Morgunblaðið - 28.04.1972, Page 16

16 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 28. APRlL 1972
Qtgefandi h!f, Árvalkui', R'éyikúavfk
Fna'mkvaemdas.tjóri Ha.raMur Sveínsison.
•Riitstjórar M.attihlas Johannessen,
Hyj'ólifur Konráð Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Rrtstj'ór.narfu'Htrúi Þiorbljöm Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóihannsson.
Augliýsingas.tjðri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðaistræti 6, sfmi 1Ö-100.
Augíýsingar Aðalstr'æti 6, símí 22-4-SO.
Áskriftargjaid 225,00 kr á miánuði innanlands
I laiusasöru 15,00 Ikr eintakið
egar verðstöðvunin var til
umræðu á Alþingi haust-
ið 1970, héldu talsmenn
kommúnista því hiklaust
fram, að það hefði verið
ástæðulaust og væri ástæðu-
laust að leyfa verðhækkanir
vegna kauphækkana, sem
samið var um vorið 1970. Þá
sögðu þeir, að atvinnuvegirn-
ir gætu auðveldlega staðið
undir þessum kjarabótum,
sem launþegar hefðu átt
heimtingu á og einfalt væri
að banna allar verðhækkanir
af völdum þessara launa-
hækkana.
En þegar Lúðvík Jósepsson,
viðskiptaráðherra, neyddist
til að gefa Alþingi skýringar
á þeim verðhækkunum, sem
dunið hafa yfir síðustu vikur,
var komið annað hljóð í
strokkinn. Hvað eftir annað
sagði ráðherrann, að ástæðan
fyrir verðhækkunum væri
nýgerðir kjarasamningar eða
lækkun niðurgreiðslna. Magn
ús Jónsson, fyrrverandi fjár-
málaráðherra, vakti athygli
á þessu augljósa misræmi í
málflutningi ráðherrans og
flokksmanna hans þá og nú.
Kjarni málsins er auðvitað
sá, að kauphækkanirnar í
desember sl. hafa að verulegu
leyti farið út í verðlagið,
alveg eins og óhjákvæmilega
varð árið 1970. Og þess vegna
varð Lúðvík Jósepsson hvað
eftir annað að viðurkenna
það, að verðhækkanir að und-
anförnu stafi í fjölmörgum
tilvikum af þeim kjarasamn-
ingum, sem gerðir voru í
desember.
Þegar þetta er haft í huga
er það næsta furðulegt, að
talsmenn ríkisstjórnarinnar
skuli hvað eftir annað halda
því fram, að þær verðhækk-
anir, sem hafa verið að dynja
yfir, séu arfur frá fyrrver-
andi ríkisstjórn. í fyrsta lagi
er það furðulegt vegna þess
t.d., að Alþýðubandalags-
menn, sem nú fara með yfir-
stjórn verðlagsmála, töldu í
tíð fyrrverandi ríkisstjórnar
enga þörf á því að leyfa verð-
hækkanir, sem þá urðu,
vegna kostnaðarhækkana hjá
atvinnuvegunum, og er því
undarlegt, að þeir skuli nú
telja, að verðhækkanir hafi
safnazt saman. En látum
þetta sjónarmið vera. í öðru
lagi er staðreyndin sú, að þær
hækkanir, sem þurftu að
koma fram við lok verðstöðv-
unartímabilsins, voru ekkert
í líkingu við það, sem al-
menningur hefur orðið vitni
að undanfarið.
Ríkisstjórnin ber megin-
ábyrgð á þessari verðbólgu-
þróun. Það var hún, sem
lækkaði stórlega niður-
greiðslur á búvörum með
þeim afleiðingum, að útsölu-
verð þeirra til neytenda
hækkaði stórlega. Það var
ríkisstjórnin, sem setti verka-
lýðsfélögum og vinnuveitend-
um þann ramma um kjara-
samningana í desember, að
viðskiptaráðherra verður nú
að játa, að þeir kjarasamn-
ingar séu meginástæða flestra
verðhækkana. Atvinnurek-
endur sögðu ríkisstjórninni
það í nóvember og desem-
ber, að þeir gætu ekki stað-
ið undir þessum launahækk-
unum, án þess að fá eitthvað
í staðinn. Þá gaf Ólafur Jó-
hannesson, forsætisráðherra,
þeim það ráð að kasta sér til
sunds, þótt allt væri í óvissu
um að þeir næðu landi.
Þannig var ábyrgðarleysi rík-
isstjórnarinnar þá. Almenn-
ingur tekur nú afleiðingun-
um af því ábyrgðarleysi. En
þá stoðar ekki fyrir talsmenn
ríkisstjórnarinnar að halda
því fram, að allt vont sé að
kenna ríkisstjórn, sem lét af
völdum fyrir tæpu ári.
