Morgunblaðið - 05.03.1972, Side 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. MARZ 1972
- ANGLIUÞOKUR
Acheamponk ofnrsti hinn nýi leiðtogi Chana fer sig-
nrför um götur Accra eftir byltinguna.
- GHANA
Framh. af bls. 4
að stjórn Nkrumah var mjög
jákvæð, en stjórn Busias nei-
kvæð að minnsta kosti taldi
fólkið það stærsta galla Busi
as. Hann og stjóm hans voru
á móti mörgu, ekki með neinu
sérstöku. Grundvallarstefna
stjórnarinnar var að vera á
móti því sem Nkrumah stóð
fyrir og þegar verkalýðssam
bandið var lýst ólöglegt á sL
ári var það gert á þeim for-
sendum að það hefði starfað
með flokki Nkrumahs. Verka
lýðsmáiaráðherrann lýsti því
yfir að það hefði verið „yfir-
sjón“ stjómarinnar að vera
ekki löngu búin að leggja sam
bandið niður.
Busia hafði enga hugsjóna
lega eða heimspekilega stefnu
að leiðarljósi, heldur tók
hann upp baráttu gegn „aga-
leysi“. Hann ferðaðist um
landið og skoraði á fólk að
sýna sjálfsaga, en hann van-
rækti að höfða til þjóðernis-
tilfinninga fólksins, sem hefði
getað styrkt það og þjappað
saman á erfiðleikatímum, svo
sem efnahagserfiðleikunum í
dag. Þessi vanræksla varð
Busia dýrkeypt, eins og í ljós
hefur komið.
Nú vaknar spurningin hvort
hinir nýju leiðtogar haíi ein
hvern nýjan stjómmálaboð-
skap fram að færa, eða þurfa
þeir ekki að treysta á sömu
embættismennina,' sem voru
ráðgjafar Busia og stjórnar
hains.
GETA ÞEIR ? ? ?
Þjóðfrelsisnefnd hersins,
sem tók völdin af Nkrumah
á sínum tíma varð ekki sér-
lega mikið ágengt. Leiðtogi
þeirrar nefndar Ankrah hers
höfðingi lýsti því yfir að
fyrsta verkefnið væri að út-
rýma spillingu, en hann varð
fljótlega að segja af sér, er
upp komst að hann hafði ekki
alveg hreinam skjöld sjálfur.
Nefndin stóð þó við það lof-
orð sitt að afhenda borgara-
legum öflum völdin.
Með þessari byltingu hers-
ins í Ghana vaknar eiinnig sú
spurning hvort herforingjar,
sem einu sinni hafa fengið
nasasjón af því að fara með
völd, geti nokkurn tíma sam
ræmt eigin hugsjónir við hug
sjónir borgaralegra stjórn-
enda þannig að vel fari. f dag
er Sierra Leone eina undan-
tekningin í Afríku frá þeirri
reglu að herforingjabylting
valdi ómetanlegu tjóni á
stjómmálakerfi landsins.
(Observer —
Öll réttindi áskilin).

Sölnmannadeild
Kvöldfundur
Næsti fundur deildarinnar verður haldinn
að Hótel Esju, þriðjudaginn 7. marz kl. 8,30.
Dagskrá:
1. Erindi: Efnahagsstefna ríkisstjórnar-
innar, Ragnar Arnaids, alþm.
2. Skýrt frá landsþingi verzlunarmanna.
3. önnur mál.
FÉLAGAR ERU HVATTIR TIL AÐ MÆTA.
STJÓRNIN.
Framh. af bls. 9
menningu Englendinga.
Mikla kátínu vakti það fyrir
skömmu að sjálfur forustu-
maður samtakanna, Longford
lávarður var handtekinn fyr-
ir að ætla að reyna að smygla
klámritum og -myndum inn í
landið frá Danmörku, en auð
vitað var það allt gert af góð
um hug og umhyggju fyrir
sálarheill landsmanna (hitt
er svo Ijóst, eins og Matthild
ur hefur bent á, að þessir
freymóðar verða jafnan
manna meyfróðastir). Meðal
annarra meðlima samtakanna
má nefna jafnólíkt fólk og
Malcolm Muggeridge, Cliff
Richard og þjóðartrúðinn
Mary Whitehouse, miðaldra
frú sem í fjölda ára hefur
haft sig mjög í frammi vegna
dónaskapar landa hennar.
Alit þetta fólk hefur þungar
áhyggjur af því hve greiðan
aðgang berstrípað fólk hefur
á hvíta tjaldið og sjónvarps-
skerminn, en á meðan græða
framleiðendur og bíóeigend-
ur á tá og fingri.
