Morgunblaðið - 25.11.1970, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. NÓVEMBER 1970
19
— EBE-fundur
Framhald af bls. 28
ai íbúatölu Noregs. Islendingar
bjuggu í sjálfsteeðu riki, við góð
kjör og mjög blómlega menn-
ingu frá þvi á 10. öiid og fram
yfir miðja 13. öld. Þ>á náði Nor-
egskonungur tökum á landinu.
Siöar varð það dönsk nýlenda í
aldir og öðlaðist ekki sjálfstæði
á ný fyrr en á þessari öld. Lífs-
skilyrði voru erfið á Isiandi á
þessu timábili, Landsmönnum
fjölgaði nær ekkert, og um síð-
ustu aldamót voru Norðmenn
orðndr 30 sinnum fleiri en ís-
lendingar. En þessi litla þjóð
varðveitti þjóðemi sitt, talar
elztu þjóðtungu, sem töluð er i
Evrópu og skóp sjálfstæða menn
ingu, er lagt hefur miklu drýgri
skerf til menningar Evrópu en
svarar til fólksfjölda þjóðarinn-
ar, sem enn í dag er ekki meiri
en tvö hundruð þúsund.
En tækniöldin, sem hófst á Is-
landi um síðustu aldamót, hefur
gerbreytt efnahagsaðstæðum og
Mfskjörum á Islandi, og er vafa-
samt, að í nokkru nálægu landi
hafi orðið jafn gagnger breyt-
ing á þjóðlífi öllu á jafnskömm-
um tíma og átt hefur sér stað
á Islandi. Á um það bii sjö ára-
tugum hefur orðið til á Islandi
rnútima þjóðfélag, sem ber sama
svipmót og somfélag þeirra
þjóða, sem eru okkur skyldastar,
hinna Norðurlandaþjóðanna.
Skýringin er fyrst og fremst sú,
að umhverfis Island eru auðug
fiiskimiö. Þegar íslendingar hófu
að hagnýta þau um síðustu alda-
mót og vinna sjávaraflann með
nútíma tæknd, gerbreytti það
efnahagsaðstæðum i landinu. Þá
má vinna mikla orku úr stór-
um fallvötnum landsins og heit-
um hverum, sem eru hvarvetna
um landið. En að frátöldum fiski
miðunum, faHvötnunum og hver-
unum eru engar náttúruauðlind-
ir á Is'landi. Þar eru engir málm-
ar og fá önnur hráefni, sem nota
mætti í iðnaði. Landbúnaður,
sem stundaður er, grumdvallast
á grasrækt til fóðurs fyrir kind-
ur og nautgripi. Korn verður
ekki ræktað, þannig að hag-
kvæmt sé, en heitt hveravatnið
er notað til hitumar húsa og rækt
unar í gróðurhúsum.
Vegna þess, hve fábreytt fram
leiðsla Islendinga er, hlutu ut-
anríkisviðskipti þeirra að vaxa
mjög með vaxandi þjóðarfram-
leiðslu, og munu utanríkisvið-
skipti Islendinga á mann vera
meiri en flestra annarra þjóða.
íslendingar nota liðlega 45%
þjóðartekna sinna til kaupa á
vörum og þjónustu frá öðrum
löndum. Sérhver íslendingur
kaupir t.d. þýzkar vörur árlega
fyrir um 100 dollara og brezk-
ar vörur fyrir um 90 dollara, en
Þýzkaland er aðalviðskiptaland
okkar í Efnahagsbandalaginu og
Bretland í EFTA. Bretar munu
kaupa árlega þýzkar vörur fyrir
um 19 dollara á mann og Þjóð-
verjar brezkar vörur fyrir um
16 dollara á mann.
Þegar fullveldi Islands var við
urkennt í lok fyrri heimsstyrj-
aldarinnar, lýstu Islendingar yf-
ir ævarandi hlutleysi í utanrík-
ismálum. Síðari heimsstyrjöldin
gerbreytti hins vegar alþjóðlegri
stöðu landsins. Lega landsins
reyndist hafa mikla þýðingu í
nútíma hernaði. Landið var her-
numið af Bretum þegar vorið
1940, en ári siðar tóku Banda-
ríkjamenn að sér varnir lands-
ins með samningi við ríkisstjórn
Islands. Herirnir, sem dvöldu i
landinu á stríðsárunum, hurfu
á brott eftir að stríðinu lauk.
