Morgunblaðið - 30.01.1971, Qupperneq 14

14
MORGUNBLA.ÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. JANÚAR 1071

Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvaemdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Mattbías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Ritstjómarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjötn Jóhannsson.
Auglýsingasljóri Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100,
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Askriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 12,00 kr. eintakið.
SJÓMANNASAMNINGARNIR
egar samningar voru und-
irritaðir af fulltrúum sjó-
man-na og útgerðarmanna
skömmu fyrir jól og tilkynnt
var milli jóla og nýárs, að
samkomulag hefði tekizt í
fyrsta sinn milli fiskseljenda
og fiskkaupenda um hækkun
fiskverðs um 25%, mun mörg-
um hafa létt og þótt einsýnt,
að fullur vinnufriður yrði
tryggður á vertíðinni. Enda
er það svo, að íslenzka þjóð-
in hefur engin efni á því, að
fiskiskipin stöðvist, hvort
sem um er að ræða bátaflot-
ann eða togarana.
f>ví miður hafa þær vonir,
sem samningsgerðin um jól-
in gaf, ekki rætzt að fullu.
Bátasamnin-gamir hafa víða
verið samþykktir, en sums
staðar fe-lldir og enn ekki ver
ið teknir til afgreiðslu í
nokkrum sjóm-annafélögum.
Hins vegar hefur ekki komið
til rekstrarstöðvunar á báta-
flotanum þrátt fyrir þetta, og
er það vissulega fagnaðar-
efni. Verkfall yfirmanna á
togurum hefur á hinn bóginn
stöðvað nær allan togaraflota
landsmanna og sjást engin
merki þess, að sættir séu
framundan í þeirri deilu. Lög,
sem sett voru á Alþingi í des-
ember 1968 hafa mjög dreg-
izt inn í þe-ssa deilu, og því
hefur verið haldið fram, að
hún myndi leysast, ef lögun-
um yrði breytt. Þess vegna er
nauðsynlegt að rifja upp efni
þeirra.
Gengisbreytingin 1968
leiddi að sjálfsögðu til mikilla
hækkana á rekstrarkostnaði
útgerðarinnar, þótt hún hefði
um leið í för með sér miklar
hagsbætur fyrir hana eins og
raunar tilgangurinn var.
Þess vegna voru sett lög á
Alþingi þes-s efnis, að fisk-
kaupendur skyldu greiða til
útgerðarinnar 17% upp í þess
ar kastnaðarhækkanir og
10% í stofnfjársjóð fiskiskipa,
en það fé er notað til þess
að greiða vexti og afborganir
af stofnlánum fiskiskipanna.
Þessar greiðslur eru inntar af
hendi áður en til hlutaskipta
kemur. Jafnframt því, að
þessi lög voru sett, beitti Al-
þingi sér fyrir því, að sjó-
mannasamningar, sem þá
voru bundnir, urðu lausir,
þannig að aðilar gætu gert
nýja kjarasamninga. Þeir
samningar voru gerðir á
grundvelli hinna nýju laga.
Fyrir einu ári voru 17%,
sem fiskkaupendur greiða
sérstaklega til útgerðarinnar
lækkuð í 11% og þannig kom-
ið til móts við óánægju sjó-
manna vegna þessara laga-
ákvæða. Þegar skip selja á
erlendum markaði eru tekin
22% í stofnfjársjóð fiskiskipa
áður en til hlutaskipta kem-
ur og er þessi upphæð m.a.
fcekin af verðmæti þes-s afla,
sem togarar selja erlendis.
Þetta hlutfall hefur ekki ver-
ið lækkað, en þess er að gæta,
að verðlag erlendis hefur
hækkað mjög og hefur það að
sjálfsögðu komið sjómönnum
til góða, en löndunarkostnað-
ur hefur einnig hækkað mik-
ið og hann ber útge-rðin ein.
Þrátt fyrir að þessi 22% eru
tekin áður en til hlutaskipta
kemur er augljóst, að bæði
útge-rðin og sjómennirnir
telja hagkvæmt að sigla á
erlendan markað eins og tíð-
ar sölur þar sýna.
Það er óhætt að fullyrða,
að lögin frá 1968 voru og eru
grundvöllur þe-ss, að yfirleitt
er hægt að gera út hér. Ef
þessi lög hefðu ekki verið
sett, hefði gengisbreytingin
orðið að verða mun meiri
1968 til þes-s að vinna upp
þann kostnaðarauka, sem af
henni leiddi fyrir útgerðina.
Þær efnahagsráðstafanir, sem
þá voru gerðar, hafa reynzt
bæði útgerðarmönnum og sjó-
mönnum til hagsbóta. Útgerð
in hefur dafnað og báðir að-
ilar fengið meira í sinn hlut.
