Morgunblaðið - 27.05.1972, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. MAl 1972
Úitgefandi hf. Árvtíkuc Rfeytojavfk
Fnam'kværndas-tjóri Ha.raídur Svei-nsison.
.RiHSitjórar Matfhías Joh-annessen,
Eyjóltfur K-onráð Jórisson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunrrarsson.
RitstjórnarfiuUitrúi Þíorbljörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jólhannsson.
Augilýsinga&tjórj Árn-i Garðar Kristinsson.
Ritstjórn ög afgreiðsla Aðalstræti 6, sfmi 1Ö-100.
Augi/ýsingar Aðalstræti 6, siími 22-4-80.
Áskriftargjald 225,00 kr á mániuði in-nanlands
í lausasölu 15,00 Ikr eint-a'kið
ÞJÓÐNÝTING
LYFJAVERZLUNAR
BANDARIKIN
GEGN OFVEIÐI
ritt af stefnumálum vinstri
stjórnarinnar var þjóð-
nýting lyfjaverzlunar. í mál-
efnasamningnum víðfræga
ságði, að eitt af helztu verk-
efnunum í einstökum at-
vinnugreinum væri „að end-
urskipuleggja lyfjaverzlunina
með því að tengja hana við
heilbrigðisþjónustuna og
setja hana undir félagslega
stjórn.“ Þetta er fínt orða-
lag, sem táknar þjóðnýtingu,
en þjóðnýtingin er nú orðin
svo óvinsæl, að það orð heyr-
ist helzt ekki nefnt af stjórn-
arsinnum, þótt stefnt sé að
sósíalisma á mörgum sviðum.
Enn hefur að vísu ekkert á
því bólað, að lyfjaverzlunin
verði þjóðnýtt, en hins vegar
hefur slík þjóðnýting komið
til framkvæmda í Svíþjóð og
er ekki úr vegi, að menn geri
sér grein fyrir, hvern árang-
ur sú stefna hefur borið þar
í landi.
í stuttu máli má segja, að
árangurinn af ríkisrekstri
lyfjaverzlunar í Svíþjóð hafi
orðið sá, að á fyrsta starfsári
hafi fyrirtækið tapað öllu
stofnfé sínu, 37,5 milljónum
sænskra króna. Lyfjaverð
hefur hækkað meir en í öðr-
um löndum, þjónustan versn-
að og verðjöfnunarsjóður,
sem nam 25 milljónum króna,
hefur verið etin upp. Að vísu
eru það engin ný sannindi, að
ríkisfyrirtæki séu ver rekin
en einkafyrirtækin, en fyrr
má þó rota en dauðrota.
Þegar sósíalistar koma
stefnu sinni í framkvæmd á
einstöku sviðum, reyna þeir
oftast að halda þjónustunni í
sæmilegu horfi fyrst í stað,
svo að viðbrigðin verði ekki
of mikil. Er þá minna tillit
tekið til hagkvæmni í rekstri,
en í Svíþjóð hafa sósíalist-
arnir áorkað að hækka lyfja-
verð og tapa miklu fé, sam-
hliða því sem þjónustan hef-
ur versnað svo, að fólk þarf
oft að bíða dögum saman eft-
ir því að fá afgreiddar lyfja-
pantanir.
Samkvæmt stefnuskrá
vinstri stjórnarinnar á heil-
brigðismálaráðherra, Magnús
Kjartansson, að vera yfir-
apótekari á íslandi. Enginn
fyrirfinnst hér meiri þjóðnýt-
ingarmaður, harðsnúnari
sósíalisti, en hann. Ólíklegt er
þess vegna, að hann hafi ekki
þegar undirbúið rekstur ein-
okunarfyrirtækis um lyfja-
verzlun á vegum ríkisins, og
engum kæmi á óvart, þótt
hann fengi til aðstoðar við
sig þá sænsku sérfræðinga,
sem hafa haft með höndum
framkvæmd mála þar í landi.
rins og getið hefur verið
I- hér í blaðinu, lagði að-
stoðarviðskiptamálaráðherra
Bandaríkjanna áherzlu á það
á fundi Norðvestur-Atlants-
hafsfiskveiðinefndarinnar,
sem haldinn er í Washington,
að brýna nauðsyn bæri til
þess að gera róttækar ráð-
stafanir til að stemma stigu
við ofveiði. Sagði hann, að
svo kynni að fara, að Banda-
ríkin hættu þátttöku í starfi
nefndarinnar, ef hún ákvæði
ekki afdráttarlausar ráðstaf-
anir til að koma í veg fyrir
eyðileggingu fiskstofna.
