Morgunblaðið - 30.01.1971, Page 17

MORGUNBLAÐEÐ, LAUGARDAGUR 30. JANÚAR 1971
17
i landi. Herja þeir á fugl þenn
an með veiðibyssur að vopni,
sér til yndis og afþreyingar S fá
sinni vetrarmánaðanna. Þessum
sportiðkendum brá þvi illa við
er þeir fréttu að verkfræðingar
Orkustofnunar ráðgerðu, að
færa 1 kaf varpstöðvar sinnar
elskuðu gæsar. Ráku þeir upp
ramakvein mikið og fengu for-
ustumann fuglavemdimarfélags
í Englandi til liðs við sig og hef
ir siðan verið rekinn linnulaus
áróður gegn þessu illkvittna til
ræði íslenzkra verkfræðinga í
garð hefðbundinnar sportveiði-
mennsku betri borgara á Bret-
landi. Afstaða þeirra Breta,
sem hafa svona dæmalaust gam
an af af skjóta gæsir, er þó vel
skiljanleg, slikir finnast einnig
hér á landi. En íslenzkum ein
feldningum kemur þó að visu
til hugar, að enskum fugla-
verndurum stæði nær, að
vemda þessa fuglategund fyr-
ir skotgleði sportveiðimanna í
sinu landi, heldur en fjargviðr
ast út af því, þótt gæsir þessar
þyrftu að leita sér varpstöðva
annars staðar en í Þjórsárver-
um, einkum þegar höfð er í
huga sú staðreynd, að vatnsmiðl
un í Þjórsárverum er alger for-
senda þess, að unnt verði að
fullnýta vatnsorku Þjórsársvæð
isins. En Þjórsá er, svo sem
kunnugt er ein mesta orkulind
hér á landi. Vinátta hefir verið
góð milli Breta og Islendinga
um margar aldir, þótt nokkuð
dofnaði yfir henni á meðan
þorskastríðið svonefnda stóð yf-
ir, en sá skuggi er nú löngu lið
inn hjá. Það má og aldrei
gleymast, að brezki flotinn
veitti landi voru óumsamda her
vemd í þrjú hundruð ár og ger
ir enn, þótt formlegir samning-
ar hafi verið gerðir við annað
stóx-veldi um vamir landsins,
sem sizt skal lastað. Það er þvi
sjálfsagt, að stefnt verði að vin
samlegu samkomulagi milli land
anna um þetta gæsamál á þeim
grundvelli, að lagt verði fram
fé og hugvit í því skyni, að út-
búa varpstöðvar handa gæsinni
annars staðar en í Þjórsár-
verum, enda þótt margar þeirra
geti haldið áfram að verpa þar
þnátt fyrtr það, að fyrkihuiguð
vatnsmiðlun verði framkvæmd
þar. Og í því sambandi mætti
tjá brezku stjóminni, að það
myndi vel séð á Islandi og
treysta um ianga framtíð vin-
áttutengsl þessara grannþjóða,
ef Bretar styddu drengilega á
alþjóðavettvangi þær sann-
gjömu óskir Islendinga, að fá
lögsögu og umráð yfir hafsvæði
því, sem yfir landgrunninu ligg
ur.
1 áður umgetinni grein Hall-
dórs Laxness, „Hemaðurinn
gegn landinu", er margt rétti-
lega mælt um rýrnun landkosta
af mannavöldum, bæði hér á
landi og í öðrum löndum. Hins
vegar líkar mér ekki sá nöldur
tónn, sem er nokkuð áberandi í
grein hans. Ég er honum og
ósammála í ýmsu því, sem þar
er á blað fest. Einkum finnst
mér dómharka hans i garð for-
feðra vorra, sem öldum saman
áttu í vök að verjast gegn
óblíðu náttúrufari landsins og
illu stjómarfari, ekki ná nokk-
urri átt. Ég kann ekki heldur
við hina neikvæðu afstöðu hans
ibifl. vartjnisviirkj'U'nar- og stóriðj u-
áforma, né heldur hin ómaklegu
ummæli hans um túnrækt
bænda á seinni árum.
Það má aldrei gleymast, að for
feður vorir hafa eftirlátið oss
dýrmætan menningararf, sem
aldrei verður metinn til fjár.
Landkostir hafa óumdéilanlega
rýmað síðan mannabúseta
hófst í landinu, en þó alls ekki
svo, að óbætanlegt sé. Oss sem
nú lifum og þeim sem eftir oss
byggja þetta land, á að vera
það heilög skylda, að greiða
þessa skuld forfeðra vorra við
landið. Það mun vissulega taka
langan tíma, kosta mikið fé, hug
vit og síðast en ekki sízt órofa
samstöðu allra landsmanna. Um
þetta ætti að gera landbótaáætl
un i áföngum til langs tíma.
