Morgunblaðið - 05.03.1972, Síða 9

MORGUNBLAÐJÐ, SUNNUDAGUR 5. MARZ 1072
9
Kvikmyndaiðnaður i kröggum:
Rassaköst, blóðsug-
ur og betri list
KFTIK
Arna ÞÓRARINSSON.
Eins og allir vita er nú-
timajnaðurinn keppikefli
þeirra tímavéla, sem hann hef
ur komið sér upp; öil þessi
túi, sem sett hafa verið í gang
til að hafa ofan af fyrir
(tnönnum, togast á um athyigli
þeirra, rífast um timann og
peningana. Það afþreyingar-
tseki, sem nú fagnar hvað
mestum sigri er auðvitað sjón
varpið; bækur, blöð útvarp,
leikhús og bíó hafa öll beðið
talsvert afhroð af völdum
þess, hvort sem til frambúðar
er eður ei. En sá sem tapar
orrustu tapar ekki alltaf
striðinu, og öll hafa þessi
menningarfyrirbæri hafið
gagnsókn, aðlagað sig
brevttu viðhorfi, endurskoð-
að sinn sérstaka framsetning
armáta og ef rétt er á haldið,
nýtt betur þá möguleika sem
bann gefur til að klófesta
það af athygli og aurum sem
klófest verður á annað borð.
Manneskjan er ekki nema að
Jitlu leyti sjálfrar sin herra
I þessu sambandi, hún er bit-
bein og fórnariamb þeirra
afla sem hún hefur leyst úr
lseðingi (samanber sjónvarps
lausu fimmtudagskvöldin, —
við erum ekki að gefa sjón-
varpinu frí, heldur er sjón-
varpið að gefa okkur frí?)
Sennilega hefur sjónvarpið
ekki komið jafn illa niður á
neinu afþreyingartóli og bíó-
unum og kvitenyndaiðnaðin-
um almennt, þvi þar er skyld
ieikinn mestur; það þarf orð-
ið talsvert mikið til að draga
þústinm og stressaður vel
mektarmanninn burt frá sjón
varpsstofunni sinni til þess
að fara í bíó. Þetta er, eða
ætti ekki að vera, svo alvar-
Jegt á IsJandi þar sem menn
hafa aðeins eina sjónvarps
stöð, (þótt nýjabrumið vegi
þar nokkuð upp á móti) en
hins vegar t.d. ein 11 kvik-
myndahús í Reykjavík og ná
grenni; en í borg af svipaðri
stærð hér í Englandi eru svo
sem eins og þrjújfjögur bíó,
en hins vegar geta menn val-
ið milli þriggja sjónvarpsrása
og sú fjórða er á leiðinni. Þeg
ar um svo mikið úrval er að
ræða í heimahúsum er fátt
sem hefur nægilegt aðdráttar
afSI fyrir utan.
Kvikmyndaiðnaðurinn hér
í Englandi hefur beitt ýmsum
brögðum til þess að missa
ekki alveg af strætisvaignin-
uan, og eru ýmsir þeirrar
sðsoðunar að heldur vænlegar
horfi nú með framtóðina; t.d.
hefur Rankjkvikmyndasam
steypan ráðist í griðariegar
bióbyggingar viðs vegar um
íandið (samsteypan rekur
m.a. bió undir nafninu Ode-
on); telja þeir hjá Rank að
það fari að komast aftur í
tizku að búa sig í sitt bezta
skart og fara í báó, framtíð-
arfyrirkomulagið liggi í lúx-
usbíóum með vínstúkum,
sérstökum þægindastólum og
öðru slíku glingri, því-
líkt muni lokka menn út úr
húsum sínum og gera bíó að
eftirsóknarverðum makind-
um.
Einnig gerir sá háttur
enskra kvikmyndahúsa að
bjóða upp á tveggja mynda
prógrömm með litium hléum
á miili (menn geta komið og
íarið að vild), þau mun sam
•keppnisfærari við sjónvarpið
(mig minnir að Nýja báó hafi
gert tilraun með tveggja
mynda prógramm fyrir nokkr
um árum, og ættu reykvísk
bíó að athuga þennan mögu-
leika). Auk þessa hefur svo
kvikmyndaiðnaðurinn al-
mennt hert buxnastreng sinn
til muna og komið upp
ströngu f járhagseftirliti
o.s.frv.
AÐ GANGA LENGRA. ..
