Morgunblaðið - 05.03.1972, Síða 4

MORGUN'BLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. MARZ 1972

>
ERLEND
TÍÐINDll
Þjóðernis-
deilur
Rússa og
Kínverja
ÓÁNÆGJAN, sem spesglast í amdófi
gegn yfirvöldum i Sovétríkj unum,
nær langt út fyrir raðir mennta-
manna, þótt mest Iiáfi borið á bar-
áttu þeirra í þeim fréttum, sem hafa
borizt til Vesturlanda. Óánægjan nær
til milljóna miðstéttarfólks, en munur
inn er sá, að menntamennirnir vilja
aukið andlegt frelsi, en miðstéttarfólk
ið betri lífskjör. Óánægjan nær líka
til tugmilljóna fátæklinga, sem vilja
kauphækkun til þess að geta til dæm
is veitt sér þanm munað að borða kjöt
að staðaldri. Síðast en ekki sízt nær
óánægjan til fjölda þjóðarbrota, sem
vilja aukið sjálfræði.
Óánægja þjóðarbrotanna er ef til
vill hættulegust frá sjónarmiði vald-
hafanna, því að krafa þeirra er bein
línis sú að endir verði bundinn á yfir
ráð stjórnarinnar í Moskvu yfir heim
kynnum þeirra. Þjóðernishyggju vex
stöðugt fiskur um hrygg í ýmsum
hlutum Sovétríkjanna, og valdhafam
ir eru uggandi. Rússar eru aðeins 55%
íbúa Sovétríkjanma, sem eru alls um
240 milljónir, og svo getur farið, að
þeir komist í minnihluta á næstu ár-
um vegna þess að þeim fjölgar hægar
en öðrum þjóðum Sovétríkjanna.
Þjóðir Sovétríkj amna eru hvorki
meira né minna en um 100 talsins (ef
allar eru taldar með) svo að allmörg
þjóðríki kæmust á laggirnar, ef reglan
um sjálfsákvörðunarrétt þjóða næði
einnig til þeirra. Og þjóðir eins og Úkr
aínumenn, Lettar, Eistlendinigar, Lit
háar, Hvít-Rússar, Úzbekar, Kirghiz-
ar, Armenar og Grúsíumenn krefjast
stöðugt aukins sjálfstæðis.
Á sviði. utanríkismála hefur oam-
kvæmt gamalli sovézkri hefð verið far
ið hörðum orðum um vestræna heims
valda- og nýlendustefnu. En þessi
áróður virðist hafa orðið til þess í
Sovétríkjunum, að þjóðir og þjóðar-
brot hafa spurt að þvi í æ ríkari mæli
hvers vegna þau verði að lúta rúss-
neskri stjórn firá Moskvu. Vestrænar
nýlendur hafa hlotð sjálfstæði, en í
Sovétríkjunum er ástandið einna lík-
ast því sem það var í gaimla Habsborg
araríkinu, þar sem Þjóðverjar og Ung
verjar drottnuðu sem eins konar
herraþjóðir, þótt aðrar þjóðir nytu að
vísu ýmissa hlunninda og forréttinda,
en í misjafnlega miklum mæli. Og
Habsborgararíkið var limað í sundur
samkvæmt reglunni um sjáifsákvörð
unarrétt þjóða, þótt hún yrði síður en
svo algild í framkvæmd.
Síðan vestrænar nýlendur hlutu
sjálfstæði hafa Rússar beint ásökun-
um sínum um heimsvaldaistefnu og
nýlendustefnu aðallega gegn fynrver
andi bræðraþjóð — Kinverjum. Raun
ar verða margar þjóðir að lúta yfir-
ráðum Kínverja, en samnleikurinn er
sá að ástandið er keimlíkt því og það
er í Sovétríkjunum. Þess vegna
hljóma ásakanir Rússa í garð Kín
verja oft nokkuð hjákátlega.
Eitt síðasta dæmið um þessar árás-
ir Rússa er að finna í grein, sem
birtist nýlega í sovézka tímaritinu
„New Times“, sem dreift er á Vestur-
löndum. Þar segir, að stefna Kínverja
„markist af stórveldisstefnu og miði
að samlögun minniíhluta" að hætt
hafi verið við „allar áætlanir um að
vinna bug á raunverulegu jafnréttis-
leysi minnihlutanna", að „nauðungar
vinnu sé beitt í stórum stíl“ og að
stefna maoista miði að því að „út-
rýma þjóðtungum".