Óhætt er að fullyrða, að
landsmenn yfirleitt hafa rík-
an skilning á því, að íslenzk-
um sjómönnum ber meira í
sinn hlut en landverkafólki.
Sjómenn-ska e-r áhættusamt
starf og erfitt. Henni fylgja
fjarvistir frá fjölskyldum og
heimilum, en starf sjómanns-
ins er undirstaða þess að
þjóðinni vegni vel. Þess
vegna getur enginn sagt neitt
við því, þótt sjómenn beri
meira úr býtum en aðrar
stéttir.
Fiskverðshækkunin, sem
varð um sl. áramót, mun
bæta kjör sjómanna mjög
bæði á bátum og togurum.
Nú er mikil eftirspurn eftir
fiski á erlendum mörkuðum
og verðlag er enn a.m.k.
mjög hátt, hver sem þróun-
in verður í framtíðinni. Þess
vegna er mikilvægt fyrir alla
aðila, sjómenn, útgerðarmenn
og þjóðina í heild, að fisk-
veiðarnar gangi snurðulaust.
Svo er ekki meðan togaram-
ir, sem hafa veitt vel að und-
anförnu, eru bundnir og
óvissa ríkjandi um útgerð frá
þýðingarmi'klum verstöðvum.
Af þessum sökum er nauð-
synlegt að endir verði bund-
inn á þá deilu, sem nú stend-
l
Kosningarn-
ar á Indlandi
SÚ ákvörðun frú Indiru Gandhi að
efna í skyndi til þingkosninga í Ind-
landi hefur komið andstæðingum Kon-
gressflokksins í opna skjöldu. Kosn-
ingarnar, sem fara fram um mánaðar-
mótin febrúar-marz, voru boðaðar með
aðeins tveggja mánaða fyrirvara og
einu og hálfu ári áður en kjörtímabil
stjórnarinnar rennur út. Andstöðu-
flokkar stjórnarinnar hafa því stuttan
tíma til þess að heyja kosningabaráttu,
semja um sameiginleg framboð og
mynda kosningabandalög í hinum ýmsu
fylkjum og kjördæmum.
Raumar hefur legið í loftinu að
kosningar yrðu haldnar áður en kjör-
tímabilinu lyki síðan Kongressflokkur-
inn klofnaði árið 1969. Klofningurinn
stafaði af óánægju hægri arms flokks-
ins með stjórn frú Gandhi og fylgdi í
kjölfar þjóðnýtingar banka og brott-
vikningar Moraji Deasi, einhvers mesta
áhrifamanns indverskra stjórnmála um
árabil, úr embætti aðstoðarforsætis-
ráðherra. Síðan hefur frú Gandhi orð-
ið að styðjast við atkvæði óháðra þing-
manna, kommúnista og marxista á
þingi til þess að halda völdunum.
Andstæðingar frú Gandhi bera henni
óspart á brýn, að hún sé hliðholl
kommúnistum í inmanlandsmálum og
Rússum í utanríkismálum. Síðan Kon-
gressflokkurinn klofnaði hefur komm-
únistaflokkurinn, sem stendur í tengsl-
um við Moskvu, veitt stjórn Indiru
Gandhi dyggilegan stuðning, bæði á
þingi og í hinum ýmsu fylkjum, eins
og Kerala og Uttar Pradesh, sem var
sett beint undir stjórn forsetans vegna
órólegs ástands. Hins vegar beygði
stjóm Gandhis sig fyrir mótmælum
kommúnista og annarra gegn því, að
sett yrðu lög í Vestur-Bengal, er heim-
iluðu yfirvöldum að setja menn í
gæzluvarðhald fyrir hryðjuverkastarf-
semi, og þar hafa hryðjuverk færzt
í aukana. Frú Gandhi segir, að komm-
únistar verði að hlíta þeim skilmálum,
er hún setji, en aðrir velta því fyrir
sér, hvort stuðningur þeirra geti ekki
reynzt henni dýrkeyptur.
Um leið hefur gætt vaxandi áhrifa
Rússa á Indlandi. Fyrirrennari frú
Gandhi, Shastri, lézt í sovézku borg-
inni Tashkent, þar sem hann tók þátt
í viðræðum um áætlun, er Rússar
höfðu gert um frið við Pakistan. Árið
1968 taldi frú Gandhi sér ekki fært að
„fordæma" íhlutun Rússa í Tékkósló-
vakíu, þótt hún „harmaði“ hana síðar.
í fyrra ferðaðist frú Binh, „utanxíkis-
ráðherra“ Viet Cong um Indland sem
opinber gestur. Þegar tilkynnt var, að
Rússar væru í heimildarleysi að reisa
upplýsingamiðstöð í Kerala, var lokað
bókasöfnum bandarísku upplýsinga-
þjónustunnar í fimm indverskum borg-
um.