Staðreyndin er sú, að ríkis-
stjórnin hefur misst verð-
bólguna út úr höndunum á
sér. Hún getur ekki staðið við
það loforð, sem hún gaf við
stjórnarskiptin, að halda
verðbólgunni innan þess
ramma, sem algengt væri í
nágrannalöndunum. Þetta er
hennar sök, en ekki fyrir-
rennara hennar. Hitt er svo
annað mál, að það skiptir
litlu úr þessu að deila um
það, hver ábyrgðina ber á
verðhækkunum þeim, sem
hafa skollið eins og holskefla
yfir þjóðina undanfarnar vik-
ur. Meiru skiptir nú að vita,
hvernig ríkisstjórn og Alþingi
hyggjast bregðast við aðsteðj-
andi vanda í efnahagsmálum
þjóðarinnar.
Það er alveg rétt, sem við-
skiptaráðherra sagði á árs-
fundi Seðlabankans, að það
er vandi velmegunar, sem
við er að kljást, en ekki
aðeins það: heldur líka vandi,
sem stafar af stjórnleysi, því
algera stjórnleysi í efnahags-
málum, sem ríkt hefur í land-
inu frá stjórnarskiptum. I
stað samræmdrar heildar-
stjórnar í efnahagsmálum
virðist ríkisstjórnin láta sér
nægja skammtímaráðstafanir
hingað og þangað í efnahags-
kerfinu. Enginn ráðherranna
virðist hafa næga yfirsýn yfir
efnahagsmálin í heild. Þess
vegna eru horfurnar nú svo
ískyggilegar, sem raun ber
vitni um.
ÞETTA ERU VERÐ-
HÆKKANIR ÓLAFÍU
Hinir smáu og hinir voldugu II:
Meiri háttar stefnu-
breyting eins Norður-
landa í öryggismálum
— veldur breytingu á aðild hinna
Þetta er önnur g-reinin í
flokki þriggja greina eftir
Johan Jörgen Holst. Höfund
urinn er lesendum Morgun-
blaðsins að góðu kunn-
ur. Hann er forstöðumaður
norsku utanríkismálastofnun
arinnar í Osló og hefur kom-
ið hingað til lands til fyrir-
lestrahalds. I greinum þess-
um fjallar hann um öryggis-
mál á norðaustanverðu Atl-
antshafi og aðstöðu Norður-
landanna.
Á fyrstu árunum eftir síð-
ari heimsstyrjöldina fóru sov
ézkar flotaæfirigar Norður-
flotans og Eystrasaltsflotans
einkum fram á flotasvæðun-
um á Barentshafi og Eystra-
salti. Þarna eru enn helztu
æfingasvæðin, þar sem æfing
ar fara fram allan árs-
ins hring. 1 byrjun sjötta ára
tugarins bentu fflotaæfing-
ar Norðurflotans til þess, að
Sovétríkin teldu líkur á
helztu átökunum milli sov-
ézka flotans og flota Vestur-
landa norður og austur af
Lófóteyjum við Norður-Nor-
eg. Frá 1956 hefur athafna-
svæði flotans flutzt vestur á
bóginn, líklega til andsvara
gegn aukinni fluggetu banda
rískra flugvéla um borð
í flugvélamóðurskipum
(A-3D, A4.)
Sovézku æfimgarnar 1956
náðu til norsku eyjunnar
Jan Mayen. 1957 náði önn-
ur umfangsmikil æfing alla
leið frá Islandi og Færeyj-
um til Jan Mayen. Svipuð æf
ing fór fram 1959. Gangur æf
inganna var sá, að þær hóf-
ust með nokkrum litlum æf-
ingum, sem enduðu á haust-
in í allsherjaræfingum. í æf-
ingunum tóku 20 beitiskip
og tundurspillar þátt ásamt
20 úthafs-fylgdarskipum og
40 kafbátum.
1 byrjun sjöunda áratugar-
ins drógust sovézku flotaæf-
ingarnar á Noregshafi nokk-
uð saman, e.t.v. vegna þess
að verið var að endur-
bæta vopnabúnað sovézku
herskipanna og búa þau með
vopnum til kafbátavarna og
SAM og SSMeldflaugum
(en eldflaugum þessum má
annars vegar skjóta á skot-
mörk í lofti og hins vegar á
skotmörk í landi frá yfir-
borði sjávar, þýð.). Frá 1963
hafa æfingamar einkennzt af
tveimur meiriháttar æfinga-
tímabilum — vor og haust.
Æfingasvæðið spannar nú
allt. Noregshaf og teygir sig
stundum suður á mitt Atl-
antshaf. Æfingarnar benda til
þess, að skipuleggjendur
sovézka flotans kunni að líta
á svæðið frá Grænlandi um
Island til Færeyja sem fram-
vamarsvæði sitt, sem loki að
gönguleiðum til og frá Atl-
antshafi.