Þetta eru harðorðar ásakanir, em.
gallinn er bara sá að Kínverjar hafa
oft borið Rússa sömu sökum, og spurn
ingin er hvort báðir aðilar hafi ekki
talsvert til síns máls. Síðasta setning
greinarinnar í „New Times“ hefur að
geyma kjarna ásakana Rússa í garð
Kínverja vegnia meðferðar þeirra á
þjóðarbrotum, en með smávegis nafna
breytingum gætu Kínverjar snúið
árásinni upp á Rússa: „Ráðamenn í
Peking dubba sig upp sem skelegg-
ustu baráttumenn fyrir frelsun kúg-
aðra þjóða og jafnrétti allra lamda,
stórira og smárra, En í reynd ástunda
þeir í eigin landi stórveldis- og þjóð-
rembingsstefnu, sem miðar að nauð
ungaraamruna ókínverskra þjóða.“
Ásakamir Rússa hljóma kunnug-
lega í eyrum, en áhugi þeirra á mál-
efnum þjóðarbrotanna vaknaði ekki
fyrr en vináttan við Kínverja fór út
um þúfur. Og spurnimgin er, hvort
vopnin geti ekki snúizt í höndum
þeirra. Árásirnar í garð vestrænnar
heimsva.lda- og nýlendustefnu hafa
reynzt eitt helzta hreyfiafl hinhar vax
andi þjóðernishyggju þjóðarbrotanma
í Sovétríkj unum. Árásirnar í garð
kínverskrar „stórveldis- og þjóðremb
ingsstefnu“ geta haft jafnvel ennþá
afdrifaríkari afleiðingar. Alla vega ar
fróðlegt að kynnast hinu opinbera
sovézka viðhorfi, þó ekki væri nema
vegna þess, að það kemur fram í frétt
á íslenzku frá hinni sovézku frétta-
stofu á íslandi, Novosti. Þessi grein
hefur að geyma jafnvel ennþá harð-
ari ásakanir í garð Kínverja én fyrri
árásargreina.r fréttastofunnar gegn
Kínverjum, sem hafa birzt i blaðinu.
Grein fréttastofumnar ber fyrirsögn
ina „New Times um stöðu þjóðernis-
minnihluta í Kína“ og birtist orðrétt
hér á eftir:
„Moskvu, 27. jan. „Maóistar hafa
opinberlega lýst það stefnu sína, að
þröngva þjóðarbrotum, sem ekki eru
FramhaJld á bls. 21.

C (
THE OBSERVER

\
Herinn tekur aftur
völdin í Ghana
Eftir Suzanne
Cronje
LÍTIÐ hefur frétzt frá Ghana
frá því að byltingin var gerð
þar um miðjan síðasta mánuð,
er herforingjar tóku völdin af
Kofi Busia forsætisráðherra,
sem tók við völdum af herfor
ingjaráðinu, sem steypti
Nkrumah forseta af stóli árið
1966. Byltingin nú kom mjög
á óvart og var gerð meðan
Busia forsætisráðherra var í
læknisrannsókn í London. —
Byltingin fór fram án blóðs-
úthellinga og tók aðeins
nokkrar klukkustundir.
Hinn nýi leiðtogi Ghana er
I. K. Acheampong ofurgti og
í yfiriýsingu sinni í útvarpið
í Accra, höfðuborg Ghana,
sagði hann að ástæðan fyrir
því að herinsi hefði fcekið völd
in í sínar hendur væri sú, að
Busia og stjórn hans hefðu
gert sig seka um gróf stjórnar
mistök, einkum á sviði efna-
hagsmála. Höfuðástæðan fyr
ir því að upp úr sauð var á-
kvörðun stjórnar Busia í des-
ember sl. að fella gengi gjald
miðils Ghana, Cedis, um 48%.
Þessi mikla gengisfelling
hafði eðlilega í för með sér
miklar verðhækkainir, en
mesta vandamál ríkisstjórnar
innar hafði verið gífurlegar
erlendar skuldir eða um 300
milljónir sterlingspunda. Eng
inn vafi leikur á því að efna
hagserfiðleikar Ghanastjómar
í da<g eru meiri en nokkru
sinni fyrr, meiri en á stjómar
dögum Nkrumah.
