Morgunblaðið - 01.10.1971, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. ÓKTÖBER 1971
Otgafandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Rilstjórar Matthías Johannessen.
Eyjóifur Konráó Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstrœti 6, sími 10-100
Augiýsingar Aðaistræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjaid 195,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasöiu 12,00 kr. eintakið.
HÓTANIR UM VIÐSKIPTABANN
Fúns og skýrt var frá hér
^ í blaðinu í gær, hefur
svonefnd fiskveiðiráðstefna
Vestur-Evrópu samþykkt að
beina því til ríkisstjórna
flestra Vestur-Evrópuríkja,
að þær beiti sér fyrir algjöru
banni við vörukaupum frá ís-
landi, ef íslendingar færa
einhliða út fiskveiðitakmörk
sín. Aðilar að þessum sam-
tökum munu fyrst og fremst
vera stórútgerðarmenn, eink-
um togaraeigendur, og þeir
telja sig sýnilega hafa efni á
því að taka ærlega upp í sig.
Þeir ætla sér hvorki meira
né minna en að áorka því, að
ísland verði einangrað við-
skiptalega frá Evrópumörk-
uðum.
Sem betur fer marka ekki
litlir hagsmunahópar stefnur
ríkiss'tjórna, en engu að síð-
ur er Ijóst, að þessi samtök
ætla að berjast með öllum
ráðum gegn hagsmunum
okkar. Þessir menn eru aug-
sýnilega svo skammsýnir, að
þeir vilja fá rétt til þess að
þurrausa öll fiskimið, meðan
þeir sjálfir ráða yfir atvinnu-
tækjunum og leiða ekki hug-
ann að því, hvað við muni
taka, þegar fiskistofnunum
hefur verið gjörspillt.
Við íslendingar höfum
aldrei reiknað með öðru en
að ákvörðun okkar um frið-
un fiskimiðanna mundi mæta
andstöðu skammsýnna sér-
hagsmunahópa. Þess vegna
þurfa þessar ályktanir fisk-
veiðiráðstefnunnar ekki að
koma okkur á óvart, þótt þær
séu að vísu freklegri en
reikna hefði mátt með.
í sambandi við þetta mál
er þess að gæta, að við ís-
lendingar kaupum meira af
flestum Vestur-Evrópulönd-
um en við seljum þeim. Þess
vegna hafa viðskipti þessara
ríkja við okkur verið þeim
hagkvæmari en okkur, og
væntanlega verður hliðsjón
höfð af því, ef peningalegt
mat á að leggja á málin. En
hitt er þó aðalatriðið, að rétt-
lætissjónarmiðin eru mikils
ráðandi í samskiptum þjóða
og við þykjumst hafa rétt-
lætið okkar megin. Þess hef-
ur líka orðið vart að undan-
förnu, að ýmsir erlendir
menn hafa tekið upp hanzk-
ann fyrir okkur og lýst skýrt
og skilmerkilega þeim skoð-
unum sínum, að þeir teldu
ekki einungis réttmætt, að
íslendingar vernduðu fiski-
mið sín, heldur væri það
beinlínis í þágu alls mann-
kyns að girt yrði fyrir rán-
yrkju.
Mikilsvert er einnig, að
mesta stó-rveldi heims, Banda
ríkin, hafa ætíð sýnt okkur
íslendingum mikla vinsemd.
Og þar mæta sjónarmið okk-
ar skilningi. Gjarnan má
vekja athygli á óðagoti því,
sem varð í Evrópu, er Banda-
ríkjamenn einu sinni hugs-
uðu um sjálfa sig og gerðu
ráðstafanir til þess að rétta
við hallann á utanríkisvið-
skiptum sínum. Þá fannst
stórveldunum í Evrópu þau
vera misrétti beitt, þótt
óhemju fjárfúlgur hafi
streymt frá Bandaríkjunum
til Evrópu allt frá styrjaldar-
lokum, ýmist sem gjafir eða
lán. Þá var sagt, að Banda-
ríkin hefðu ekki einungis
brotið af sér siðferðilega,
heldur líka brotið reglur
GATT um tolla.