Islendingar gerðust aðilar að
Sameinuðu þjóðunum nokkru eft
ir stofnun þeirra og hafa frá
upphafi tekið þátt í öllu helzta
alþjóðasamstarfi á sviði efnahags
mála, svo sem starfi Alþjóða-
banka, Alþjóðagjaldeyrissjóðs og
Efnahags- og framfarastofnunar
innar i París. Islendingar gerð-
ust einnig aðilar að Evrópuráð-
inu, voru meðal stofnenda Norð
urlandaráðs, hafa nú í nokkur
ár verið í GATT og gengu í
EFTA 1. marz siðastliðinn.
Á sviði utanríkismála stigu
Islendingar þó mikilvægasta spor
sitt, síðan þeir öðluðust fullveldi
sitt árið 1918, er þeir gerðust að-
ilar að Atlantshafsbandalaginu
við stofnun þess 1949. Tveimur
árum síðar, þegar heimsfriður
reyndist ótryggur vegna Kóreu-
stríðsins, gerðu stjórnir Islands
og Bandaríkjanna með sér nýj-
an samning um hervernd lands-
ins, og gerði stjórn Bandaríkj-
anna samninginn fyrir hönd At-
lantshafsbandalagsins.
Islendingar gerðust aðilar að
Atlantshafsbandalaginu og hafa
samið um dvöl erlends hers i
landi sínu vegna þess, að þeim
er ljós hernaðarþýðing landsins
og vilja styðja og efla viðleitni
varnarsamtaka vestrænna þjóða
til þess að varðveita frið og
valdajafnvægi i veröldinni. Auð-
vitað fylgja þvi ýmis vandamái
fyrir jafnfámenna þjóð og ís-
lendinga, að i stóru landi henn-
ar skuli vera erlendur her. En
við skiljum nauðsyn þess. Við
viljum hafa nána samvinnu við
nágranna okkar báðum megin
Atlantshafs. Hagsmunir okkar i
alþjóðamálum eru hinir sömu og
stefna okkar í meginatriðum hin
sama. Við aðhyllumst sömu hug
myndir um frelsi og lýðræði, um
mannréttindi og mannhelgi. Þess
vegna viljum við samvinnu við
þessar þjóðir, á sviði stjórnmála,
varnarmála, viðskiptamála og
menningarmála. Þetta er grund-
völlur utanríkisstefnu Islendinga.
Þótt Islendingar hafi átt mikla
og góða samvinnu við nágranna
sína, síðan þeir öðluðust full-
veldi, þá dróst það lengi, að þeir
óskuðu þátttöku i þvi efnahags-
samstarfi í Vestur-Evrópu, sem
hófst með stofnun Efnahags-
bandalagsins. Við tókum þátt í
umræðunum innan O.E.E.C. um
stofnun friverzlunarsvæðis á ár-
unum 1957 og 1958. Það féll ein-
mitt í minn hlut að vera þátt-
takandi í þessum viðræðum, því
að ég var nýorðinn ráðherra og
hefi fjallað um þessi mál síð-
an. Okkur var ekki boðin aðild
að Efneihagsbandalaginu, er það
var stofnað, enda var aðild okk-
ar hvorki eðlileg ná framkvæm-
anleg. Hins vegar átti ég árið
1962, ásamt embættismönnum,
að ósk íslenzku ríkisstjórnarinn-
ar, viðtöl við allar ríkisstjórnir
Efnahagsbandalagsríkjanna og
framkvæmdastjórn Efnahags-
bandalagsins. Ríkisstjórn Islands
var þá og er enn mjög þakklát
fyrir þann skilning á aðstöðu
okkar, sem fram kom i þessum
viðræðum.
