Morgunblaðið - 25.10.1970, Side 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. OKTÓBER 1970

Otgefandi h#. Arvakur, Reyk/avík.
Framkvaemdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Ami Garðar Kristinsson.
RJtstjóm og afgreiðsla Aðalstraeti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti €. Sími 22-4-80.
Askriftargjald 165,00 kr. á mánuði innaniands.
I lausasölu 10,00 kr. eintakíð.
EFTIRMENNTUN
A ð undanfömu hefur dvalið
hér á landi Helge Sivert-
sen, fyrrverandi menntamála-
ráðherra Noregs, og nú
fræðslustjóri í Osló og Akers-
hus. Hefur hann flutt fyrir-
lestra í Norræna húsinu
ásamt eiginkonu sinni. Sl.
fimmtudag flutti Helge Siv-
ertisen erindi, sem hann
nefndi „Frá dagheimili til full
orðinskennslu“, en þar vék
hann að atriðum, sem eru nú
að komast í sviðsljósið hér á
landi.
„Við getum ekki lengur lit-
ið á skólana, sem hina afger-
andi menntamiðla. Eftirnám
og nám á forskólaaldri eru nú
þýðingarmikil atriði á heild-
amámsferli einstaklingsins,“
sagði hinn fyrrverandi
menntamálaráðherra Norð-
manna. Hann sagði ennfrem-
ur: „Öll störf krefjast nú eft-
irmenntunar vegna þess hve
framleiðsluaðferðir og starfs-
skilyrði breytast ört. Enginn
getur lengur byggt á undir-
búningsmenntuninni einni
saman.“
Hér er drepið á svo mikils-
vert mál, að það getur haft
meginþýðingu fyrir framþró-
un og framfarir á næstu ár-
um og áratugum. Reynslan
hefur sýnt, að vegna örra
tækniframfara og margvís-
legra breytinga úreltist
menntun á tiltölulega stutt-
um tíma, en það er fyrst nú,
sem menn em að vakna til
vitundar um þessa staðreynd.
Raunar hefur ein stétt manna,
þ.é. læknar, lengi gert sér
grein fyrir nauðsyn þess að
stunda reglubundið fram-
haldsnám meira og minna
allan þeirra starfsaldur.
Einstök stór fyrirtæki hafa
tekið upp þann hátt að efna
til námskeiða um tiltekin
efni, sem gefisf hafa mjög vel.
Ennfremur hafa félagssamtök
tekið að sér námskeiðshald
á ákveðnum sviðum, þar sem
atbeini sjálfs fræðslukerfisins
hefur ekki komið til. Þessi
fræðslustarfsemi er góðra
gjalda verð og gagnleg svo
langt, sem hún nær, en hitt
er ljóst, að ef vel á að vera,
þurfa hin opinberu fræðslu-
yfirvöld að eiga hér hlut að
máli.
Meðal þeirra verkefna, sem
Háskóli íslands þarf nú að
takast á við, er einmitt að
koma upp skipulagðri eftir-
menntun fyrir þá, sem út-
skrifast hafa frá hinum ein-
stöku deildum háskólans. 1
flestum ef ekki öllum þeim
greinum, sem þar eru kennd-
ar, hafa orðið margvíslegar
breytingar, nýjar hugmyndir
og kenningar hafa komið
fram á sjónarsviðið o.s.frv.
Það er lítið gagn af því, að
háskólinn útskrifi stóran hóp
kandidata á ári hverju, ef
menntun þeirra er eftir nokk-
ur ár orðin úrelt og þjóð-
félaginu þar með gagnslaus.
Raunar á þetta ekki við um
Háskóla íslands einan heldur
allar menntastofnanir í land-
inu, sem útskrifa nemendur
með lokapróf í ákveðnum, sér
hæfðum greinum. Eftirmennt
un er nýr þáttur í okkar
fræðslumálum, sem á að
skipa veglegan sess í skóla-
kerfi okkar í framtíðinni.
Nnauðsynlegt er að Alþingi
fjalli um þetta mál og að
undirbúningur verði hafinn
að því að koma eftirmenntun
á skipulegan grundvöll.
Gjaldeyrisstaðan
|?ins og áður hefur verið
bent á hér í Morgunblað-
inu, leiðir hömlulaus verð-
bólguþróun smátt og smátt
til þess, að rekstrargrundvöll-
ur atvinnuveganna raskast og
kaupmáttur almennings fer
dvínandi. Þriðja afleiðing
verðbólguþróunarinnar eru
neikvæð áhrif hennar á stöðu
landsins í viðskiptum við út-
lönd. Alvarlegasta vandamál
Dana í efnahagsmálum nú er
einmitt það, að mikill halli er
á utanríkisviðskiptum þeirra.
