaldiisit ég
Ihjá sæmdiarlhj'ánuinium Jómi Jó-
tonnisisyni ag Siigrúniu Guðlmiunidis
diáttur í Sfaarði í Dalismrymmi.
Hefur dvöliin á heimili þeirna
ágætu 'hjóna arðið mér niata-
drjúgt vegamieisti, sem ég hef bú-
ið -að alia tíð. Þar lcyininitilst ég
venjiuiegum sveiitastörfum, og
ám þeirnar neynslu vildi ég ektoi
vena.
— Og svo réðlst þú til Lamidis-
bankanis 16 ára gamiall?
— Já, efltir að ég útskrifiaðist
fná Gaginfirælðaiskólamum á Akiur-
eyri varið 1926, byrjaði óg að
viminia þar hjá JúIíulsi Sigurðs-
syinii, sem þá var bamfaaistjóri.
Júlíuis hafði bnotizt áfnam úr
sárri flátækt til mioktourra
mienmta, — var Möðiruvellinigur.
Um skeið var harnin sýsiluskriflari
hjá Biemiedikit Sveinisisyni ag
toværatist dóttur hamis Ragniheiði.
Síðar varð tonin lamitstoriifiari hjá
Páli Briem ag var á þe-kn tím-
um aft settur sýsiumuaðiur eða
am.tm'aður.
Júlíuis var stórbix>ti'nm persóniu-
leiki. Hanm var hrjnifur á yf-
irharði gagnivart ókiumnuigum,
en frábær miainmtoastaimiaiðiur.
Haintn var 'iraér allt í slemm hús-
bóradi, toanmiari og reymidiist mér
sem bezti faðir. Þagar ég lít yfir
farimn vag idú á þeisisiumi tíima-
imótum, sé ég, að mangt hefði far
ið mér betur úr hetnKÍi, ef ég
hiefði hlýtt betur ráðtunn haos,
— Baintoaviðstoiiptin hafia farið
fram mieð natokuð öðrum bætti
þa?
— Þá sem mú varu bank'arnir
lífæð þjióðfélaigsims, en miarlgt var
öðru vM. T. d. voru etokii nieimár
„prívatfaantóirar" eða „viðhiafmar-
akrifstaflur“ í þá daga, hieldur
fóru flest öll viðtöl fram í áheyrn
ofatoar starfsmianmiammia. Voru þau
aft hávaðasöm Og iraeran börðu
í barðið orðum síinium til á-
herzlu, þótt við ættuisit beztu
viniir eradrairaær. Óstoaði ég þesis
aft að 'geta horfíð unidir borðið,
mieðan stórveldim voru að kljásit,
len jiaifniam endaði allt vel.
Eina oig geflur að sikiljia voru
p'óstflerðir istopuiar í þanm tíð ag
miklar lammir, mieðan póstskipið
stóð við. Ég mirtmist þess, að
eirau siininii var hrinigt og spurt
eftir Júlíusi. Hanm var þá önm-
um kafiran í póstimlum og bað
mig að spyrja, hvað vJðfaomiamidi
væri á hömdium. Svo ég fer og
sieigi kux'teisiiegia: „Júlíuis er upp-
tekiinm ag spyr, hvort ég geti
tekið við erinjdiirau."
Og nú brá iraér heldur í brúm,
því að það var þá kionisúll Ragn-
ar ÓiaAssoin, siem þá var einm
mieisti latbaflna- og fjánmálaijöfur
Aburieyrar, seim var í símiamlum:
„Bg held hiamm Júlíuis sé arðiinm
sraarvitlaius að haldia að ég geti
talað um bantoaimál við sendils-
skrattanm.“
Og Júlíuis var fljótur í sim-
aran.
I þá daga voru iraenm miklu
sitoaprítoari en nú ag létu allt
fjúka, en byrigðu ötokiert inmi
m/eð sér.
Bg toyirahtilst mörgum áhrifa-
mitoium oig akiemmtiiegum mönm-
um, mieðam ég var hjá Júlíusi.
