Morgunblaðið - 05.03.1972, Qupperneq 6

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. MARZ 1972
>
>
Eyjólfur Fridgeirsson:
Flutningar á Kyrra-
hafslaxi í Atlantshaf
FRÁ því árið 1960 hefur öðru
hvoru orðið vart við nýstárlegan
giest í íslenzkum laxveiðiám.
Þessi fiskur hefur ýmist verið
nefndur á íslenzku hnúðlax eða
hleiklax. Er fyrra nafnið dregið
af undarlegum hnúð eða
kryppu, sem kemur á karlfiskinn
(hænginn) fyrir hrygningu en
hitt nafnið er þýðing á enska
nafninu á honum, pink salmon.
Fiskur þessi er kominn til okkar
frá Kolaskaga í Norður-Rúss-
landi og hugsaniega frá Norður-
Noregi, einnig er ekki óhugsandi
að seinni árin hafi fiskar komið
frá St. Mary’s-flóa á Nýfundna-
landi, en að því mun vikið síðar.
Hnúðlaxinn er Kyrrahafslax
af ættkvíslinni Oncorhynchus,
sem er náskyld ættkvíslunum
Salmo, en til hennar telst islenzki
laxinn og Salvelinus — bleikjur.
Hnúðlaxinn heitir á latinu On-
corhynchus gorbuscha, en teg-
undanafnið er rússneska nafn
hans, sem þýðir krypplingur.
Hnúðlaxinn er minnstur af
Kyrrahafslöxunum. Hann verður
mest 68 cm langur, en vanaleg
lengd hans er 44—49 cm, Ein-
stöku hængar ná 9 punda þyngd,
en vanalegast er hann um 5
pund. Hann er ekki frjósamur
fiskur en með að meðaltali um
1500 hrogn, en það er lítið samsm
borið við íslenzka laxinn, sem
hefur um 10—25 þúsund hrogn.
En þó hann sé ekki frjósamur,
er samt undra mikið af honum
í Kyrráhafi, og er hann t.d. um
80% af laxi, veiddum á Kamt-
sjatka-skaga. Hnúðlaxi-nn þekk-
ist írá íslenzkum laxi á því, að í
raufarugga hans eru fleiri en 10
geislar, en á þeim íslenzka færri
en 10, auk þess sem hnúðlax hef-
ur dökka bletti fyrir neðan rák-
ina og á sporði og smátt hreistur.
Hnúðíaxina elst upp í sjó og
flækist víða í fæðuleit, en þó inn
am vissra hitamarka. Hann geng-
ur upp í ár og læki til hrygning-
ar á tímabilinu frá júni til ágúst
og er ekki eins fundvís á sitt
heima og íslenzki laxinn. Hann
hrygnir í ágúst til október. Fyrir
hrognin grefur hann hreiður,
eins og aðrir laxar, 15—35 cm
djúp og hylur þau síðan með
möl. Hrygningarstaðurinn er á
grunnum og straiumhörðum stöð-
um árinnar, á 0.5—1.0 m dýpi,
en íslenzki laxinn hrygnir á lygn
ari crg dýpri stöðum allt að 2—3
m dýpi. Eftir hrygningu deyr
ailur hnúðlaxirui með tölu. Hrogn
in klekjast út í mölinni á 2 mán-
uðum og eftir það halda kvið-
pokaseiðin sig í hreiðrinu til
vors og ganga þá strax út í sjó
og byrja fyrst að taka fæðu þar.
í sjónum vex hann fljótt og geng
ur upp í ár til hrygingar, þegar
á öðru ári, 13—15 mánuðum eftir
að hann fór út í sjó.
(Tafla 1)
Hnúðlax
Flutt hrogn Sleppt f sjó
í miilj. t millj.
1956 3:8
1957 8.5 3.5
1958 17.1 6.1
1959 15.3 15.1
1960 12.0 14.4
1961 37.9 10.4
1962 24.7 34.2
1963 41.7 23.7
1964 36.1
1965
Fyrsta tilraunin til að flytja
Kyrrahafslax til Norður-Evrópu
gerðu Rússar á árunum 1933—’39
og fluttu þá ekki hnúðlax, held-
ur tegund náskylda honum,
Oncorhynchus keta, sem er
stærri en hnúðlaxinn, 72—75
cm að meðaltali. Árangur af þess
ari tiiraun varð lítill og var henmi
því hætt. Einstöku fiskar veidd-
ust bæði fyrir stríð og á stríðs-
árunum, en ekki er vitað að þeir
hafi hrygnt í nýju heimkynnun-
um.