Þau sjónarmið, sem ráðið
hafa stefnu íslendinga í frið-
unarmálum, eignast nú með
degi hverjum fleiri formæl-
endur, ekki sízt í Bandaríkj-
unum, en undan ströndum
Ameríku hefur rányrkja ver-
ið stunduð með þeim afleið-
ingum, að menn sjá fram á,
að verið sé að eyðileggja fiski
miðin og jafnvel að útrýma
ákveðnum fisktegundum.
Þegar gengið var til kosn-
inga hér á landi fyrir einu
ári, benti Sjálfstæðisflokkur-
inn á, að hyggilegt væri að
geyma endanlega ákvörðun
um víðáttu fiskveiðilandhelg-
innar og tímasetningu út-
færslunnar, þar til undirbún-
ingsfundurinn, sem haldinn
var fyrir hafréttarráðstefn-
una í júlímánuði í fyrra, hefði
lokið störfum. Þegar á þeim
fundi, kom í ljós, að málstað-
ur okkar vinnur mjög ört á.
Að þeim fundi loknum hefði
sjálfsagt engum dottið í hug
að miða útfærsluna við 50
mílur heldur landgrunnið
allt, eða jafnvel að stefna að
200 mílna landhelgi.
En núverandi stjórnarflokk
ar höfðu rígbundið sig við 50
mílurnar sem lausnarorðið.
Var því ekki um annað að
gera en að styðja þá stefnu,
þegar tilraunir til að fá ríkis-
stjórnina til að miða útfærsl-
una við landgrunnið allt
höfðu orðið árangurslausar.
En meginatriði málsins er,
að tíminn vinnur með okkur,
og innan fárra ára er líklegt,
að 50 mílna landhelgi heyri
fortíðinni til og þá verði
unnt að friða landgrunnið
allt og jafnvel öll veiðisvæði
200 mílur undan ströndum.
Á slóðum 50 burtrekinna
erlendis
Hrein fásinna að senda ungl
inga óyfirvegað til útlanda
Fíknilyf janeyzla fslendinga
erlendis alvarlegt mál
íslendinga
Það er hrikaleg staðreynd að
nm 50 ungrum fslendingiiim
skuli hafa verið vísað úr Bret-
landi, Danmörku og Svíþjóð á
s.I. tveimur árum fyrir hass-
reykingar og: sölu á hassi. Þess
ar upplýsingrar komu fram þeg
ar Morgrunblaðið sendi einn af
blaðamönnum sínum til þess-
ara landa fyrir skömmu til þess
að kanna hvernig ungt íslenzkt
fólk stendur þar í fíknilyfja-
málum, ýmsar sög:ur hafa gfengf
ið um þau mál. Kom í ljós að
mestu vandræðin eru í sam-
bandi við unglinga, allt niður í
13 ára gramla, sem fara til út-
landa án þess að eig;a nokkurn
vísan samastað eða aðhald og:
eftirlit á ábyrgu heimili eða
dvalarstað. Fer hér á eftir frá-
sögn af hálfsmáiraðarferð und-
irritaðs blaðamanns í könnun
á þessu máli í þessum þremur
löndum.
Strangt tekið
á hassfólki
í London
„Það er eitt stórmál, sem
við verðum að kanna eins og
við getum,“ sagði ritstjórinn á
venjulegum daglegum fundi rit
stjóra og blaðamanna Morgun-
Maðsins í apríllok s.l. „Þetta
mál Varðar eklki aðeins oikkar
unga fólk, heldur alla þjóðina.