ARFUR
Stjórn Busia hélt því alltaf
fram að erfiðlieikarmr, sern
hún ætti við að etja væru arf
ur frá Nkrumah og stjórn
h£ms. Þessi staðhæfing hafði
vissulega við rök að styðjast
um tíma en hún gerði það
ekki iengur, er stjórninni var
steypt nú.
Gengisfellingin leysti ekki
vandann þvi að það þarf er-
lendan gjaldeyri til að greiða
erlendar skuldir, sem þýðir
það að ríkisstjórnin þurfti að
láta prenta meiri seðla, til. að
geta staðið við skuldbinding-
ar sínar. Þeir einu, sem græoa
á gengisfellingunni eru hinir
auðugu kakóbaunaframleið-
endur, en kakóbaunir er
helzta útflutningsvara Ghana.
Busia átti ætíð mestum stuðn
ingi að fagna meðal kakó-
baunafraimleiðendainna og því
hefur hann ekki gert ráð fyr
ir að gengisfellingin myndi
hafa pólitíska hættu í för með
sér fyrir stjómina. En kafcó-
útflutningurinn hefur ekki
gengið sem bezt sl. ár, þvi að
heimsmarkaðsverðið hefur
verið það lægst um 6 ára skeið
og vissulega er ekki hægt að
kenna Busia um það. (Útflutn
ingsverðmæti kakóbauna 1971
var 30 milljón sterlingspund
um minni en árið áður, sem er
mikið áfall fyrir þetta litla
land).
SPILLING
Aðalorsök þess að Nkrum-
TAMALE
GHANA
KOBORIDUA*
TEMA
ACCRAJjk
CAPE C0AST
TAK0RADI
Ghana og nágrannaiönd.
ah var steypt af stóli á sínum semi og spillingu meðal hátt
tima voru ásakamir um eyðslu settra embættismanna. t dag
segja hinir nýju leiðtogar að
spillimgin innan stjórnar Busi
as hafi ekki verið minni, ef
ekki rmeiri. Það bætti ekki
heldur úr skák, að á sl. ári
er óánægja var sem mest (þá
höfðu laun ekki hækkað svo
nokkru næmi í 6 ár og verð-
bólgan var 15% á ári) kom
upp hreyfing til að endur-
vekja stefnu Nkrumah. Þá
barði stjóm Busia í gegnum
þingið í hendingskasti lög,
sem sögðu fyrir um að hver
sem yrði sekur um tilraunir
til að koma Nkrumah aftur til
valda skyldi sæta 5 ára fang
elsi. Það er einnig talið glæp
samlegt athæfi að hengja upp
myndir af Nkrumah. Þessi
lög höfðu varanfleg sálræn á-
hrif á íbúa landsins og svo
kórónaði stjórnin gerðir sínar
með þvi að banna verkalýðs-
saimtökin í landinu, sem
meira að segja höfðu hreins
að öll róttæk öfl frá Nkrumah-
tímunum og var stjórnað af
hægfara hægrisinnuðum for-
manni.
Verkalýðurinn í Ghama,
sem óx úr grasi á tímum Nkr
umah hefur ekki gleymt því
aðdráttarafli, siem maðurinn
bjó yfir, er hann var leiðandi
persóna í sjálfstæðisbaráttu
Afríku. Staða hans á sviði al
þjóðastjórnmála og þau á-
þreifanlegu merki framfara
frá tímum hanS eru fólki of
ariega í minni.
Þar má nefna nýtízku hafn
armannvirki í Tama, álbræðsl
una og virkjunina í Volta-
fljóti. Þá eru ótaldir skólam
ir og framfarir í menntamál
um.
„YFIRSJÓN“
Á hinn bóginn hefur fólkið
nú gleymt spillingunni og
mútukerfinu, sem tröllreið
allri opinberri starfsemi svo
og st j órnmálakúgun þeirra
tíma. Þrátt fyrir spillingu í
stjómartíð bæði Nkrumahs
og Busias er sá reginmunur
á þessum tveimur mönnum,
Framhald á bls. 22.
%