Árið 1956 voru þessar tilraun-
ir hafn-ar aftur og var nú ekki
eingöngu flutt keta, heldur einn-
ig hnúðlax. Á árunum 1956—
1963 voru flutt 160 milljón hnúð-
laxahrogn og árin 1956—1962 60
milljón ketuhrogn. Svo til öll
ketuhrognin og 75% af hnúð-
laxahrognunum komu frá Suður-
Sjakalin. Hrognin voru frjóvguð
í laxeldisstöðvum þar og síðan
flutt á fósturstigi augnmyndun-
ar í laxeldisstöðvar á Kola-
skaga. Á Kolaskaga voru þau al-
in til vors og þá sleppt. Eins og
meðfylgjandi tafla sýnir komust
ekki öll þessi 220 milljón hrogn í
sjó, enda eðlileg afföll í flutning-
um og uppvexti um 10%.
Keta
Eiid.h. Flutt hrogn Sleppt f s
st. I mlllj. i millj.
0.1
2.5 +
— 2.4 1.9
— 6.4 1.9
88000 18.7 5.9
2700 8.3 15.6
150 23.8 7.4
50 20.3
2000
47800
Við athugun töflunnar ber að
hafa í huga að seiðum er sleppt
ári eftir að þau koma, sem hrogn,
og endurheimtast ári eftir að
þeim er sleppt.
Af ketunni er það skemmst að
segja að tilraunin með hana gaf
lítinn árangur. Til er tvenns
konar keta: sumarketa, sem er
smærri, 58—61 cm, og haustketa
stærri og feitari, 72—75 cm. Svo
til eingöngu var flutt haustketa
bæði á árunum 1933—1939 og
1956—1962, og er álitið að allar
aðstæður hafi verið óhagstæðar
fyrir hana og talið vænlegra til
árangurs að reyna sumarketu. Á
síðustu árum mun hún eitthvað
hafa verið flutt. Eitthvað mun
keta hafa veiðzt á þessum árum
eins og eftir fyrri tilraunina með
hana og er ekki óhugsandi, að
hún gæti veiðzt í íslenzkum ám.
Keta þekkist frá íslenzka laxin-
um á fleiri geislum í raufarugga,
stórgerðu hreistri og gulbrúnum
og rauðum þverrákum á bolnum.
Með hnúðlaxinn hefur tekizt
betur, en þó engan veginn eins
og vonir stóðu til. Af seiðurri,
sem sleppt var árin 1957 og 1958,
skilaði sér ekkert aftur. Athug;-
anir leiddu í ljós, að seiði, sem
sleppt var á fósturskeiði bland-
aðrar fæðu, þ.e. þegair þau eru
farin aS taka fæðu en hafa enn
einhverja fæðu í kviðpokanum,
voru hreinlega etin upp af fugli
og ránfiskum, aðallega ufsa.
Aðalheimkynni hnúðlaxins eru á
Kyrrahafsströndinni frá 50° til
60° norðlægrar breiddar, og þar
eru dimmar nætu-r, meira að
segja yfir hábirtutímann. Seiðin
sem skríða upp úr mölinni á vor
in i lok apríl og maí á byrjun
fósturskeiðs blandaðra-r fæðu,
eru ljósfælin og fela sig undir
steinum á botninum yfir dag'mn
Heimdallur S.U.S.
F.U.F.
KAPPRÆÐUFUNDUR
verðnr holdinn í Sigtúni mnnudoginn 6. mnrz nk. kl. 20,30
UMRÆÐUEFNI:
Aðgerðir og stefna ríkisstjórnar Olafs Jóhannessonar
RæSumenn Heimdallar:
Anders Hansen, kennaraskólanemi,
Ellert B, Schram, alþingismaður,
Jakob R. Möller, lögfræðingur.
Ræðumenn F.U.F.:
Guðmundur G. Þórarinsson, borgarráðsmaður,
Tómas Karlsson, ristjóri,
Þorsteinn Geirsson, lögfræðingur.
Anders
Ellert
Jakob
Guðmundur
Tómas
Þorsteinn
Fundarstjórar: Markús Örn Antonsson, borgarfulltrúi og Alfreð Þorsteinsson, borgarfulltrúi.
Heimdallur S.U.S. —
F.U.F.