Við verðum að kanna hvar
ungt íslenzkt fólk stendur í
sambandi við eiturlyfjanotkun
og vandræði í Kaupmanna-
höfn, London og New York,
helztu borgum, sem íslenzkt
ungt fólk sækir til. Tveir blaða
menn verða að fara í þetta
verkefni, strax í maíbyrjun
annar til New York og hinn til
London og Kaupmannahafnar
og Svíþjóðar ef þurfa þykir."
London var fyrsti áfanga-
staður. Eftir nokkurra daga at
hugun þar lá það ljóst fyrir að
á s.l. tveimur árum hefur lög-
reglan þar Vísað úr landi um
20 íslenzkum ungmennum, sem
öll höfðu verið undir hassáhrif
um og staðið í öðrum vandræð-
um. 20 íslenzk ungmenni, flest
stúlkur á aldrinum 14—17 ára.
Það hef r ekki komið fram áð-
ur, að íslenzkum ungmennum
hafi verið visað þannig frá öðr
um löndum, en þó að þessi tala
sé ekki há miðað við þann
fjölda islenzks ungs fólks, sem
ferðast um London, þá er þetta
há tala fyrir okkar þjóð.
Samkvæmt upplýsingum lög
reglunnar i London þá eru
mjög strangar reglur ríkjandi í
þessum málum og ef fólk í eit-
urlyfjafikti eða öðrum vand-
ræðum kemst í tæri við lög-
regluna þá tekur hún það mjög
föstum tökum.
Allur þorri íslenzkra náms-
manna í Bretlandi virðist sam-
kvæmt ummælum fjölmargra
stunda nám sitt af kappi og lít
ið af þeim vandræðum sem um
getur má rekja til þeirra.
Ástandið er verst á sumrin þeg
ar mjög ungt fólk, allt niður í
13—14 ára stúlkur fara til
London sem au-pair stúlkur,
eða í aðra vinnu. Sumar þeirra
hafa lent mjög illa út á lífinu
og í sumum tilvikium verið vís-
að úr landi. Samkvæmt viðræð
um við lögreglu, sendiráð og
fleiri aðila ber öllum saman
um að það sé hrein fásinna að
senda svo ungar stúlkur til út-
landa í vinnu á stöðum þar sem
allt er óvíst um aðhald fyrir
stúlkurnar og fólkið sem það
fer til. Hefur mörg sorgarsag-
an orðið til vegna slíkrar utan
farar.
Sorgarsögur
ungra
ferðalanga
Eina má nefna ekki gamla.
16 ára ung stúlka íslenzk
hafði dvalizt í London í fáa
daga þegar lögreglan hirti
hana uppi í rúmi hjá Persa og
var hún bæði undir áhrifum eit
urlyfja og áfengis. Henni var
vísað úr landi, en málinu er
ekki lokið þar með. Nokkrum
mánuðum seinna fékk sendiráð
ið bréf frá Islandi þar sem það
var beðið að útvega barnsfað-
ernisviðurkenningu á væntan-
Legu barni stúlkunnar. Faðir-
inn? Jú, það var vitað að hann
var persneskur og hét Ali, en
Ali er algengara nafn í Persíu
en Jón á fslandi.
Að lenda í góðum
eða slæmum
félagsskap
Líklega lætur nærri að lög-
reglan hafi haft afskipti af 1—
2% þeirra unglinga sem sækja
London, en allflestir koma sér
vel áfram þar sem þeir eru.
Margar ungu stúlkurnar, sem
ráða sig hins vegar í vist eða
annað, geta hins vegar illa sætt
sig við þann aga, sem ríikir á
mörgum brezkum heimilum og
eru dæmi um það að stúlkur
hafa strokið af heimilunum, en
verið síðan hirtar upp af lög-
reglunni þar sem þær hafa ver
ið I margvíslegum vandræðum.
Það virðist ljóst að ungt is-
lenzkt fólk er fljótt að setja
sig inn í málin erlendis, en ef
til vill gera íslenzkir foreldrar
sér ekki grein fyrir því að
freistingar og hættur þessara
stórborga eru ákaflega margar
og alvarlegar og það þarf ekki
mikið að bera út af til þess að
illa fari. Þau neikvæðu dæmi
sem um getur má oft rekja til
þess að unga fólkið hefur lent
í slæmum félagsskap og látið
til leiðast að prófa eiturlyf eða
áfengi og í þessum stórborgum
svifast menn einskis þegar þeir
hafa slikt fólk í höndunum.