Haran var þairaniig í isiveit settur,
að til banis toamu -allir, siem lei'ð
áttu um Ataureyri, mienm af öll-
um flokkum ag stéttum. Og
ævinilega var miest rætt um póli-
títo, erada var Júlíus rampóli-
tístour. Haran toafiði verið mikill
heiimiasitjiórniairimiaiður og eimstak-
ur aðdáainidi Hanraesiar Hafsteiras,
en ávallt ihialdsisiamiur í sfaaðum-
um. Aldrei var þó hæigt að tooma
því orðii á, að hainm hefði látið
pólitístoar sitooðaniir ráða í sirani
bantoaistarflseimi. Höfðu iþó amd-
staéðiragar hainis mitoinm áihiugia á
því og var mieira að segj a skip-
uð sérstök raranisókniarniefnd í
því slkyinii, en allt kom fyrir
etoki. Júlíus hafði hreiniam Skjöld
í þvl eifni. Og hið sairaa er að
sagja um forvera minm, Ólaf
Thararensem, sem hafði einraig
mijiög ákveðraar istaoðamiir í stjórm-
miáium. Og ég tel, að rniiér hafi
hiiragað til tekizit það og voraa að
svo verði framiveigiis. Éig átti sam-
starf við Ólaf Thoraremisem í 30
ár. Reyinidist þa)ð rraér ómietamleg-
ur skóli og toom þar eiinkium til
samiviztousami hamis oig árvekrai í
hvívetna. En Óiaflur var tnieðal
hæfluistu bantoamiarainia á iaradinu,
er hamin tók við útilbúiinu á Ak-
uireyri.
— Það má kaininstoi segja, að
stoaðaniir þíwar á þjóðmálum hafi
miótazt af kyniraum þínum af
Júlíusi bantoaistjóra?
— Auðivitað miótuðuist skoðam-
ir iraíraar sem uings mianms mitoið
af því að kyraraast slítoum rraanmd
sem Júlíuis var. En það kom
fieira til. Pósturmóðir míím var
rótgráin Jhialdstoomia ag dró mig
toarniuragan á þimgmiálafluinidi, sem
var alðaistoeimimituiniim í þá daga.
Það miá iþví segjia, að þessi
íhialdsmieinnstoa sé rummiin mér í
mierg oig bein. En hiras vegar hef
ég áhyggjur af því í seiinmi tíð,
að ég sé að þyinraast út í þesisu
igamia og góða íhialdd.
— Og hvað veldur því?
— Stjórnimáliin hafla tetoið þá
siteflniu, að ihaldsirraeninimdr fara
stöðugt leinlgra til vinistri, era
'hinir vimsitrisinirauiðiu að sama
stoapi til hæigri. Því fylgja ugg-
laust rraargir toasitir, en það veld-
ur því, að rauiniverutegur íhalds-
floktour heflur enigu hlutveitoi áð
geignia tenigur.
— Hvaða þáttur í starfi þíirau
sem bamtoastjóri þykir þér
ániægjiulegastur?
— Ég gleðst alltaf jiaflnimifcið
yfir því, ef eirastaklimgium eða
fyrirtækjium hér á Akureyri eða
á Norðurlaradi vegraar vel. Fátt
er einis þroskatradi og að fylgjiast
mieð því, hivarmig mý starfsemi
verður til eða görraul þróast eða
breytisit efltir toröflum tíirraams. Eg
hef áviallt litið svo á, að í þesisu
efni eigi barakiamdr að vera örv-
anidi og bvetjamdi, sivo mátoið
sem í húfi er bæði fyrir að'ilaraa
sjálfa ag þau byggðalöig, þar siem
starfræfcsla fyrirtætojiaminia er.
Því á banka sem öðru sararaast,
að ef viðsikiptaimiöranium hainis ag
fólkiniu, hvar í sveit sem það er
siett, vegraar vel, -þá vegraar bank
aniuim vel.
Eiras hefur það verið viðtetoin
venja í Landisbarakaraum alla tíð
að talka nlámisimiömraum vel og
reyna aið greiða götu þeirra. Er
mijöjg áraægjuiagt áð fylgjast mieð
þeim, þeigar veil ganigur.
— Fáir hiafla kamið j afin mikið
við isögu bæjiarmlála Akureyiiar
sem þú eftir 24 ára setu í bæjar-
stjóm. Hvað er þér efst í huga
um sérmáleflrai Akureyrar nú?