Eftirspum eftir vörum og
þjónustu í landinu er mikil
og innflutningur þar af leið-
andi mikill og vaxandi. Hef-
ur þetta leitt til þess, að bú-
izt er við, að halli á utanrík-
isviðskiptum Dana verði 3—4
milljarðar danskra króna í
ár. Svíar eiga einnig við svip-
að vandamál að stríða.
Við íslendingar þekkjum
slíkan vanda af eigin raun,
en nú er svo komið, að gjald-
eyrisforði okkar nemur 3,4
milljörðum króna og hefur
aðeins einu sinni verið meiri.
Þetta eru mikil umskipti frá
því sem var síðari hluta árs
1968 er gjaldeyrisforðinn var
uppurinn. Þessum árangri
megum við ekki stofna í
hættu. Hann er enn ein
ástæðan fyrir því, að gera
verður ákveðnar ráðstafanir
til þess að hafa hemil á verð-
bólguþróuninni. Þá vinnst
þrennt. Rekstrargrundvöllur
undirstöðuatvinnuveganna er
tryggður. Aukinn kaupmátt-
ur eyðist ekki með öllu í verð
bólguöldu og gjaldeyrisforð-
inn varðveitist. Að þessu þarf
að vinna og það er nú gert af
hálfu rfkisstjórnarinnar.
v •
Jóhann Hjólmarsson
skoðan,
BLAÐ UM FJOLMIÐLA
OG AÐRA MENNINGAR-
SJÚKDÓMA,
SJÓNVARPSTÍÐINDI nefnist blað, sem
nýlega hóf göngu sína. Ritstjóri og
ábyrgðarmaður er Þorgeir Þorgeirsson,
Sjónvarpstíðlindi koma út hálfsmónaðar-
lega og í þeim er fjallað um fjölmiðia
og menningarmál. Greinar blaðsins eru
hressilega skrifaðar, en ekki lausar við
sjálfumgleði þess, sem einn veit og skil-
ur. Að fá tækifæri til að kynnast hugs-
unanhætti af þessu tagi ber auðvitað að
þakfea, því að alþjóð veit að fátt er leið-
inlegra tJil lengdar en hin værukæra
borgaralega pressa, sem þorir ekki að
dæma annað en það, sem er fyrirfram
dæmt. Ánægjuleg er því sú tilbneyting
að lesa dóma Sjónvarpstíðinda.
Þetta nýja menninganmálablað er
ekkí stórt, aðeins átta síður, en frá-
gangur þes3 er snyrtilegur, uppsetning-
in smekfeleg. Ljóðaþýðingar hafa birst
í blaðinu, m.a. ballaða eftir Bertolt
Brecht. í þriðja tölublaði er lofes prent-
að frumsamið íslenskt ljóð, sem nefnist
Reykvíisk þjóðvísa frá XX. öld Senni-
lega er það eftir ritstjórann, sem áður
hefur sannað, að sjúkdómar ráðamanna
þjóðaninnar eru honum girnileg og ást-
kær yrkisefni. Ég get ekki stillt mig um
að birta ljóðið, því í því kemur fram
svo fruimlegur skilningur á vandamál-
um íslensks þjóðfélags. í Ráðuneytinu
nefnist ljóðið:
í axminsterþögninni
opnast skrifstofuhurð
andartaks ritvélaglamur
á meðan hún lofeast
fótatakslaiust
líða málefndn hjá
leiðina duldu
fná hjartasjúklingi til drykkjusjúklings
frá drykfejusjúklingi til magasjúklings
frá magasjúklingí til geðsj úklings
frá geðsjúklingi til hjartasjúklings aftur
hring eftir hring
að eilífu amen
í axminsterþögn.
Ég ætla ritstjórann feannskli meira
skáld en hann er? Ef til vill er hér um
teppaauglýsingu að ræða? Auglýsingar
eru alltaf að taka framförum eins og
dæmið um sjónvarpstækið, sem Jónas
Hallgrímsson er látinn auglýsa, sanmar
svo eftirminnilega: „Eg er feomiinn upp
á það, / allra þakka verðast /“ o.s.frv.
Á sömu síðu og þjóðvísan er hugleið-
ing eftir Þ. um nýjan skilning á vísu
Kristjáns Jónssoraar Fjallaskálds Yfir
fealdan eyðisand. Ég sé ekfei be<tur en
í hugleiðingunni sé einnig að finna
dóm um þjóðvísuna eða þá stefnu £
ljóðagerð, sem hún er til vitniis um.