Engum datt þó til hugar,
að unnt væri að neyða þá
til þess að hætta við að
bjarga sínum eigin hagsmun-
um. Kannski verður það
reynt við okkur íslendinga,
þar sem við erum nógu
smáir. En við erum ekki bara
smáir, við erum líka þráir.
Við ætlum okkur að varð-
veita íslenzk fiskimið, og það
munum við gera og njóta til
þess vaxandi stuðnings, ekki
sízt af hálfu stórveldisins í
Vesturálfu, jafnvel þótt það
telji hagsmunum sínum að
einhverju leyti hætt, ef við
komum áformum okkar fram.
Álsamningarnir
Fj1 rfiðleikarnir, sem við er
að etja í álframleiðslu,
hafa komið þungt niður á
mörgum álverum víða um
heim, og hafa mörg þeirra
dregið saman framleiðslu
sína. Þess vegna er eðlilegt,
að menn spyrji, hvort sölu-
tregðan á áli muni valda því,
að úr framleiðslu dragi í
álverinu við Straumsvík.
Stjómarformaður ísals, Hall-
dór H. Jónsson hefur lýst
því yfir, að ekkert lát muni
verða á framleiðslu í álver-
inu. Og þá er von, að menn
velti því fyrir sér, hvers
vegna Alusuisse dregur úr
framleiðslu í verksmiðjum
sínum annars staðar, en held-
ur áfram fullri framleiðslu
hér á landi. Svarið við því
er raunar einfalt.
Þegar álsamningarnir voru
gerðir, var af íslands hálfu
krafizt, að raforka yrði
greidd, hvort sem hún yrði
notuð eða ekki, og nutum við
í þeirri samningagerð stuðn-
ings Alþjóðabankans. Orku-
Flogið yfir Mount Blanc.
BLAÐAMANNI Morgunblaðs-
ins var fyrir skömmu boðið í
ferðalag; með vöruflutning'a-
flugvél frá flugfélaginu Fragt-
flug hf. Var upphaflega ráð-
gert, að ferðin tæki þrjá daga,
en sú varð reyndin að alls tók
ferðin átta daga. Fyrst var flog-
ið með hesta til Noregs og
Belgíu, og var fróðlegt að fylgj
ast með ferðalagi hestanna yfir
hafið. Reyndust þeir hinir prúð
ustu farþegar, og kunnu orðið
vel við sig í farkostinum á
leiðarenda — svo vel að suma
þurfti að beita brögðum til að
fá þá til að yfirgefa þetta fyr-
irmyndar hesthús sem flugvél-
in var orðin.
Fá voru flutt egg frá ítalíu
til Alsír og tjörupappi til ein-
angrunar olíuleiðslum var flutt
ur frá Ítalíu til Benghazi i Líb-
ýu. I Líbýu ræddi blaðamaður
nokkra stund við einn innfædd-
an sem veitti staðgóðar upplýs-
ingar um landið og stjórnar-
hætti þar. Loks var flogið með
100 Araba frá París til Mar-
okkó þar sem tekið var á móti
okkur af lögreglu og herliði, og
þess vandlega gætt að við liéld-
um okkur við flugvélina og var
okkur bannað að fara inn í flug
stöðvarbygginguna nema tíl
þess eins að ganga frá pappír-
tinum.
Til íslands voru svo flutt raf-
magnstæki, og þegar hingað
kom höfðum við lagt að baki
um 16 þúsund kílómetra, eða
sem svarar nærri hálfri leiðinnl
í kringum hnöttinn.
FLUGFÉL. Fragtflug h.f. var
stofnað árið 1968 hér á landi og
eru eigendur þess nokkrir Is-
lendingar. Forstjóri er einn
aðaleigandinn, Loftur Jóhannes
son, en stjórnarformaður Árni
Guðjönsson, hæstaréttarlögmað
ur. Fyrirtækið tók upphaflega
á leigu tvær flugvélar af gerð-
inni Dc 6b, og eftir að hafa
starfað í eitt ár bættist sú
þriðja sömu tegundar í flot-
ann. Ári eftir að flugfélagið var
stofnað, hófust flutningar mat-
væla og lyfja inn í þáverandi
Biafra, og tók Rauði krossinn
á leigu allar vélar Fragtflugs.