— Akuireyri er á erfiðum
tírraamiótum. Vöxtur bæjariras er
að viissu leyti ör, en stærð hans
hiras vagar að mörgu leyti óhag-
stæð. Auk þess hafa Atoureyr-
imgar á önstoamimium tíma arðið
að gjörbreyta öllum síraum at-
vinraurekstri.
Á unigdómisárum mín/um ag
fram efltir öllu var fraimilieiðsla ag
vdiraragla sjávaraflurða megdn und-
iinstatðan í atvinraulíifi bæijar'búa,
en miú sfcipar iðmaðuriran þaran
sess. Þar hefur lítoa margt tekizt
vel ag suimt m'eð álgætum. Verð-
ur mér þá sérstatolaga litið til
hinis mifcla iðnrefcstrar SÍS ag
fjöimargra iðraaðarfyrirtækja í
einlkaeign. En síðiaist og ektoi sázt
vil ég nieflraa hiran þrótitmdkla vísi
að stáiSkipasmíði, sem ég birad
mLkiar vani'r við.
Mieð þeSsiu er ég eklki að draga
úr þýðiragu Útger’ðarfélagis Akur
eyriiraga fyrir bæiran, sem befur
verið geysimilkil. Höfum við ver-
ið sénstafclaga bei>pnir að nijóta
'þar frábærra fbrystumianraa eins
og Helga heitinis Pálssoraar, sem,
bar Útgerðarfélaigiið mjög fyrir
brjósti. Auk þess heflur festa,
áreiðaraleitoi oig steirk stjórin nú-
veramdi fraimtovæimidastjóra Út-
igerðarfélaggiras verið því mdkill
styrkiur í hiinium miiklu örðugleik-
um toigaraútgierðiariininiar á sáðustu
árum.
— Þú gazt áiðan uim Slippstöð-
iraa. Nú hafla iðulaga heyrzt
raddiir um það, að þú Ihiafir sam
bantoastjóri teflt á tæpasta vað
með láraveitinlgum til beraniar og
aið þýðiiiig hennia'r réttlæiti ekitoi
þá fyrirgreiðsliu, ssim hún heflur
niotið.
— Það miá vel vena. Um slítot
er toararasitoi eran of snamimt að
diæmia. Ein það er bjargföst trú
mín, að það hafi verið þjóðiar-
raaulðsyn að gera ilnsliitatilraun
mieð smíði stálskdpa í stórum isltíl.
Að míraum dómi voru aðstæður
og grundvöliur þeisis hivergi betri
en hér á Atoureyiú. Þar kom eink
um til, að hér var til staðar vís-
ir að æfðiu virarauafli, sem staorti
vertoefni og fjárstertoir og etór-
huga fraimtovæmdaaðilar.
Það er svo um þettia fyrirtæki
sam um rraörg öraniur, að byrjun-
arörðiuigleitoarrair reymaist' miklu
rneiri en reiltoniað var með. Era
eintovern vegiran fininist mér, alð
verstu erfiðleitoairnir sóu raú að
batoi og bjiartara framuradan. Éig
tel því, að ég þurfi enlgan kiiran-
roða að bera fyrir þau afskipti,
sem ég hef haft af uppbyggimigiu
þessia fyrirtæfcis.
Og í þesisu samibaindi vil ég
bæta við: Við liflum á storma-
sömum tímrum. Það, sem Oktour
vantar toanrastoi fyrst og fremst,
eru duigmiklir og atorkiusamiir
eirastaklinigar, sem vilja ag þora
að takaisit á við þamn vainida, siem
því fylgir 'að byggja upp stór
ag mdkil fyrirtæ'ki. En ég tel, að
möguteitoarnir til slíkrar starf-
seimi sóu ótrúleiga mitolir hér á
Afcureyri ag í öðrum niarðlenzk-
um byggðum.
Mfð lairagar til að tooma því á
framfæri, hve stoilvM almieraninigs
er frábær. Bg get taiið á fiiragr-
uiraum þau stoipti, sem orðið
hef'ur að setjia aknieraraara víxil í
inmtoieimtu til lögfræðinlgs á þessiu
iainiga tírraábili, sem ég hefi verið
við Laradsbaintoanin á Akiureyri.