Þarna stendur: „Enda viljum við gjarna,
að skáldskapur sé ögn dularfullur.
Og gleymum þá því, að bestur er kveð-
sfeapurinn þegar hann lyftir áþreifan-
legum, konkret, ellegar hverisdagsleg-
um hlutum eða orðtöbum í veldi með
einföldum aðferðum." Hver treystir sér
t'il að mæla gegn því að hér er talað af
viti?
SVEITABOKASOFN OG
NÚTÍMASKÁLDSKAPUR
í Þjóðviljanum var nýlega birt viðtal
við Ása í Bæ, sem í sumar fór í könn-
unarleiðangur á vegum Rithöfunda-
sjóðs íslands um lestrarfélög og sveita-
bókasöfn á Suður- og Vesturlandi. Það
kemur á daginn, eins og reyndar var
vitað, að gæslumenn 3afnanna hafa á
sínu valdi hvaða bækur eru keyptar.
Þetta veldur því að bækur ungra höf-
unda sjást ekki á söfnunum nema að
mjög tafemörkuðu leyti, en verst bitraar
kyrrstaðan, sem virðist vera rí'kj-
andi í söfnunum, á ljóðskáldum. Ási
í Bæ segir: „Að vísu var Davíð svo t!il
á hverju safnii, Jóhannes úr Kötlum á
nokkrum svo og Stefán frá Hvítadal.
En Tómas sást varla og hending að rek-
ast á ljóðabók eftir Stein Steiniarr og
þá, sem á eftir honum hafa komið. Þetta
kom mér mjög á óvart. Því hefur að
vísu verið haldið fram, að hið nýja
ljóðform ætti ekki upp á hábórðið hjá
íslendingum, en ekki er það skýringin
á því, að góð og gegn sveitaskáld edna
og Guðmundur Böðvarsson til dæmis
eiga varla nokkrar bækur á þessum
sveitabókasöfnum."
Ási í Bæ setur fram þá skýrdngu, að
ljóðelskt fól'k kaupi fremur ljóðabækur
en fái þær að láni í söfnum. Þrátt fyrir
það verður að gera þær kröfur til bóka-
safna, að verk helstu ljóðskálda, eldri
og yngri, séu þar jafnan tiltæk.
Rithöfundar haf'a stungið upp á því
að rífeið kaupi 500 eintök af bófeum ís-
lenskra höfunda. Þegar bókaeign
margra safna er jafn fátækleg og raun
ber vitni, er ástæða til að ætla að flest-
um verði það í hag, að komið sé til móts
við rithöfunda í þessu efni. Eins og Ási
í Bæ bendir á er fjárhagur sveitabóka-
safnanna yfirleitt bágborinn, og þeir,
sem annast þau, eru ólaunaðir og vinna
verk sín í tómstundum. Ljóst er að skiln-
ingur ráðamanna á þeim mifeilvægu
menningarmiðstöðvum, sem bókasöfnin
eru, þarf að gjörbreytast. Sveitirnar eiga
alls ekki að vera afskiptar bófemennta-
lega séð. Það er að vísu hollt að lesa
gömlu skáldin sín vel, og láta, sem ekk-
ert hafi gerst síðan séra Matthías var
allur. En eins og dæmin sararaa er svo-
feallaður nútímasfeáldsfcapur ekki ein-
göngu ætlaður borgar- og bæjarbúum.
Tengslin við sveitalífið eru sterkari í
íslenákum bókmenntum en margan
grunar.
Héraðslæknirinn
á Fáskrúðsfirði
heiðraður
Fáskrúðsfirði, 24. október —
Haraldur Sigurðsson, héraðslækn
ir á Fáskrúðsfirði var heiðraður
á s.jötugsafmæli sínu í gær. Héldu
íbúar læknishéraðsins, sem sam-
anstendur af þremur hreppum,
honum samsæti í Félagsheimil-
inu Skrúð.
En Haraldur hefur einmitt á
þessu hausti verið læknir í þessu
héraði i 30 ár. Voru honum og
konu hans, Lidu Sigurðsson, sem
einnig er læknir, færðar gjafir í
þakklætisskyni.
Haraldur Sigurðsson er fæddur
á Kotströnd í Ölfusi og varð
stúdent í Reykjavík 1925. Lækn-
isprófi lauk hann 1933 við H.l.
og tók síðan danskt embættispróf
1940. Áður en hann kom til Is-
lands var hann m.a. læknir við
kryolitnámurnar í Ivigtut á
Grænlandi frá 1937 til 1938 og
gerðist héraðslæknir á Fáskrúðs
firði 30. október 1940.
— Fréttaritari.
Haraldur Sigurðsson, læknir.