Fyrst af öllu þarf linnulausa
fjáröflun, bæði til þess verkefn
is og einnig til þess samtímis, að
halda uppi og efla menningu
þjóðarinnar og tryggja efnahags
lega velgengni hennar. 1 þessu
skyni þarf að hagnýta alla land
kosti hérlendis, sem vissulega
eru miklir og margir trúlega
enn óþekktir. Og eitt af þvi,
sem nú blasir við og er, eins
og á stendur, mest aðkallandi,
er einmitt virkjun fallvatnanna.
Sú auðlind hefir þann ómetan-
lega kost, að hún gengur aldrei
til þurrðar, og svo er hún i til-
bót sú orkulind, sem er hrein-
ust allra orkulinda og algerlega
taus viið að mieniga uanhiverfi nær
eða fjær, en það er meira en að
sagt verði um flestar aðrar
orkulindir.
Greiðsla hinnar miklu skuldar
landsbúa fyrr og síðar við land
ið á alls ekki að felast í þvi,
að færa eðlisgerð þess í sama
horf, eins og hún var þegar
mannabyggð hófst í landinu,
heldur á landbótaviðleitnin að
stefna að því, að gera land vort
að miklu betri bústað fyrir
menn, dýr og jurtir, heldur en
það hefir nokkru sinni áður ver
ið. Þegar svo er komið, þá fyrst
getum vér sagt að skuldin sé
greidd. Við getum þetta ef vér
viljum og höfum manndóm til
þess, að kasta á glæ úreltum og
einstrengingslegum kenninga-
kerfum, sem nú kljúfa þjóð vora
í f jandsamlega hópa.
Gunnlaugur Jónasson. .
Aðeins hálfáttræður:
Páll Þorgilsson frá
Svínafelli
HINN næsta furðuiliegi tvifætliing
ur, maðuiriiim, er kriistniiir heirima,
aáj drottinin 'aililsfaerjar hafi í ár-
daga skapað í simini mynd, og
eru líkllega stoltir af, þótt það
sé dnottnii vafasaimiur heiðuir, —
er eina Mfvera þessa hmattkrílis,
er viS byggjum, sem bútar tím-
ann niður í eimiingar. Og af riá-
kvæmmi simini ákveðuir hanm þess
um eiminguim mismiumaindi tima-
gildi.
Eima þessara eininga nefnum
við ár. Og í árum mælum við
aldur okkair.
Við hvert tækifæri, sem gefst,
iðkum við þamn ótuktarsikap að
ninnia vimi á, að þeir séu orðnir
tri eldri en í fyma um sama
ieyti. — Og sé okkuir kuminiuigt
sm, að þeir hafi stilklað yfir 50
— 60 — 70 — 80 áir, þá látuim
/ið ekki nægja að miinma þá á
>að, er við hittuimst á förnium
regi. — Nei, ekki aldeilis. Við
:rum vísir til að senda þeim
;keyti, auglýsa aldur þeimra í
slöðum og útvarpi. Og ef við
;etum komið þvi við, sækjum
>ið þá heim, til að minma þá
lem rækilegast á, hve gamlir
>eir séu orðnir.
Og nú er röðin komiin að þér,
Pálll frændi, að þola þessa með-
jerð. — Á skotspómium frétti ég,
ið þú hefðir lokið við 3ja aldair-
'jórðuiniginn, er jólahelgin gekk
; gairð. — Skeyti hefði ég semt
jér, ef vitað hefði, — heimsótt
>ig, tekið í sterka hönd og ósk-
ið þér margra ára viðbót, — og
nér líka, svo að ég gæti oftar
ninnt þig á, hve gamall þú ert
>rðimin. Vitandi þó, að það hefði
*kki meini áhrif en vatin sikveitt
í gæs, því að árim virðist þú
nafa hlaupið af þér fyrir áratug.
— Emm ertu ungur í anda, árum
>ótt fjölgi. Mimniið stálslegið,
"lugu'riinin leitandi og kíminigáfam
spreilllifandi.
