Morgunblaðið - 22.11.1970, Síða 4

i ~ 28 MORGUiNBLAÐIÐ, SUNNUDACHni 22. NÓVEMBER 1970
EFTIBFARANDI erindi
flutti Páll Líndal, borgar-
lögmaður, á landsfundi
bókavarða 20. september sl.
— Morgunblaðið hefur feng-
ið leyfi til að birta erindið,
þótt það sé ekki upphaflega
samið til birtingar á prenti.
— Munu margir hafa gam-
an af að kynnast hugmynd-
um þeim, sem Páll setur
fram í erindinu — og löng-
um kynnuin hans af Borg-
arbókasafni Keykjavíkur.
Almennings-
bókasöfn
Barnalesst ofan í bókasafninu við Sóllieima í Reykjavík.
frá sjónarmiði viðskiptamannsins
>
Þegar Eiríkur Hreinn borg-
arbókavörður færði það í tal
við mig fyrir alllöngu, að ég
fíytti á þessu þingi spjall um
almenningsbókasöfn frá sjónar
miði viðskiptamannsins, komst
ég í nokkurn vanda. Mér virt-
ist sem ég hefði heldur lítið til
mála að leggja annað en það,
sem allir vita; hins veg-
ar var það mér nokkur freisting
að hugleiða málið og varð sú
freisting nokkuð áleitin. Eins
og menn vita er eina ráðið til
að losna við freistingu að falla
fyrir henni. Hér stend ég því
og get ekki annað.
Ég hef hugsað mér að deila
þessum hugleiðingum í tvennt;
fyrst segja dálitið frá tengslum
mínum við bækur og bókasöfn
og þá fyrst og fremst viðskipt-
um við borgarbókasafnið eða
Alþýðubókasafnið eins og það
var oftast kallað, þegar ég tók
að venja komur minar i þá
stofnun.
Við komum hér saman til að
tala enn um bækur.
Mark Twain, háðfuglinn
frægi, sagði einu sinni:
„Bækur eru til margra hluta
nytsamlegar. Þegar þær eru i
góðu skinnbandi, er ágætt að
sKpa rakhnifinn sinn á þeim.
Sé bókin lítil og þunn, er hún
góð til að stinga undir of stutta
borðlöpp, svo að borðið riði
ekki. Sé hún stór og þung, er
ágætt að nota hana til að
henda í hunda og áleitna menn,
t.d. rukkara. Og sé hún í stóru
broti, eins og t.d. kortabók, er
hún hentug til að negla fyrir
glugga, sem rúðan hefur brotn-
að í.“
Ég býst ekki við, að bóka-
söfn telji það hlutverk sitt að
veita fyrirgreiðslu að þessu
leyti, þegar þau lána út bækur,
en sjálfsagt má hafa þetta í
huga.
Frá því að ég man eftir mér,
hafa bækur verið mér jafn
eðlilegur hlutur og matur og
drykkur. Áhugamál þeirra,
sem standa mér næst eru ekki
golf, laxveiðar eða spila-
mennska, heldur lestur bóka.
Þótt bókakostur á æskuheimili
mínu, væri heldur í ríflegra
lagi eftir því sem gerðist í þá
daga, voru bókasöfn töluvert
notuð.
Fyrsta bókasafnið, sem ég
komst í tæri við var bamales-
stofa, sem Lestrarfélag kvenna
í Reykjavík rak, en í því
félagi gegndi móðir mín
embættisstörfum um langt
skeið. Formaður þessa ágæta
félags var lengst af frú
Laufey Vilhjálmsdóttir. Ég
man ekkert, hvað ég las í þess-
ari lesstofu, en með fyrstu bók
um, sem ég fékk að láni heim,
var Oliver Twist. Enn minnist
ég þess, hve kófsveittur ég var,
þegar ég las um dótið, Gyð-
inginn Fagin og jungfrú
Nancy, en þó tók nú fyrst í
hnúkana, þegar morðinginn
Bill birtist á sjónarsviðinu.
Þessi unaðslegi hrylllingur dró
mig mjög að þessu safni, þótt
engin bók næði slíkum áhrifa-
mætti.