Var þetta mikill uppgangstími
fyrir félagið, þótt skammt hafi
hann varað.
Eftir að flutningar til Biafra
hættu, sneru Fragtflugsmenn
sér að flutningum milli íslands
og Evrópu, og lögðu þá einkum
áherzlu á að flytja út nýjan
fisk, og leituðu jafnframt mark
aða fyrir hann erlendis. Fluttu
þeir um tíma nokkurt magn
af nýjum fiski út til Bretlands
og Belgíu og heim fluttu þeir
ýmsar vörur, einkum rafmagns
vörur. Eftir að breytingar voru
gerðar á toilalögum hér í febrú-
ar sl. lögðust þessir flutningar
niður, og félagið tók það ráð,
að flytja starfsemi sína yfir á
meginlandið. Komst félagið að
Áhöfnin talið frá v.: Örn Ingibergsson, Hallgrímur Jónsson
og Ragnar Kvaran. Ljósm. Mbl. GBG.
kostnaðinn verður ÍSAL því
að borga hér, hvort sem
ál er framleitt eða ekki. Þess
vegna er það hagur Alusu-
isse að draga úr framleiðsl-
unni annars staðar, en halda
henni áfram hér.
í annan stað var þannig frá
gengið, að skattgjald skyldi
greiðast af hverju framleiddu
tonni af áli, en hins vegar
ekki almennir tekjuskattar
eftir venjulegum skattalög-
um. Fljótt á litið kynni að
virðast sem þess vegna væri
heppilegra fyrir Alusuisse
að halda áfram áiframleiðslu
annars staðar, en draga úr
henni hér. En svo er alls
ekki, heldur þvert á móti.
Með því að minnka fram-
leiðsluna. í verksmiðjum í
öðrum löndum getur fyrir-
tækið e.t.v. alveg sloppið við
skattgreiðslur, því að fyrir-
tækin sýna þar engan hagn-
að heldur tap, þar sem fram-
leiðslugetan er ekki að fullu
nýtt. Þannig mun vera heppi-
legra að greiða hið ákveðna
framleiðslugjald hér og
sleppa í staðinn með öllu við
tekjuskatta í öðrum löndum,
þar sem dregið hefur verið
úr framleiðslunni.
Þessi dæmi sýna, hve
hyggilega var af íslands
hálfu haldið á málum, er
samningarnir um álverið
voru gerðir. Miklir erfiðleik-
ar álframleiðslunnar í heim-
inum, sem valda stórtjóni,
t.d. í Noregi, snerta okkur fs-
lendinga naumast, vegna þess
að svo tryggilega var um
samningana búið, að við njót-
um hagnaðarins af álverinu,
þrátt fyrir áföll, sem verða
kunna. Ætti að mega ætla að
þessar staðreyndir nægðu til
þess að látið yrði af árásum
á þá menn og stjórnvöld, sem
að samningunum stóðu af ís-
lands hálfu.
En erfiðleikarnir í álfram-
leiðslunni vekja líka til um-
hugsunar um það, hvernig
farið hefði, ef við Íslending-
ar hefðum einir ætlað að
byggja fyrsta verulega stór-
iðjuverið á landinu og ráðizt
á eigin spýtur í framkvæmd-
irnar við Straumsvík. Þá
hefðum við nú átt í gífurleg-
um erfiðleikum. Fyrirtækið
hefði verið rekið með stór-
tapi, og líklega hefði orðið
að stöðva reksturinn.
Þegar á allt er litið, er því
óhætt að fullyrða, að heppn-
in hafi elt okkur, er við völd-
um þá leið, sem raun varð á.
Og vissulega er ekkert að
óttast í samskiptum við út-
lendinga á fjármálasviðinu,
ef aldrei tekst verr til en við
gerð álsamninganna 1966.