Þú saninar, hvílík hrimigavit-
jeysa það er, að mæla aldur í
árafjölda. — Aldur ætti að mæla
' lífsorku,
Sumir eru fæddir gaimlir. Aðr-
.r eru alltaf urngir, hversu mörg
íir sem eru að baki. — En í árum
-eiknað, ertu komimm á svo virðu
kegan aldur, að ég ætla að vekja
ithygli á því í víðlesnasta blaði
landsiinis. — En svo kvikimzkur
»kal ég þó ekki vera, að miimin-
ast þin í jarðarfarartón. Það
væri móðgun við j'afnllifamdi
mamn sem þig. En það er svei
mér ekki móðgun að geta þess,
að Svínfellingur ertu, fæddur
23. desembar 1895, í afskekkt-
ustu, og jiafnvel fegurstu fagurra
sveita landsiins, Öræfuntum. —
Þar varstu „uppalimn, rassskellt-
ur og kvalimin“, sagðir þú eirnu
sirnni í gammi. Víst er minmsta
kosti, að ekki hefur verið rass-
skelltur úr þér kjarkur, né kval-
imm úr þér kratftur, vit og víð-
sýni.
1 Öræfunum lifðir þú bernsku
og æsku í nábýli við mestu jökia
laindsins. — Ef til viil speglasit
þeir í starkri skapgerð þimmi.
Kuldans gætir þó eigi. Öllu
fremwjir straiumiþumigi fljótamma, er
þú ungur bauðst birginn á tráust
um vatnahestum. En stundum
fuilldjarfflega, er mér sagt.
Ólgandi lifsorka og kjarfcur
hafa verið þér í blóð borin
gegnum kymslóðir, er beyj a uirðu
harða l'ífsbaráttu og tíðum teiffla
á tæpasta vað. — Og oft mumit
þú hafa teffllt á tæpuisifiu vöð ttil
að reyna kjark og krafta, —
lifa ævimtýrið — þetta dýrðlega,
— speninandi ævintýri, þar sem
iitlu eða engu m/á sfceika og
beita þarf þireki, þekkingu og
viti til að sigra eggjandi áhættu.
1 skapi þinu gætir einnig
lims úr lyrngi og græniu grasi.
í því fléttast þægilega saman
rniildi og kraftuir mieð steirku
ívafi af skopskyni, sem marg-
uir hefur notið í ritan mæii,
þar á meðal undirritaður.
Umgur kvaddi Pál'l Svínafeffl.
15 ára var hann komimm að
Skaftafelli. Er hann ári síðar fór
þaðan, sagði bóndi við hanm í
spaugi, að nú væri hanrn, lögurn
Skv., búinm að éta sig inm í vist-
ina. — Bóndi vildi gjarna haifa
þeninan þrekmikla strák iienguir
en árið.
Ólgandi runnu ffljótin um
samda til sjávar, og útþráin í
blóði Páls. — Honium héldu
engin bönd. Hann vildi sjá meira
af heimimum. — 17 ára kvaddi
hanin Öræfin.
Vestur á bóginn fifcraði hanm
sig. Og 1916 er hamm kaminm til
sjóróðra í Grindavík. Og ekfci
munu kynmiin við árina og Æig.i
hafa dregið úr kröftum hans og
kjarki. — 1929 var PáM svo einm
af 10, er fceyptu BSR af Agli
Vilhjállmssyni.
Páll var fljótt eftinsóttur bíi-
stjóri. Svo sagði mér félagi hans.
Sérstakitega í langferðir. Og
þykir engum kynlegt, er Pál
þefckja.
Einhverju sinni ók Páli presti
ultan af landi að Geysi og GuíH-
fossi. Féll presti hið bezta við
bílstj. og hnósaði homum fyrir
góðan akstur. Ekki taldi Páll
sig aka öðrum betur. Jú, prest-
utr kvað hann aka alveg ágæt-
lega, en sumir bílstjórar ækju
eins og andskotinn. „Jæja,
hafið þér ekið mjeð homum?“
svaraði Páll.
Frá þessu sagði prestur eftir
ferðina, og bætti svo við, að ef
Framli. á bls. 21
— Flóttafólk
Framh. af bls. 15
sem Araba. Þeir ráða í ríkis-
stjónn landsins og sjá hern-
um fyrir herskáum mönnum.
Svemtingj ajnnir í suðri enu
frumstæðiir, klæðast ekki og
iifa að miestu leyiti á kvikfjár
rækt. Þeir ©ru heiðmir, en
hafa orðið fyrir áhrifum krisit-
imna trúboða.
íbúar suðurhlu'ta landsins
gerðu uppreisnartilrau'mr
undir forustu Ary Nya-hreyf-
ingarinnar, og var ætlun
þeiirra að stofna sjálfstætt
ríki, Asania. Her Súdans
reynidi áramguralaust að bæla
uppreisniina niður árið 1964.