Það sem ugglaust hefur hvað mest
áhrif á þá ákvörðun frú Gandhi að
ganga til þingkosminga var niðurstaða
fylkiskosninganma í Kerala-fylki í
september. Kommúnistar hafa löngum
verið öflugir í fylkinu, og frú Gandhi
gerði við þá opinbert bandalag með
þeim árangri, að Kongressflokkurinn
hefur aftur náð völdúnum í þessu mik-
ilvæga fylki á Suður-Indlandi.
Spurt er, hvort samstarfið í Kerala
sé undanfari víðtækara samstarfs, en
frú Gandhi heldur öllum leiðum opn-
um. „Við fylgjum þeim ekki. Þeir
fylgja okkur. Þeir hafa fallizt á stefnu
okkar, og við vinnum með öllum, sem
fallast á hana,“ segir frú Gandhi. Hún
hefur lýst yfir því, að hún gangi ekki
til kosninganna í bandalagi með öðr-
um flokkum, en hefur nægilegt svig-
rúm til þess að semja við vinstri-
flokka um samstarf í kosningunum,
þótt það kallist ekki bandalag. Hún
segir, að hún fari sínar eigin götur
og að fólki með „svipaðar skoðanir“
sé velkomið að eiga með henni sam-
fylgd.
Þessa yfirlýsingu frú Gandhi mætti
túlka þannig, að hún gæti einnig hugs-
að sér samstarf við hina gömlu sam-
starfsmenn sína úr hægri arminum,
sem klofnað hefur úr Kongressflokkn-
um, en vinstri afstaða frú Gandhi hef-
ur verið svo eindregin, að of lítill tími
er til stefnu til þess að hún geti tal-
ið stuðningsmenn sína á að söðla um
og vinna með hægrimömnum. Það
virðist líka eitt helzta markmið frú
Gandhi að knýja fram í kosningunum
uppgjör milli vinstri og hægri, eða
„sósíalisma og kapítalisma“, eins og
hún hefur komizt að orði. Hún
Frú Indira Gandhi
keppir að því að hljóta traustsyfirlýs-
ingu við þjóðnýtingu og aðrar grund-
vallarráðstafanir.
Hægri flokkamir, það er hægri arm-
ur Kongressflokksins eða „Gamli Kon-
gressflokkurinn“ undir forystu Desai,
Swatranta-flokkurinn, sem er uindir
forystu þeirra C. Raj agopalachari,
gamals samstarfsmanns Mahatma
Gandhi, og Minoo Masani og loks
Hindúaflokkurinn Jan Sangh, eru í
óhægri aðstöðu vegna þess hve kosn-
ingarnar eru boðaðar með stuttum fyr-
irvara. Þeir hafa flýtt sér að samein-
ast, en samstarf þeirra virðist laust í
reipunum. Samstarf þessara flokka hef-
ur lengi verið á döfinni, en þeiir hafa
farið sér hægt, og um það hefur verið
deilt í marga mánuði, hvemig sam-
vimnu flokkanna skuli hagað og hvern-
ig sameiginleg stefna þeirra skuli
vera.
Andstæðingar frú Gandhi ganga ekki
með bjartsýni til kosninganma. Það
eina sem ritari „Gamla Kongressflokks
ins“ hefur fengizt til að segja um
kosningahorfurnar er, að flokkurinn
muni „bæta aðstöðu sína“. Frú Gandhi
og samstarfsmenn hennar virðast hins
vegar í engum vafa um, að Kongress-
flokkurinn fari með sigur af hólmi.
Kommúnistar gera sér vonir um að
komast í samsteypustjórn með frú
Gandhi. En staða frú Gandhi virðist
býsna sterk, og með því að lýsa yfir
að hún fari sínar eigin götur og gefa
í skyn að svigrúm sé til samkomulaga
við fólk með svipaðar skoðanir, virð-
ist hún hafa treyst aðstöðu sína. Vin-
sældir hennar meðal almennings á Ind-
landi skipta ef til vill meginmáli. Per-
sónudýrkun er rík í Indverjum, og
hvað vinsældir snertir kemst enginn
indverskur stjórnmálamaður með
tærnar þar sem hún hefur hælana.
G.H.
ur yfir milli útgerðarmanna
og yfirmanna á togurum
og að bátakjarasamningum
verði komið í höfn. Ríkis-
sfcjómin mun hafa heitið því
að beita sér fyrir hækkun á
fæðispeningum sjómanna, og
ætti það einnig að greiða fyr-
ir hagkvæmum málalokum.