BARKABIT OG ANJÍAÐ
KELERÍ
Önnur mesta gróðaieið
kvikmyndaiðnaðarins er að
sýna meira ofbeldi en áður
var hægt og kemst í sjón-
varpið. Þetta er náttúrulega
gert bæði á klúðurslegan og
subbulegan hátt og listrænan
en skemmtilegasti og jafn-
framt gróskumesti liður í
þessari framleiðslu eru svo-
nefndar hryllingsmyndir. Það
fyrirtæki sem leitt hefur
hryllingsmyndimar fram til
sigurs er Hamrner Fiims, sem
nú er orðið eitt auðugasta
kvikmyndafélag í Evrópu og
ef til vill víðar. Það byrjaði
árið 1957 með „Bölvun Frank
ensteins“, árið eftir kom
„Ógn Dracula" og síðan hafa
þessir heiðursmenn gengið
stanzlaust ásamt fleiri stéttar
bræðrum og -systrum, mörg-
um til ama en ýmsum til ær-
innar ánægju, þ.á.m. undirrit
uðum, sem vafalítið er einn af
tryggustu viðskiptavinum
þessarar tegundar kvik-
mynda og hefur það valdið
ýmsum kunningjum hans
heilabrotum. Þótt hryll-
ingsmyndir séu oft á tíðum
ekki allt of merkilegar að
vitsmunalegu innihaldi, og þá
ekki sízt Hammermyndirnar,
er margt sem vekur áhuga í
sambandi við þær, sérstak-
lega séu þær tengdar upp-
runa sínum og fyrirmynd, —
gotnesku skáldsögunni og
margar eru þær einkar vel
úr garði gerðar tæknilega;
væri mér vel trúandi til að
ræða eitthvað um þær dulrtið
næst þegar Anglíuþoka
skellur á.
En óneitanlega sækist al-
menningur eftir annars kon-
ar ánægju frá þessum mynd
um en ég og örfáir aðrir
furðufuglar; aðsókn að hryll
ingsmyndum byggist einkum
og sér í lagi á unglingsstrák-
um og -stelpum sem koma í
pörum og hópum til þess að
kelast og káfast á öftustu
bekkjunum og reka svo upp
hlátursrokur þe-gar hæst
stendur og hryllingurinn á
að vera mestur; skemmir það
stemmninguna fyrir oss hrein
ræktuðum áhugamönnum þeg
ar vampýran hvæsir og
mundar skögultennur sínar
að háisi fómardýrsins sem er
titrandi af ótta og losta, en
um leið rankar hyskið á
bekknum fyrir aftan við sér,
hættir faðmlögum og frussar
úr sér mútuhlátrum og ær-
andi píkuskrækjum yfir öxl-
ina á manni. — En hvað um
það; á þessu fólki byggist vel
ferð iðnaðarins. Svo rammt
kveður þó að því að bíóstjór-
ar dekri við smekk þessa
fólks, að kvikmyndhús eitt
hér í Norwich sem sýnir
hryllingsmyndasyrpur um
miðnættið (alveg sérstaklega
viðeigandi tima) tók upp á
því eitt sinn að auglýsa að
strákar fengju aðeins aðgang
í fylgd með stelpum! Ekki
atóð þó þetta fyrirkomulag
lengi til allrar lukku.
FR.IALSARI LIST —
BETRI LIST?
Svo hefur verið um ntrfck-
urt skeið að ýmsir af beztu
leikstjórum Bretlands hafa
rfdd getað gert myndir vegna
fjárskorts og hafa orðið að
snúa sér að leikhúsunum eða
kennslu eins og t.d. Lindsay
Anderson og Karel Reisz.
Nú hefur hins vegar sú
breyting orðið á, að vandað-
ar, listrænar myndir standa
orðið allvel að vígi i sam-
keppninni við sjónvarpið um
leið og þeim opnast ný at-
hafnasvið með tilkomu frjáis-
lyndara og skilningsríkara
kvikmyndaeftirlits; ný kyn-
slóð kviikmyndaunnenda er í
uppsiglingu sem mótvægi við
sjónvarpsþrælana.
Ekki fer milli mála, að
aldrei hafa verið gerðar jafn
margar góðar kvikmyndir og
einmitt nú; erfitt er að mót-
mæia því að kvikmyndalistnr
er sú hstgTein sem stendur
með hvað mestum blóma og á
þó enn líklega eftir að lifa
gullöld. sina.
Ofbeldi og bersögli af
ýmsu tagi hefur verið sú
sprauta sem listgreinin þarfn
aðist til að Losa hana úr viðj-
um Hollywoodglamursins, og
hún hefur furðu fljótt lært
að nota hið nýja frelsi á
smekklegan hátt.