En það er ekki nóg að búa
vel að buanbum og botnum
áhorfenda, lengja pró-
grömm og hefja sparnað; það
þarf líka og fyrst og fremst
að bjóða upp á eftirsóknar-
verðari skemmtan en finnst í
sjónvarpinu, og höfða til
þeirra hópa sem ekki eru al-
veg og endanlega gengnir I
gildru þess eða fá þar ekki
nóg við sitt hæfi. Þetta felst
i því að ganga lengra en sjón
varpið á einn eða annan hátt
í efnisvali og — meðtferð, að
nýta það frelsi, sem kvfflt-
myndin býr nú við fram yfÍT
sjónvarpið, en það sem heim-
ilisvinur, notaður af ailri fjöl
skyklunni, verður að tals-
verðu leyti að gæta velsæimis
og tillits til nærveru við-
kvaamra sála (þótt brezita
sjóntvarpið gangi mun lengra
í slíkri „dirfsku" en það is-
lenzka). Eins og viðast hvar
annars staðar er siðférðiiegt
kvikmyndaeftirlit á hröðu
undanhaldi hér I Englandi
þar með opnast kvitomyndinni
ný athafnasvæði, einkum
hvað varðar kynferðismál
og ofbeldi, og eins og við er
að búast eru þau nýtt á mis-
munandi hátt, en einkum þó
tvennan, þ.e. annars vegar
með því að opna fyrir áður
íorboðnar flóðgáttir af sexi,
sukki og krambúleringum og
bera það á borð hrátt og eitt
sér, sem markmið og niður
stöðu í sjálfu sér, en hins veg
ar með því að nýta frelsið til
sköpunar betri og sannari
listar, að gera kvikmyndir,
sem fella þessi fyrirbæri mn
í íistræna heild. (Hitt er svo
annað mál að hér ris auðvit,-
að hið gamla og kihsjukennda
vandamál um hvað sé list og
hvað sé ekki list).
Þessi fyrrverandi siðferðis-
legu bannsvæði virðast mér
nú vera orðin helzta athvarf
kvikmyndaiðnaðarins frá
kröggum sínum og bezta úr-
ræðið í samkeppninni við
imbakassann (þó má skjóta
hér inn í svolítið neyðarlegu
fyrirbæri sem þó mokar inn
peningum, en það eru kvik-
myndir gerðar eftir vinsælum
sjónvarpsþáttum, einkum sam
ansafn af skárstu bröndurun-
um úr einhverri grínserí
unni; þetta finnst mér nú
vera að miða fyrir neðan belt
isstað, en það er sennilega
bezt að ráðast á garðinn þar
sem hann er lægstur og vera
þá viss um að komast yfir).
Ég ætla hér á eftir að minn-
ast lítillega á þrjú atriði sem
mér finnast bera langhæst í
bíómenningu Englendinga í
dag og vitna um hvert stefnir
í þessum efnum.
UPP, UPP ÖUL
VOR PIUS ...
Flest kvikmyndahús hafa
þann háttinn á að sýna öðru
hvoru klátmmyndasyrpur, en
það er talið örugg leið til
skjótfenginna aura; þetta ger
ir þeim kleift að sýna þess í
milli betri og vandaðri mynd
ir.
Framleiðsla þessi er eink-
um skandanavisk, þýzk,
írönsk eða ítöisk, og er síð-
an sett inn á enskt tal, sem
er svo ótrúlega álappalegt og
illa gert að engu er ií'kara en
drukkinn búktalari sé hafður
bak við tjaldið; slikt eyðilegg
ur hvaða mynd sem er og ger
ir auðveldlega vont verra.
Maður hefur í nokkur skipt'.
— að sjálfsögðu eingöngu í
forvitnis- og rannsóknar-
skyni — farið með uppbrett-
ann frakkatoraga og siút-
andi hatt að líta á þetta fyrir
bæri.
Nokkur munur er á aðferð
myndanna eftir löndum þótt
útkoman verði oftast sú
sama; þannig gera skandínav
ar þessar myndir af tals-
verðri leikni og léttleika,
ieyna ekki að dyija að hér
sé klám á ferð og ekkert
nema klám; Þjóðverjar reyna
hins vegar að siá öllu upp í
farsakennt grin með svo litl-
um árangri að maður hlær
bókstaflega alltaf á röngum
stöðum; Frakkar reyna oft-
ast að vefja saman klám og
háspeki eða jafnvel mystík,
sem er eins og að blanda sarn
an mjólk og brennivíni; Italir
stunda einkum sálfræðilegt
klám með ógnarþungum
ástríðum sem minna á sinnis-
veikar þungavinnuvélar, en
sjálfir klæmast Bretar á
virðulegan dókumentaiískin
hátt „i vísindaskyni."
