Morgunblaðið - 05.03.1972, Qupperneq 7

7
mÖbGUNBLAÐIÐ, StfNNUDAGTJR 5. MARZ 1972
og hreyía sig um afteius á næt-
urnar í myrkri og synda þá áieið
is út í sjó. Eftir að þa>u koma út i
sjó, heiduir þessi ljósfæini áfnam,
þar til kviðpokinn er uppétinn,
og fara þau þá smátt ag smátt
að hreyfa sig meira um á daginn,
enda hafa þau þá vaxið og þrosk
azt mikið og eru ekki eins auð-
wid bráð ránfiiskum. Kolaskag-
inn er svo til allur norðan heim-
sfeautsbaugs og eru þar því bjart
ar nætur. HnúðJaxaseiðin, sem
skriðu upp úr mölinni itnn í þessa
vorljósu veröld, rugluðust aiveg
í riminu. Seiðunum var sleppt í
árósa og hluti þeirra fór út í sjó
og reyndist þar auðveld bráð
ránfiska, mestur hluti þeirtra var
þó áfram í ánni og fóru að taka
þár fæðu. Kviðpokinn entist þó
ókki nerna 30—70 daiga, og þau
uxu hægar en þau hefðu gert
úti í sjó, em eftir að þau voru bú-
in mí'ð kviðpokanij, misstu þau
sjófæini sína og þóttust fær í
fiestan sjó og voru eins og bræð-
ur þeirra etin upp al ránfisk-
um.
Daxeldisstöðvarínar á Kola-
ssfeaga gripu til þests ráðs 1959 að
haida seiðunum lengur, ala þau
og sieppa þeim ekki fyrr en
kviðpokafæðan var búin. Þetta
bar þann árangur, að árið eftir
kom talsvert magn af laxi og
hélt til hrygningar upp í ár og
læki ekki aðeins á Kolaskaga
heldur víðar é strönd Norður-
Rússiands, Nuregs, Spitsbergen
og íslands. Hnúðlaxinn, sem kom
aftur þetta ár (1960), var bæði
stærri og þyngri, en gerist í
Kyrrahaíi. Um haustið hrygndi
mikið af laxi á Kolaskaiga og við
ar, en hrygningin misheppnaðist
svo til gjörsamlega. Haustið var
óvenju kalt og veturinm snjólétt-
ur, vatnsborð ánna lækkaði um
10—20 cm og árbotn fraus viða,
bvo að botnstraumur stöðvaðist
á hrygningawstöðunum, og hrogn
in dóu af súrefnisskorti. Eins og
sést á meðfylgjandi töflu, minnk
aði iaxagengd fram til 1963, en
óx svo aftur og var þó nokkur
1965. Ekki eru menn sammála
um, hvað hafi vaidið þessu. Sum
ir vilja setja það í samband við
síldarmagn hjá ströndinni og hún
þá verið stórtæk á seiðin. Aðrir
benda á, að um leið og hnúðlaxa
getngd minnkaði, minnkaði og
gengd Atlantshafslaxins, og hafi
þá einhverjar hliðstæðar orsakir
valdið fækkun þeirra beggja.
Þassi 4r var laxinn smár og með
léieg hrogn, en hrygning gekk
þó bærilega, og komst þó nokkuð
af seiðum á legg.
Eins og ég gat um hér að fram-
an, komu xun 75% af hrognum
frá S-Sjakalín sem liggur um
45°—50° norðiægirar breiddar,
en Koiaskaginn er á 65°—70°.
Ætia mætti að hhúðlax frá norð-
iægari breiddargráðum, en heim-
kynni hams eru á Lenu, sem er á
miðri norðurstirönd Síberiu, væri
betur fallÍTin til flutnings á Kola-
skaga, og hafa rússneskir fiski-
fræðingar margbent á þetta.