Ég nefndi áðan, að móðir
mín hafði mikinn áhuga á
LFKR. Áður hafði hún farið á
Landsbókasafnið, sem var
raunar eina útlánssafnið I
Reykjavík. Einn af þeim, sem
þar sinntu bókavarðastörfum,
var föðurbróðir hennar Hall-
dór Briem, sem var prýðilega
sérvitur. Hann vildi helzt
aldrei lána henni aðra bók en
Hróa hött, sem hann taldi eink-
ar hentuga lesningu handa
unglingum, en þar til taldist
fólk um tvitugt og jafnvel
eldra að hans mati.
Þótt móðir mín væri undir
agavaldi frænda síns á Lands-
bókasafni, var það nú ekki
mikið miðað við það agavald,
sem faðir minn mátti búa við
að þessu leyti, því að hann er
uppalinn í miðju menningar
beltinu, þ.e. á Húsavík, þar
sem Benedikt frá Auðnum réð
ríkjum á bókasafninu. Á fyrsta
fundi félagsins Ófeigur í Skörð
um og félagar, liklega 1889,
hafði Benedikt frá Auðnum,
sem var helztur áhrifamaður i
þessu félagi, hreyft þvi, að fé-
lagsmenn öfluðu sér erlendra
bókn „sérstaklega bóka eftir
hvers konar umbótamenn, sem
hefðu orðið leiðtogar þjóðanna
og öðrum fremur skilið þróun-
arlögmál mannlífsins og kröf-
ur nútímans."
Þaið ligguir nokkuð í augum
uppi, að Kapítóla og Makt
myrkranna voru ekki þær bæk
ur, sem haldið var að ungling-
um i bókasafninu á Húsavík.
Bókaval þar var ekki margbrot
ið, hvað snerti íslenzkar bæk-
ur enda ekki úr miklu að moða
á þeim tíma, svo að þeir, sem
vildu lesa, urðu að brjótast í
erlendum málum. Mun Bene-
dikt áreiðanlega hafa litið á
það með velþóknun, er menn
tóku að láni bækur í þeim
anda, sem hann hafði bent á og
áður getur.
Nefna mætti sitthvað fleira
um tengsl við bókasöfn og
bókamenn, en nú langar mig til
að vikja að öðru. En það eru
viðskiptin við Alþýðubókasafn
ið eða Bæjarbókasafnið. Eirik-
ur Hreinn lét þau orð falla, að
ég mundi vera einn elztur við-
skiptamaður safnsins, hvað
merkir samfelld viðskipti. Ég
dreg það að vísu í efa, en ég
ætla, að þau hafi byrjað fyrir
a.m.k. 34 árum, en hins vegar
ekki verið alveg samfelld.
Safnið hafði þá verið nokkra
hrið í Ingólfsstræti 12. Sjálf-
sagt hafa þau húsakynni ver-
ið sæmileg í upphafi, en árið
1935 eða 36, þegar ég kom
þangað fyrst, voru þrengslin
orðin ofboðsleg. Á þeim árum
hafði bæjarsjóður ekki úr
miklu að spila, enda kreppan
í algleymingi. Það er því ekki
að efa, að fjárveitingar hafa
mjög verið við neglur skornar,
enda aðbúnaður allur hinn öm-
urlegasti. Þetta fældi mig að
visu ekki frá, þvi að ég hélt
að svona ætti þetta að vera,
en sjálfsagt hefur þetta fælt
ýmsa frá, a.m.k. ekki laðað að.
1 þessum húsakynnum var
safnið, þar til 1952 að mig minn
ir, er það varð að hverfa það-
an með nokkuð sögulegum
hætti. Þá rættist töluvert úr, er
keypt var húsið í Þingholts-
stræti, en nú sækir óðfluga í
svipað horf vegna þrengsla.
Sjálfsagt þekkja ýmsir hér
húsakynni í Ingólfsstræti 12
betur en ég, en vegna hinna
langar mig að lýsa þeim nokk-
uð og starfinu þar eins og það
kom einum sveinstaula fyr-
ir sjónir.
Gengið var inn frá Ingólfs-
stræti inn i smáforstofu, en síð
an hófst afgreiðslusalur, ef svo
mætti kalla. Úr honum til
hægri var gengið inn i lestrar-
sal, en þar festi ég aldrei yndi.
Ég held, að þar hafi engin
Afvinna — Bílaumboð
Óskum eftir að ráða stúlku til starfa á skrifstofu. Góð vél- ritunarkunnátta og nokkru enskukunnátta nauðsynleg, einnig bílpróf. Reglusemi áskilin. Upplýsingar ekki veittar í síma.
Saab-utnboðið Sveinn Björnsson & Co., Skeifan 11.