En allt ber þetta að sama
brunni; myndir þessar saman
standa einkum af ljóshærðum
mjólkurbúum sem endasend-
ast um myndflötinn i leit að
dægradvöl, og oftast gefa
safarik heiti myndanna tii
kynna hvað um er að ræða,
dæmi: „AUt í kös“, „Eigin-
konubýtti upp á franskan
máta“ eða „Langar þig til að
vera jómfrú að eiiífu?“
Taisverður urgur hefur ris
ið meðal sóimakærra Eng-
lendinga vegna þessarar þró
unar; stofnuð hafa verið sam
tök siðferðispostula sem
nefna sig „Festival of Light"
og sem komið hafa á fót
nefnd sem ætlar að rannsaka
áhrií hins nýja frjálslyndis á
Framhald á bls. 22.
Danmörk:
Stóraukin mjólkursala
— þrátt fyrir hækkað verð
För píla-
NÍUTÍU ár voru liðin síðan
þeirri heimsfraegu bók, „Pilgrim
Progress", hafði verið snúið á ís
lenzku, af dr. Eiríki Magnússyni,
grímsins
þegar Bókaúigáfa Fíladelfiu, i
Reykjavík, gaf hana út endur-
prentaða rétt fyrir síðustu ára-
mót. Endurprentun bókar telst
Barno-
klossarnir
xnarg eftirspurðu
komnir aftur
í rauðum og bláum
lit.
V E R Z LU N ! N
QEÍsm
sjálfsagt ekkí til afreka, jafnvel
þótt stór sé, en í þessu tilviki er
það lofsverður viðburður, að við
lesnasta bók, sem uppliaflega
var samin á ensku, skuli nú vera
fáanieg aftur á móðurmáli voru.
Öruggar skýrslur Sameinuðu
biblíufélaganna ber það með
9ér, að Biblían og/eða einstök
rit hennar, hefur verið þýdd á
fiest tungumál — yfir þúsund —
og náð mestri útbreiðslu allra
bóka í heiminum. En næst er
Pilgrim Progress, eftir John Bun
yan. Og meðal kristinna, ensku
mælandi manna, einkum í Bret-
landi, þykir sjálfsagt að sú bók
sé í sömu hillu og Bibiía'n. Svo
mikrls er hún metin hjá þeim, að
hjá ísiendingum kemur aðeins
ein bók til samanburðar, Passíu
sáimax Haiigríms Péturssonar.
Þökk sé þeim, sem rétta nú
þesisa gersemi kristiiegra bók-
mennta að ísiendingum aftur.
Óilaíur Ólafsson.
Hlaðími barst í gær eftirfar-
andi frá Kaupmannasamtök-
nnum:
AÐ GEFNU tilefni og vegna yfir-
lýsingar í dagblöðum frá „Upp-
lýsingaþjónustu landbúnaðairi!ns“
um mjólkursölu í Danmörku ár-
ið 1970 og 1971, vilja Kaup-
mannasamtök íslands taka fram
eftirfarandi:
Aukið frjálsræði í mjólkur-
sölu í Danmörku tók gildi 1. jan-
úar 1971.
Aukning á sölumagni mjólkur
og mjólkuraíurða þar i landi
varð mjög mikil á árinu 1971 mið
að við árið 1970.
Á södmælk jókst saian úr 490
millj. kg árið 1970, í rúmlega
494 millj. kg árið 1971. Á sktimm-
etmælk og kærnemælk jókst
salan úr 137.000 tonnum árið
1970 í 144.400 tonn árið 197L
Aukning 7.400.000 kg.
Aukning samtals í þessum
þremur greinum framleiðslumn-
ar er því rúmlega 11.400.000 —
ellefu milljónir og fjögur hundr-
uð þúsund kíló.
Þá er ótalin söluaukning á
rjóma, súrmjólk o.fl. mjólkuraf-
urðum.
Hins vegatr skal tekið fram
að söiuverðmæti danskra mjólknr
vara jókst mun meira eða uro
600 miiijónir damskra króna.
Haupmannasamtök íslands.