Sjakalinlaxinn hefur eflaust 'ver
ið mest fluttur, vegma þess að
þar eru mjög góðar laxeldisstöðv-
er, sem Japanir áttu fram að
fitríði, og þvi verið hægast um
vik að fá þaðan hrogn. Frá 1960,
er hnúðlaxinn fór að ganga í ár
Koiaskaga, tóku eldisstöðvarnar
hrogn úr þessum laxi til eldis þótt
það væri í litlum mæli í saman-
burði við aðfluttu hrognin. Einn-
ig átti sér stað eimhver hrygning,
og var því ekki fráleitt að ætla,
að einhver hluti stofnsins sem
gekk eftir 1963 væri þegar ann-
ar ættliður frá flutminigunum. Til
að sjá hvað af liaxi var orðinn
þarna búsettur var öllu eidi
Kyrrahafslaxins hætt 1964. Árið
1966 gengu eingöngu seiði frá
náttúrulegri hrygningu út í sjó.
Þessir fiskar komu aftur 1967 til
hrygningar og voru þá taldir 3—
4000 fiskar, eitthvað meira mun
þó hafa komið, en ekki verið
talið. Á umdanförnum árum hafa
Rúissar aftur flutt þó nokkurt
megn af hrogmum frá Kyrrahafs-
etröndinni til Kolaskaga, en hlut
falWega meira frá öðnim stöð-
'urn en Sjakalín, einnig hafa þeir
eitthvað flutt af sumarketu á
Eyjólfur Friðgeirsson
þessum árum. Laxagengd hefur
á undanförnum árum aukizt tals-
vert á Kolaskaiga, og voru t.d.
góðar endurheimtur í sumar og
haust eftir því, sem ég hef heyrt,
em nákvæmar tölur hef ég ekki
undir höndum. Tilraunin með að
hætta að flytja hrogn í nokkur
ár sýndi, að þegar er fyrir hendi
lax, sem er setztur að á Kola-
skaga, þ.e. lax sem komizt hefur
á legg af náttúrulegri hrygningu.
Auknar enduirheimtur og vissan
fyrir því, að laxinn er setztur
þama að hefur gert rússneska
fiskifræðinga nokkuð vongóða
um, að þessir flutningar fari nú
að bera einhvem árangur.
Árin 1962—1964 voru gerðar
tilraunir með að flytja hnúðlax
til Svartahafs og Kaspíahafs, en
þær tilraumir bám ekki neinn
teljandi árangur.
Kanadamönnum hefur tekizt
öilu betur við iaxaflutning en
Rússum. Árið 1955 fluttu þeir
hnúðlaxa- og ketuhrogn frá
Brezku-Kolumbíu á vesturströnd
inni í ár við Hudsonflóa. Þessar
tiraunir tókust ekki og var köldu
ioftslagi kemnt um. öllu betur
tókst til við flutnimga til Ný-
fundmalands. Árið 1958 fluttu þeir
fyrst nokkur þúsund hrogn og
grófu þau í botn North-Harbour-
árinnar, sem fellur í St. Mary’s-
flóa. Klak þessama hrogna tókst
vel, og var þá gerður malarskurð
ur í ánmi og komið fyrir í honum
hrognum eins og meðfylgjandi
tiafla sýnir.
Bandiaríkjunum og á Labrador.
Með hliðsjón af því, að flutming-
amir hjá Rússum virðast vera
farnir að foera árangur, og að
kominn er upp stofn á austur-
strömd Ameaiku má ætla að hnúð
laxinn verði á næstu árum tíðari
giestur í íslenzkum ám en himgiað
til, og ekkl óseinnilegt, að hann
faxi að hrygna í þeim ef eitthvað
meira verður af homum.
íslenzk ferskfiskafáma her
það með sér að ísiand hefur ver-
ið eimangrað frá öðrum löndum
frá síðustu ísöid. í fánuna vant-
ar alla fiska, sem búa að stað-
aldri í ferskvatni á sömu breidd-
argráðum bæði í Ameríku og
Evrópu. Þeir fiskair, sem búa í is-
lenzku ferskvatni, eru ailir komn
ir til okkar yfir hafið, en vatna-
bleikja, vatmaurriði og murta
eru ættingjar þeiirra, sem hætt
hafa að ganga í sjó og breytzt
við það í útliti og lifnaðarhátt-
um. Saga bnúðlaxins er þvi að-
eims undantekning á gamaili
sögu um lax, urriða og hleikju,
og fari tiiraunir Rússa og Kan-
adamanria ekki algjörlega út um
þúfur, sezt hamm að hjá okkur
fyrr eða síðar fyrir fullt og ailt.