Þó eru auðvitað myndir
sem hreinJega velta sér upp
úr þessum nýja leir sínum, en
tekst samt að skapa list. Ung-
ur og áður óþekktur leik-
stjóri Mike Hodges gerði ný-
lega mynd með Michael
Caine í aðalhlutverki sera
nefnist „Get Carter“; þessi
mynd stendur og fellur með
ofbeldi sínu og hrottaskap,
en myndræn snilli og hug-
myndarík uppbygging gerir
hana að undarlegri dæmi
sögu um andlegt gjaldþrot
Lóubúð
Enskar dömubuxur (Buggy) og Skotapils.
nýtízku spennum og tölum.
Mikið úrval af
LÓUBÚÐ. Starmýri.
Súni 30455.
slns ei'gins ofbeldis. Mynd
Sam Peckinpahs „Straw
Dogs“ (gerði einnig „The
Wild Bunch“, sýnd í Austur-
bæjarbíói) sem sumir telja
meðal beztu mynda ársins
1971 (einkum vestan hafs),
er einnig ógnarleg prédikun
ofbeldis, svo áhrifasterk og
kyngimögnuð að þegar mað-
ur kemur út af sýningmnni
finnst manni endilega að
ragnarök hljóti að vera i
nánd; þótt menn hafni, og
jafnvel fyllist viðbjóði yfir
þessari blóðugu prímitívu
lífssýn Peckinpahs, þá er
ómögulegt að neita því að
myndin er yfirþyrmandi lista
verk.
Öfgakenndasti túlkandi
kynferðislegs ofsa og af-
brigðileiks er vafalaust Ken
Russell, umdeildasti leik-
stjóri Breta í dag og erki-
óvinur „Festival of Light“.
Mynd eins og „The Music
Lovers", sem tengir saman
tónlist Tchaikovskys og kyn
villu hans og birtir tónskáld-
ið í erótískri togstreitu milli
lífs hans og listar, er að mínu
viti misheppnað listaverk, en
engu að síður listaverk.
Mynd Russels „The Devils",
sem fjallar um galdraofsókn-
ir miðalda í Frakklandi, er
óslitin orgía groddalegrar úr
kynjunar og sadisma, hrein-
asta martröð; handric Russells
er heldur einfeldningslega
samið, en samt sem áður er
myndin gerð af svo óbeizl-
uðu ímyndunarafli og nátt-
úrukrafti, að hvert atriði
hittir áhorfandann beint í
andlitið eins og kjaftshögg,
og skal ég engum ráðleggja
að sjá „The Devils“ með timb
urmenn.
En þau listaverk, sem nota
athafnafrelsið af hófstillingu
eru þau sem lengst munu
standa. Svo er t.d. með mynd
Joseph Loseys „The Go-
Between", einstaklega ljóð-
rænt verk um fyrstu kynni
ungs drengs af leyndardóm-
um lífsins. En þegar fram í
sækir verður mynd John
Schlesingers „Sunday Bloody
Sunday" í hljóðlátu seið-
magni sínu vaialítið áhrifa
mestá mynd síðustu ára.
Schlesinger er meistari í að
túlka einmanaleik í stórborg-
um nútímans, þörf mannsins
fyrir annan mann i öllu
mannhafinu; í „Midnight Cow
boy“ tók hann fyrir New
York, í „Sunday Bloody Sun
day“ er sviðið London. 1 þess
ari mynd er ástarsamband
tveggja karlmanna sýnt á
jafn eðlilegan hátt og sam-
band karls og konu; myndin
færir þríhyrninginn sí-
gilda til nútímahorfs, sýnir
ungan mann sem elskar og er
elskaður af bæði konu og öðr
um karlmanni; ég held ég
megi segja að aldrei áður
hafi kynvilla fengið að kom-
ast á hvita tjaldið á jafn op-
inskáan hátt og sannarlega
aldrei á jafn heiðarlegan,
smekklegan hátt. Svo óum-
deilanlegt listaverk er mynd-
in að enska kvikmyndaeftir-
litinu datt ekki í hug
að klippa eina einustu sek-
úndu úr henni, hvað þá
banna hana.
En þótt listræ>nt gildi kvik-
myndanna fari hraðvaxandi
og iðnaðurinn sé nú heldur
farinn að rétta úr kútnum
fjárhagslega, er ennþá langt
í land að kvikmyndin verði
aftur að því stórveldi sem
hún óneitanlega var á blóma-
skeiði Hollywood, og á árun
um fram að 1965; betur má ef
duga skal ef hún ætlar að
rífa menn upp úr sjónvarps-
stólunum sínum, sem sumir
virðast svo djúpt sokknir í að
þeir muni aldrei rísa upp á
ný fyrr en svartklæddur mað
ur kemur með málband.
Sennilega tekst henni þetta
ekki. Kannski er það lika
bezt; fólk getur þá að minnsta
kosti verið öruggt um að
deyja heima hjá sér.