Harimn var þá rekinn firá
Völdum og 'samstieypustjóm
reyndi að finma lausn með
aukniu lýðræði, tirúarbragða-
freisi og brottfflutningi hers-
inis. Öfgamemn í liði beiggja
uirðu til þess, að tilxaunin
mistóksit. Síðast á árinu 1964
og í byrjum árs 1965 komst
órói og vopnaviðskipti á al-
variegt stig. Þessu fyigdu
fjöldamorð og flúði þá fjöidi
manna landið og hefur gart
Súdan-fflóttamenm ieituðu inn i
í landið. Ástandið var svo al-
varlegt, að það snerti ekki
Mið-Afríkuilýðveldið eitt, held
ur var þetta alþjóðlegt vanda
mál. Þegar var reynit að sjá
fyrir bráðabirgðahjálp og á-
ætiun um að sjá flóttafólfc-
inu fyrir jarðnæði var hrint
í framkvæmd árið 1966. Um
skeið gátu flóttameainirnir
hafzt við nærri landamænum-
um, en vegna óeirða þar,
varð að flytja þá imn í landið
till Embóki. Þar hafa yfirvöld
landsiras, Flóttamannastofnjun
Samieinuðu þjóðanna, Mat-
vælastofnuinin, Alþjóðasam-
band Rauða krossfélaga o, ffl.
lagzt á eitt um að skapa þeim
lífsskiiyrði. Árangur varð
skjótuir, og árið 1969 var
hægt að draga úr erlendri
hjálp.
Kongó-Iiíveldið. — Fjöldi
fólks í Kongó-lýðvöldinu er
nú uim 59.000 manns. Súdan-
fflóttamenn leituðu ti£L landa-
ins um 1965 og sefct-
ust að við lamdamærm. Olli
það viðsjám og var þá ákveð-
ið að filytja flóttafóikið inn í
Iandið. Innanílamdsórói í

Ung Afríkustúlka — ein í hópi hundruð þúsunda flótta-
manna.
síðan. Tailið er, að undamfairin
ár hafi um 170 þús. manma
flúið land og að minrusta
kosti annað eins fallið.
Úganda. í Úganda mun
fjöldi flóttafólksims vera um
71.500. Súdan-fióttafólk hefur
aetzt að í fjórum aðalnýltend-
um. Frá upphaifi hefur hjáip
tiil þeixra verið skipullögð, og
rikisstjórnán látið fflótlafólk-
inu jarðnæði í té. Þá er veitt
ýmiss konar þróumarhjálp, til
dæmis í heilsugæzlu, mennt-
un, skipulagi sveitarstjóma-
starfa, vatnsveita og vega-
gerð. Stjórn Úganda ásamt
stofruunum Samehmiðu þjóð-
anna, hafa l'átið flóttafólki
veruiega aðstoð í té. Af starf-
imiu hefur orðið mikiil árang-
ur, en sjá verður straumi
fióttafólíks áfram fyxir hæli,
þar sem á honum er ekki lát.
Mikið átak til hjálpar flótta-
mönnum er eftir, en horfur
góðar í málum þeirra og hag-
stæð þróun í nýlendum að-
kornufólksin s.
Mið-Afríkulýðveldiff. Fjöldi
fióttamanna þar er um 20.000.
Verulag vandræði urðu í
landinu 1965, þegar 18.000

Kongó dró úr hjálparfram-
kvæmduim, en Flóttamanna-
stofnuninni tókst þó um síðir
að opna skrifstofu í ísiro og
var hægt að hefja landmæl-
ingar og fieira, þar sem koma
átti flóttaifólkinu fyrir. Áætl-
un þessi, sem er nýhafin, er
unnin af sveitarstjórnum, rík-
isstjóminni og Flóttamanna-
Stofnuninni í sa'meiningu. Tak
markið er að flytja aila
flóttamennina til norðaustur-
hluta landsins.
Eþíópía. Fjöidi flóttafólks
þar er um 20.000. Stjórn Eþí-
ópíu leitaði aiþjóðlegrar
hjálpar 1969 vegna 20.000
fióttamanna, sem leitað höfðu
til landsins nokkrum árum
fyrr. Hafði gengið vel að
koma þeim fyrir, en stjóm
landsins réð ekki lengur við
að sjá þeim fyrir t. d. mennlt-
un og heilbrigðisþjónustu.
Hafa nú ýmsir, t. d. Þróunar-
sjóður sænska rikisins og
Fióttamannastofnunin látið
hjálp í té, og em hafin tili-
raunastönf í landbúnaði, fiak-
veiðum, vegagerð og sérþjálf-
un fólks til að gera það sjáif-
bjarga.