Ég tel að skynsamlegt væri fyr-
ir fsiendinga að flýta fyrir að
hnúðlaxinn settist að hjá okkur,
t.d. með því að flytja inn í 2—3
ár nokkrar milljómir hrogna og
nota aðferð Kanadamanna við
að klekja þeim út. Með því að
flytja inn hnúðlax væri hægt að
stórauka laxagengd í íslenzliar
ár og með því stang- og neta-
veiði. Hnúðlaxinn er mörgum
kostum búimn. Hamn vex fljótt
og nær 2ja á>na 5—9 punda
þunga, sem gerir það, að á sama
tíma og íslenzki laxinn er að
vaxa upp og komna í fyrsta skipti
til hrygningar 4—6 ára, 4—8
punda þungur, hafa vaxið upp
2—3 ættliðir af hnúðlaxi, samtals
10—27 pumd. En mesti kosturimn
við hann er þó sá, að hann kem-
ur ekki til með að veita íslenzka
laxinum neina teljandi sam-
keppni. Hanm velu.r aðra hrygn-
imgarstaði og seiði hans nærast
elklkd í ferskvatni, auk þess deyr
hann aliur eftir hrygninguna og
eykur með þvi lífræn efni í án-
um og bætir með þvi vaxtarskil-
yrði seiða islenzka laxins. Ef
hnúðiaxaflutninigur tækist vel
væri hægt í framhaidi af þvi að
fara að hugsa um að auðga eran
íslenzka vatnafiskafánu og hafa
þá til hiiðsjónair reynslu ýmissa
þjóða á þessu sviði. Á Nýja-Sjá-
landi var t.d. ferskvatnsfánan fá-
skrúðug, en á seinni árum hafa
þeir flutt inn með góðum áramgri
ýmsar nýjar tegundir meðal ann
ars af Jaxaættinni, sem var þar
ekki fyrir.
Moskvu 20. jan. 1972
Endurhetmtnir
Flutt hroRit Gönsrwseiði I hoimaá í öðrnm Veittí s.iö
1959 1960 i vnillj. 0.25 i millj. 0.1 ám.
1961 — — 1 0 0
1962 2.5 —
1963 — 2.2
1964 3.4 — 25 2 22
1965 3.3 2.9 —
1966 5.9 3.0 419 40 179
1967 Eins og sést — 4.8 á töflunni hafa af- 5334 122 2984
föll við klakið verið um 15%,
sem teljast verður mjög góð út-
komia. 1967 varð vart við mikið
af seiðum i St. Mary’s-flóa um
sumarið og var vonazt eftir mikl
um endurheimtum 1968. Eins var
vænzt mikils af hrygningurmi
1967, sem kom aftur 1969 en nýrri
heimildir en frá 1968, hef ég ekki
undir höndum.
í sumar sem leið veiddust
nokkrir hnúðlaxar í íslenzkum
ám á ný eftir að þeirra hafði ekki
orðið vart í allmörg ár. Sennileg
ast er, að þeissir laxar séu frá
Kolaskaga, þar sem gangan í ár
á Kolasfeaga var mikil, og sá lax
sem veiddur hefur verið á ís-
landi, hefur veiðzt þau ár, sem
stór ganga hefur komið á Kola-
skaiga. Ekki er þó útilokað, að
eitthvað af honum hafi komið
frá Nýfundnalandi, er, lax það-
an hefur orðið vart bæði í ám í
PLASTEINANGRUN
GLERULL
BYGGINGARVÖRUR
KOPAVOGI
Sími: 40990
Veglegt afmælishóf
í Myvatnssveit
Björk, Mývatnssveit, 3. miarz.
FIMMTUGSAFMÆLI átti í gær,
2. marz, Þráinn Þórisswn, skóla-
stjióii foarnaskóiams á Skútustöð-
uhj. Mikill mannfjjöMi heimsótti
foann Jjennan dag, e<5a á þriðja
fonndrað inanns. Sat fólkið' veg-
legt afmælishóf, sem fram fór í
foarnaskólannm. Sumir komu
langt að, þ. á m. Húiavík, Aknrr
eyri ®g jafnvel frá Reykjavik.
Þess var jafnframt rnlnnzt ®g
þakka®, við þetta tækifæri, að
þan fojónin Þráinn ®g Margrét
Lárusdóttir, erui foúin að storfa
foér við skólann í 25 ár.