— Allir tala um þesisa síðustu og
verstu timia; það á sairaraarlega
etoki við um við.;toiptaTnenn okk-
ar, hvar sem iþeir eru bús'ettir
á vi'ðskiptaBvæði banlkianis.
— Eran eru til ýmjsir menn,
sem vilja halda því fram, aiS
vöxtur og viðgaragur Atoureyrar
sé á toostnalð nágrararaalhéraða.
— Það er algjörlaga rangit.
Það geíur auga leið, að vöxtur
Atoureyrar hlýtur að standa í
niárau samibandi við hiniar norð-
leraztou byggðir, að ég tali etoki
um raærliggjandi byggðir. Og ég
tel mig hafa aðstöðu til að tala
hér af raotokiurri þeitokkinigu og
reynislu. Uppruiraalega spannaði
viðstoiptasvælði Latradisbantoainis á
Atoureyri srvæðið frá NO'rðurfirði
á Ströndum ag aulstur á Hel-
touniduheiði á Lanigaraiesi. Þó það
hafi raaktouð mirantoað síð'an, raær
það þó eran frá Sauðárkróki og
austur á Lanigaraes..
Mér hef uir, í gagnium starf mitt,
arðið það æ Ijósara, hversiu þýð-
iraganmikið það er í vaxairadi
þjóðfélagi sem á íslaradi, að hiira-
ir ýmsu t'yggðiakjamar séu efld-
ir. En það miá ekfei eg'nia þá sam-
ain. Þeir eiga að starfa saman.
Þótt stærðin sé misnxiuniamdi,
getur það verið gagnkvæmiur
heigur. Það er ekki stærðin sam
gildir, heldur sairastarfJð, af því
að saim'ei'ginleigu hagisimiuinirnir
eru miklu þýðiragarmeiri en það,
sem stoilur á milli.
Þetta hefur berleiga kiamið i
Ijós, eftir að Múlavegiur var lagð-
ur, hversiu mjöig saimisfciptin m-illi
Ólafsfjarðiar og Akiureyrar hafa
aiukizt báðum til góðs. Nákvæm-
lega það sama á eftir að gerast
mdlli Húsavíkur ag Akureyrar ag
byggðiaintraa fyrir austan, þegar
varanleigur oig góður vetrarvag-
ur hefur verið lagður yfir V áðla-
heiði og samgöragunraar tryiggðiar
iþanmdig allt árið um krirag. Á Ak-
ureyri er miamgyfeleg þjóniuBta,
seim Húsvíkiinlgiar og Þingeyinigar
þurfa á að halda. Himis vegar
apraaist Húsvífciragum miargvísleg-
ir möguteitoar, sem ég er ekki í
vafa um að þair rrauini nýta.
Hvernig sem á þetta mál er liitið,
verðúr raiðiurstaðain ávallt hiin
sairraa: Gaignlkvæm viðakipti, gagn
tevæmur hagur.
Og ég vil gjarraan kioima þv'í að
Framhald á bls. 21
Afmæliskveðja
HVER skylldi trúa því, að hiran
fjörmikfld og kviki útibússtjóri
við Laradsbanlkamn á AJkureyrd
hefði lagt sex áratugi að baki?
Eragu að síður mun það stað-
reynd, að viraur miran Jón G.
Sólnes er sextugur í daig og mun
vaifalaust á aifmæilisdaginn sem
aðra daga rífa sig upp fyrir alllar
aldir og fá sér góðain siundsprett.
Jón Guðimuradsson Sólnes er
fæddur 30. sept. 1910 á ísafirði.
Varu farsl'dnar hanis Guðmundur
Þarkelsson sjómaður þar og toaraa
hans, Hólmtfitíður Jónsdóttir, en
Jón ólst upp hjá hjóniuraulm Lilju
og Edvard Sólraes, útgerðairmairanii
á Akureyri, og er kjörsanur
þeirra. Heflur Jón ætíð átt heima
á Akureyri ag tekið miklu ást-
fóstri við heiimafbæ sinm.