Islendingum var ekki heldur
boðin aðild að EFTA, þegar það
var stofnað, enda hefði þá varla
komið til greina, að Bretar og
Islendingar, sem þá áttu i alvar-
legri deilu út af fiskveiðilögsögu
við ísland, gengju í sömu við-
skiptasamtök. En sú deila leyst-
ist giftusamlega. Samt liðu mörg
ár, þangað til Islendingar óskuðu
aðildar að EFTA. Meginástæðan
var sú, að efnahagskerfi Islend-
inga hefur til skamms tima og
af ýmsum ástæðum, m.a. vegna
einhæfrar framleiðslu, verið
þannig, að aðild að viðskiptasam
starfi við aðrar þjóðir hefur ver-
ið torveld. En allan siðasta ára-
tug hafa sömu flokkar farið með
stjórn landsins og fylgt stefnu
í efnahagsmálum, sem auðveld-
ar Islendingum aðild að sam-
þjóðlegri viðskiptasamvinnu. 1
fyrra var málum svo komið, að
við töldum tímabært að semja
um aðild að EFTA. Samning-
arnir tóku stuttan tíma. EFTA-
löndin og við vorum og erum
sammála um, að samningarnir
og aðild Islands sé báðum aðil-
um hagkvæm, og er okkur annt
um að varðveita þau fríðindi,
sem þá var samið um.
Ef Bretar, Danir og Norðmenn
verða aðilar að Efnahagsbanda-
laginu, mundi það hafa ýmis ó-
hagstæð áhrif á viðskiptahags-
muni Islendinga, ef ekkert væri
að gert. Við mundum missa toll-
frjálsan aðgang fyrir iðnaðar-
vörur að markaðnum í þessum
löndum, en nauðsynlegt er fyrir
íslendinga að auka fjölbreytni
útflutningsframleiðslu sinnar
með því að efla iðnað — og þá
ékki sízt útflutningsiðnað —,
sem hagnýtt geti skilyrði okkar
til að framleiða ódýra raforku
og vel menntað vinnuafl þjóð-
arinnar. Á ýmsum öðrum svið-
um mundi verða um að ræða
vandamál fyrir íslenzka útflutn-
ingsframleiðslu. En einmitt þau
lönd, sem verða myndu í stækk-
uðu Efnahagsbandalagi, hafa ali
ar götur síðan Islendingar hófu
útflutning sjávarafurða i stórum
stíl verið helztu viðskiptaþjóðir
Islendinga i Vestur-Evrópu, og
hefur innflutningur frá þeim til
Islands numið um 55% heildar-
innflutningsins, en útflutningur
til þeirra um 40% heildarútflutn-
ingsins. Ef litið er í heild á þau
lönd, sem eru í Efnahagsbanda-
laginu og EFTA, koma 68%
innflutnings Islendinga frá þeim,
en til þessara landa fara um 52%
af útflutningnum. Mikill halli er
í viðskiptum Islendinga við Efna
hagsbandalagslöhdin. Frá þeim
koma um 27% innflutningsins,
en til þeirra fer aðeins um 16%
útflutningsins.
Við þá stækkun Efnahags-
bandalagsins, sem nú er til um-
ræðu, skapast alveg ný viðhorf
í etealhags- og viðskiptamálum
íslendiniga. ísland er eins og
kum.niugt er nýlega orðið aðili að
EFTA, og aðilögun- þess að evr-
ópsfcri fríverzlun er rétt byrjuð.