Ein stúlka, íslenzk, var bú-
in að vera tæpan sólarhring í
London þegar lögreglan tók
hana fasta í hasssamkvæmi.
Stúlkan, sem var 15 ára göm-
ul, var flutt út á flugvöll og
geymd þar í vörzlu lögregl-
unnar þar til næsta fl'U'gvél var
til Islands. Þessi stúlka hafði
ekki verið í neinum vandræð-
uim á Islandi, en foreldra
hennar mun hafa langað að
hafa svolítið „sérstakan tíma
fyrir sig“ og vildu því endi-
lega að dóttirin færi skotferð
út í heim að skemmta sér. Þar
lenti hún í slæmum félagsskap
og kunni ekki við að vera að
„sýna ókurteisi" í útlandinu.
Því fór sem fór. Þannig dæmi
eru ekki aðeins til í London,
heldur einnig í Oxford, Bright-
on og Birmingham.
Reiðileysi vegna
ónógs ferða-
undirbúnings
Eins og fyrr segir skiptir sá
fjiöldi íslendinga hundruðum,
sem hefur síðustu ár farið til
Bretlands til náms og vinnu og
allur þorri þess fólks hefur
komið sér vel, en þeir sem hafa
lent í vandræðum eru mest
kornungar stúlkur, sem lent
hafa í reiðileysi vegna lítils
eða einskis ferðaundirbúnings
að heiman.
Eingar regiur eru um aldiur ís-
lenzkra stúlkna, sem fara í au
pair störf í Bretlandi, en t.d.
hafa Norðmenn gert samning
við Breta um að lágmarksald-
ur stúlkna í slík störf sé 16
ár og er samvinna milli land-
anna um eftirlit með þeim stúlk
um til þess að allt sé í lagi.
Einn morguninn þegar ég
var að ræða við ungt fíknilyf ja
fól'k á eintni neðanjarðarjá'rn-
brautarstöðinni í Londoin, hné
allt i einu niður ein stúlkan úr
hópnum. Allir í hópnum höfðu
verið að reykja hass, en auð-
velt er að fá hass keypt i Lond
on. Þessi stúlka var um tvítugt,
snyrtilega klædd, en innan
skamms var lögregia og sjúkra
lið komið á vettvang. Allir vin
ir hennar höfðu auðvitað tvístr
azt áður. Ég fylgdi lögreglunni
eftir og þegar skýrsla var tek-
in af stúlkunni kom í ljós að
hún var frá Skotlandi og hafði
verið tvo daga í London. Ein-
hver stúlka sem hún kannaðist
við hafði boðið henni upp á
hasspípu og þessi hlédræga
sveitastúlka hafði ekki kunnað
við að neita boðinu, sem stór-
borgin bauð upp á. Ferð henn-
ar til Lundúna var ekki lengri
hún var send heim undir lög-
reglueftirliti.
Þannig mætti halda áfram að
telja, en hvað snertir íslenzku
hliðina á þessu máli hefur mál
ið ávallt verið alvarlegast á
sumrin þegar unglingar eru á
ferð. Hass eða önnur eiturlyf
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. MAl 1972
17
Ingólfur Jónsson;
Taprekstur f y rirsj áanlegur
hjá útflutningsidnadinum
Menn eru ekki alitaf sammála
um með hvaða hætti sé bezt að
vinna að bættum lífskjörum al-
mennimgi til handa. Þá kemur
það oft fram í umræðum, að ýms
ir gera sér alls ekki grein fyr-
ir því, að raunhæfar kjarabæt-
ur geta ekki átt sér stað nema
þjóðarframleiðsla og þjóðartekj-
ur aukist. Til þess að þjóðarfram
leiðslan megi aukast, verða at-
vinnuvegirnir að ganga snurðu-
laust og með fullri afkastagetu.