í tilefni þessara mierku tima-
móta, foárust margar gjafir og
heiUaóisirir, í íyrsta lagi vandað
sjónvarpstæki fxá skólanum, frá
nemendum, sem verið hafa 1 Skól
amum bæði fyrr og síðar, svo og
fjöJda einstakJmga, frá stjórn
Heklu, Sambands norðJenzkra
karlakóra, Kirkjukórasambandi
Stuður - Þingeyjarprófaistsdæmis,
Kirkjukór Skútustaða og íleir-
um.
Setið var í góðum veizlufagn-
aði fram eftir nóttu, við söng og
amnain gleðákap, jafnframit, seim
menn þágu hinax rausnarleg-
ustu veitimgar. Það kom fram að
þau hjónin njóta virðingar og
velvilja fjölda fólks fyrir fram-
úrskánandi margþætt störf að
skóJa- og uppeldismálum, svo og
félags- og margs konair menindog-
atrimiálum. — Kristján.
Höfum fyrirliggjandi
hljóðkúta og púsfrör
í eftirtaldar bifreiðir
Bedford vörubíla ................ hljóðkútar og púströr.
Bronco .......................... hljóðkútar og púströr.
Chevrolet vörublla............... hljóðkútar og púströr.
Chevrolet fólksbíla ............. hljóðkútar og púströr.
Dodge fólksbíla ................. hljóðkútar og púströr.
D.K.W. fólksbila ................ hljóðkútar og púströr.
Fiat fólksbíla .................. hljóðkútar og púströr.
Ford, ameriska fólksbila ........ hljóðkútar og púströr.
Ford Anglia og Prefect .......... hljóðkútar og púströr.
Ford Consul 1955—62 ............. hljóðkútar og púströr.
Ford Consul Cortina.............. hljóðkútar og púströr.
Ford Zephyr og Zodiac ........... hljóðkútar og púströr.
Ford Taunus 12 M, 15 M og 17 M hl.ióðkútar og púströr.
Ford F100 sendiferðsbila 6 og 8 cyl. hljóðkútar og púströr.
Ford vörubíla F500 og F600 .... hljóðkútar og púströr.
Ferguson eldri gerðir ........... hljóðkútar og púströr.
Gloria .......................... hljóðkútar og púströr.
Hillman og Commer fólksb. og sendiferðab. hljóðkútar.
og púströr.
Áustin Gipsy jeppa ............... hljóðkútar og púströr.
International Scout jeppi ....... hljóðkútar og púströr.
Rússa jeppi Gaz 69 .............. hljóðkútar og púströr.
W'rllys jeppi og Jeepster V 6 .. hljóðkútar og púströr.
Landrover bensín og diesel .... hljóðkútar og púströr.
Mercsdes Benz fólksb. 180—190—200—220—250 hljóðkútar
og púströr.
Mercedes Benz vörubila .......... hljóðkútar og púströr.
Moskwitch fólksbila.............. hljóðkútar og púströr.
Opel Rekord og Caravan........... hljóðkútar og púströr.
Opel Kadett ..................... hljóðkútar og púströr.
Opel Kapitan .................... h'jóðkútar og púströr.
Rambler American og Classic .. hljóðkútar og púströr.
Renault R4—R8—R10 ............... hljóðkútar og púströr.
Saab ............................ htjóðkútar og púströr.
Scania Vabis L 55 ................ hljóðkútar og púströr.
Simca fólksbila ................. hljóðkútar og púströr.
Skoda fólksbíla og station ...... hljóðkútar og púströr.
Taunus Transit . ......... hljóðkútar og púströr
Toyota fólksb. og station ........ hljóðkútar og púströr.
Vauxhall fólksbíla .............. hljóðkútar og púströr.
Volga fólksbíla ................. hljóðkútar og púströr.
Volvo föiksbíla .................. hljóðkútar og púströr.
Volvo vörubíla .................. hljóðkútar.
Vol'kswagen fólksbila ........... hljóðkútar.
Mjög hngstætt verð
Setjum pústkerfi undir bíla.
Sími á verkstæðinu 1 48 95.
Sendum í póstkröfu um land allt.
FJÖÐRIN, Laugavegi 168,
sími 2 41 80.