Sextán ára að aildri hóf Jón
störf hjá Lanid'sbaintoaútibúiniu á
Akureyri og ihetfwr síðan starfað
samfellt hjá þeirri stofraun í 44
ár. Var harara lengst af bókari og
leragi hægri hönd útibússtjóra,
en var síðara sjálfur skipaður úti-
bússtjóri 1962.
Jón hetfur átt sæti í bæjar-
stjóm Akureyrar í 24 ár, og hef-
ur eragiran núveraindi bæjarfull-
trúi átt þar sæti svo lemigi. Lengst
atf hefuir hanm átt sæti í bæjar-
ráði, en vair forseti bæjairstjómar
1962 tifl. 1966 og var nú atffcur
fcjörinn forseti bæjarstjámar eft-
ir síðustu toosrx'iragar. Mörgum
öðrum trúraaðarlstörfuim hefiur
harim gegnt í heimaibyggð sinmi
ag hefur hatft meiri og mimmi aif-
skipti aif allum framfaramálum
Akureyrar síðustu áraitugli.
Fortmaiðlur stjórmar Bruiraafbóta-
fléags íslands hetfur Jón. verið
síðan 1955, og hainin á sæti í
stjórn Fraimfcvæmdasjóðs íslands.
Hanm sat á aíðasta þinigi Sam-
eirauðu þjáðairaraa sam fulltrúi ís-
iaradis. Haran er riddari atf Fálka-
orðurani.
Hér er aðeins stifclað á raofckr-
xim atriðum lifssögu Jóras G. Sól-
nes þau sextíu ár, er hann á að
baki, en margt er ótalið, enda
ætlurain að Skrifa stutta afmælfe-
kveðju en ekki ævisögu. Jón er
Skapfastur ag fylginm sér, og hef-
ur ræfct ölfl sín störf af fcappi
og saimviizk'usemi. Um hainm hef-
ur sturadum staðið styrr, enda
notar hairan iítt tæpituragu og seg-
ir ófeimi.nn meiniiragu síraa, en
ég veit það af eigin kynmum,
að þótt hainn þyki sturadum hrjúf
ur á pöruina og. ektoi all'fcaf bliðiuir
í svörum, þá er hairan. þairanig
sfc.api fariinn, að horaum væri ljúf-
ast að geta hvers mamins vanda
leyst, og marigoft bef ég reyrat
hainm að þvi að leggja sig mikið
fraim um að leysa vamda marana,
sem erfifct áttu.
Fyrk Sjálfstæðisfllokfci'nn hef-
ur Jón G. Sólraes uraraið mikið
starf, enda hefur haran gegrat
mörigum trúnaðarstö nf uim fyrir
floklkinn og verið leragi höfluð-
forsvairsimaðuir floJktosinis í bæjar-
málum Akureyrar. í síðustu bæj-
.arstjórraarkosningum á Atoureyri
krafðist. haran að fá að vera í
baráttusæti, þó'tt hairan ætti rétt
á að skipa efsta ®æti listairas, og
vamn hann sæti sitt möð sáma.
Jón Sólnes er mikill vimur vina
sirana. Haran er fjöirmaður. og
hrðkur alls faigraaðar, og það er
alldrei nein lognmolla í kriragurm
Jón Sólnes. Hairan er höfðiragi
heim að ssékja og þar dregur
ekki úr heimiiliishlýjunmi hams
ágæta eigiinlkoina, Iraga Pálsdóttir,
lagregluþjóras í Reykjavík Árraa-
sonar.
Á þessuim merkisdegi í ævi
vinair míins, Jóras G. Sólnes sendi
ég horaum hugheilar baimingju-
óstoir, þafcka honum án.ægjulegt
samstarf og gleðistundiir og voraa
að llífsfjör æsfeumarmsiras eiigi
eran eftir að fylgja hanuim lainga
hríð. Ég semdi ei'nmig beztu bam-
ingjuóskir bains ágætu eiiginkoixu
og börraum og vonum að bamk-
inn, bæjarfélaig hams og larad
bans fái emn leragi raotið hains
ágætu starfskrafta.
Magnús Jónsson.