Með inngöngu í EFTA vildi ís-
land ©kki aðeins tryggja sér hag-
stæðari viðskiptaaðstöðu fyrir
þæa- vöruir, sem nú eru aðallega
fluttar út, heldur var þar með
stefnt að því að skapa möguleika
til aukinnar fjölbreytni í iðnað-
arframlteiðslu, svo að landið væri
ekki j afniháð einni atvinnuigrein,
sjávarútvegi, eins og það hefur
verið. Mifcilvægt er, að þessi iðn
væðinigarstefma komist í fram-
kvæmd. Með því að semja við
Éfnahagsbandalagið um þau
vandamál, sem upp kunna
að koma, voma fslendingar, að sú
þróum, sem hófst með EFTA-að-
ildimni, muni efiast og styrkjast
við það, að saimstarfið nái til
fleiri þjóða. Það Skiptir íslend-
imga miklu máli, að þróun við-
skipta þeirra við þjóðirmar í
Vestur-Evrópu geti áfram orðið
með eðlilegum hætti og við-
skiptin geti haldið áfram að
aúkast. Tollar á íslenzkar iðn-
aðairvörur gætu kippt fótunum
undan nýhafinni iðnþróun ís-
lamds, en við hana eru miklar
vonir- tengdar. Aðild stærstu
fiskveiðiþjóða Evrópu að Efna-
hagsbandalaginu gæti líka þrengt
svo að mörkuðum fyrir íslenzfc-
ar sjávarafurðir í Efmahags-
bamdalagslöndunum, að miblir
erfiðleikar hlytust af fyrir ís-
lemdinga.
Það er þess vegna brýnt hags-
munamál fyrir íslendinga, að
lausn sé fundin á þeim vanda,
sem stækfcun Efmahagsbanda-
lagsins hefði í för með sér fyrir
þá. Það er skoðun okkar, að það
sé einnig mikilvægt fyrir Efna-
hagsbandalaigið að slík lausn sé
fundin, bæði vegna þess, að
bandaQagið á beinna viðskipta-
hagsmuna að gæta á íslandi,
þótt ekki geti þeir talizt miklir
frá fjárhagslegu sjónaxmiði
vegna fámennis íslendimga, en
eirnnig vegna þess, að lega lands-
ims, saga þjóðarinn'ar og menn-
img gera temgsl Evrópu við ís-
land mikilvæg. Hims vegar er
það skoðun íslenzku ríkisstjórn-
arinnar, að lausn vandanis geti
ekki verið fólgin í aðild íslands
að Efnahagshandalaginu. Um
þetta eru alílir fimm stjórnmála-
ftokkar þings okkar sammála.
Sérstaða íslendinga sem fá-
mennustu sjálfstæðu þjóðar Evr-
ópu, þjóðar, sem þar að aiuiki
byggir afkomu sína að mestu á
sjávarútvegi, er augljós og veld-
ur því, að aðild að Efnahags-
bandalaigimu kemur ekki til
greina.
En fyrst svo er, verður að
leita lausnarinnar með einhvers
komar samkomulagi af öðru
tagi. Á þessu stigi málsíns telur
íslenzka ríkisstjórnin ekíki rétt
að leggja fram ákveðnar hu'g-
myndir um form eða eíni slíks
samkomulags að öðru leyti- en
því, að hún telur eðlilegt og
nauðsynlegt, að í því væri á-
kvæði um eftirfarandi atriði:
1. Að ísland njóti sömu
hlunninda að því er snertir frjáls
an inmflutning og tollfrelsi gaign-
vart Efnahagsbandalaginu og
það nú nýtur í EFTA-löndunum.
2. Að ísland fái aðstöðu til
tollfrjáls innflutniings á sjávar-
afurðum á Efnahagsbandalags-
mairkaðinm, enda verði þesa
gætt, að sá inmflutnmgur verði
ekki til þess að raska verulega
eðlilegum markaðsaðstæðum.
3. Að Efnaihagsbandailagið
njóti sörmu fríðinda á íslandi og
EFTA-löndin njóta og öðlist
sömu tollfríðimdi og þau lönd
eiga að öðlast í framtíðinmi sam-
kvæmt samningi um inm'göngu
íslands í EFTA.
4. Að íslamd hafi framvegis
sama rétt og það hefur nú innan
EFTA varðandi eftirlit með inm-
flutnimgi á tafcmörfcuðu sviði, em
í því sambandi álcipta mestu
máli reglur um innflutming á
olíum og bensíni,
Framliald á bls. 2.
AEG
RÆLISRAPAR

j, j_ j.

r
TÆiylN
FRÁ AEG
BRÆÐURNIR ORMSSON %
LAGMULA 9 SIMI 38820