1 Sever-flotaæfingunni
1968 æfði mikill fjöldi sov-
ézkra herskipa á Noregshafi
frá ströndum Helgalands í
Norður-Noregi til Islands
stranda. í voræfingunum
1969 voru u.þ.b. 20 herskip á
suðurhluta Noregshafs. í
tengslum við þessar æfingar
fluttu Rússar í fyrsta sinn
herskip og kafbáta á milli
Norðurflotans og flotadeild-
arinnar á Miðjarðarhafi.
Slikir flutningar og flutning
ur milli Norðurflotans
og Eystrasaltsflotans eru
orðnir venjubundinn þáttur í
æfingum sovézka flotans.
Okean-æfingin er mesta flota
æfingin, sem efnt hefur ver-
ið til fram að þessu, og fór
hún fram í apríl 1970. Þegar
æfingin stóð sem hæst voru
80 herskip á Noregshafi.
í Sever-æfingunni 1968
var landgönguliðsfloti, sem 5
tundurspillar fylgdu, og
í voru 5 landgönguskip (2
Alligator og 3 Polocny) og
4 aðstoðarskip, myndaður
við suðurströnd Noregs, og
síðan sigldi hann norður eft-
ir Noregsströnd. Út af
Knörkanesi bættust 12 tund
urspillar og eldflaugabeiti
skip úr Norðurflotanum
í flotasveitina. Þessi flota-
sveit auk fimm landgöngu-
skipa úr Norðurflotanum æfði
Johan Jörgen Holst.
landgöngu á varinni strönd
Kólaskagans. 1 CXkean-æfing-
unni '70 sigldi fflotadeild, sem í
voru 7 orrwstusk'p og 2 Al’i-
gato<rlandgönguskip lestuð
skriðdrekum út úr Eystra-
salti og héldu síðan áfram í
fylgd með þyrlumóðurskipi
og tveimur eldflaugabeitiskip
um umhverfis Skandinavíu-
skaga. Þrjú landgönguskip
úr Norðurflotanum bættust í
flotadeildina, áður en hún
æfði landgöngu á strönd
Koiaskagans.
Þegar áhrifa þessara
auknu umsvifa sovézka flot-
ans á Noregshafi fór að gæta
í stjórnmálaumræðum í Nor-
egi og á. alþjóðavettvangi,
juku Vesturlönd starfsemi
flota sinna á Noregshafi og
í Norðursjó. Atlantshafs-
bandalagslöndin efndu
til fimm flotaæfinga á þess-
um slóðum 1971. Sóknarfloti
NATO efndi til meiriháttar
æfingar I samvinnu við fasta
flota NATO á Atlants-
hafi STANAVFORLANT í
september bæði árin (North-
ern Wedding 1970 og Royal
Night 1971).
STAN A VFORLA.NT tók
þátt í fjórum af æfingunum
1970 og tveimur þeirra 1971.
Tvær af æfingunum 1971 mið
uðust við kafbátavamir, og
eitt flugvélamóðurskip tók
þátt í þeim ásamt fylgdar-
skipum. 1 öðrum tveimur æf-
ingum voru æfðar stuðnings-
aðgerðir við Norðurher-
stjórnina (herstjórn NATO,
sem hefur bækistöð utan við
Oslo og ber að stjórna vörn-
um Noregs. Þýð.), tók eitt
fI ugvél amó ð ur sk i p þátt í
þelm ásamt fyl'gdars'kipum. í
apríl og maí 1971 fóru fram
kafbátaæfingar á Norður-
Atlantshafi og tóku 16 kaf-
bátar og 30 sjóeftirlitsflug-
vélar þátt í þeim. Norsiki flot
inn efnir árlega til æfinga,
FLOTEX, út af norður
strönd Noregs, og fara þær
fram í ágúst og september.
Sovézki Norðurflotinn, sem
hefur bækistöðvar umhverfis
Murmansk, er hinn stærsti af
fjórum flotum Sovétríkj-
anna. Kafbátastyrkur hans
er sérstaklega mikill (160
kafbátar). Um 40—50% sov-
ézkra beitiskipa og 55% út-
hafs-fylgdarskipa eru í Norð
urflotanum og Eystrasalts-
flotanum. Um 70% sovézkra
kafbáta eru í sovézku flotun
um tveimur i Norður-Evr-
ópu. Hlutdeild Norðurflot-
ans í langdrægum kjarnorku
vopnum Sovétríkjanna fer
stöðugt vaxandi. Rússar
vinna nú að smíði mikils
fjölda kjarnork’uknúinna kaf
báta af svonefndri Y-gerð,
en hver þeirra er búinn 16
langdrægum eldflaugum. í
janúar 1967 voru 4 slikir kaf
bátar í notkun. 1 janúar 1972
voru þeir orðnir 25, en 15 til
20 voru í smiðum. Skotmál
SS-N-6 eldflauganna (1500
sjómílur) um borð í kafbát-
unum af Y-gerð veldur þvl,
að Rússum er nauðsynlegt að
komast út úr Noregshafi á
skotstöðvar, þaðan sem unnt
er að ná til skotmarka í
Framhald & bls. 30