Verzlunarkjör við útlönd hafa,
eins og reynslan sýnir, mikil
áhrif á þjóðartekjurnar. Á und-
anförnum árum hafa atvinnutæk
in aukizt. Nýjar atvinnugreinar
hafa verið upp teknar með full-
komnustiu tækni. Margar at-
vinnugreinar hafa á ýmsum tím-
um gefið arð og því getað tekið
á sig aukin útgjöld m.a. kaup-
hækkanir til starfsfólks. Má
benda á, að af þeirri ástæðu
voru óumdeilanlegar kjarabætur
og aukinn kaupmáttur launa
seinni hluta árs 1970 og fyrri
hluta ársins 1971. Á þeim tima
var fyrir það girt, að umsamd-
ar kjarabætur rynnu út í sand-
inn og skoluðust burtu í verð-
bólguflóði.
Það ætti að vera áhugamál
allra, launþega jafnt og vinmu-'
veitenda, að atvinnufyrirtækin
gefi hverju sinni nokkurn arð.
Hagnaður atvinnuveganna
tryggir atvinnureksturinn og
legigur grundvöll að atvinnuör-
yggi og betri kjörum fyrir
starfsstéttirnar. Ríkisstjórnin
hefur að undanförnu reynt að
breiða út þá skoðun, að hún sé
sérstaklega velviljuð launþeg-
um. Ekki er að efast um, að rík-
isstjórnin hefur góðan vilja. En
það dugar ekki til, ef öfugt er
unnið og réttan skilning vant-
ar. Hlutur launþega getur ekki
orðið góður, ef hagsmunir at-
vinniuveganna enu fyrir borð
bomir. Segja má, að það hafi
ekki verið ætlun rikisstjórnar-
innar að gera það. En þegar yf-
irsýn vantar um hagsmuni þjóð-
arheildarinnar, getur ekki vel
farið. Hagsmunir landsmanna
allra eru samtvinnaðir. Þess
vegna ber að skoða málin, og
finna heppilega lausn á þeim, í
Ijósi þeirrar staðireyndar.
HÆRRI HUNDRAÐSHLUTI
I SKATTA
Verðbólguflóðið kemur í veg
fyrir raunhæfar kjairabætur.
Launþegar fá fleiri krónur en áð
ur, en útgjöld heimilanna
hækka eins mikið og jafnvel
Ingölfur Jónsson.
meira en það sem launahækkun
inni nemur. Ríkisstjórnin heldur
því fram, að kaupmáttur launa
muni aukast mjög mikið frá
næstu m4naðamótum. Sannleik-
urinn er sá, að ríkisstjórnin full
yrðir meira en hún veit. Ýmsar
hækkanir eru fram komnar, sem
ekki er enn reiknað með í vísi-
tölunni. Þá má ekki gleyma skatt
seðlinum, sem mun vekja
hroll hjá mörgum þegar hann
birtist. Skattahækkunin mun
taka kúfinn af kauphækkuninni
hjá ótrúlega mörgum launþeg-
um. Munu því margir ætla, að
of lítið verði eftir af launatekj-
unum til þess að mæta hækkun
um á vöruverði oig öðrum út-
gjöldum. En ríkisstjórnin er
e.t.v. enn þeirrar skoðunar, að
óþarft sé að reikna með skatta-
hækkunum. Fjöldi manna hefur
reiknað út, hvað mikið skattbyrð
in vex frá fyrra ári. Margir skatt
greiðendur m.a. í lægri launa-
flokkum gera sér grein fyrir
því, að í þetta sinn fer hærri
hundraðshlu'ti af tekjunum í
skatta en nokkru sinni fyrr.
Þessu má ekki gleyma, þegar leit
að er eftir þvi, hvort kaupmátt-
ur launa hefur aukizt.
ÓTTAST HALLAREKSTUR
En verðbólgan og skatta-
hæktouniin leika ekki að-
eins launþegana grátt. Verðbólg
an ógnar atvinnuvegunum. Marg
ir óttast, að hallarekstur verði
i flestum atvinnugreinum seinni
hluta þessa árs. Ef til þess kem-
ur er mikil hætta framundan.
Reiknað er með, að frystihúsin
og annar útflutningsiðnaður búi
við taprekstur síðari hluta árs-
ins. Ríkisstjórnin hefur lýst þvi
yfir, að hún muni ekki lækka
gengi islenzkrar krónu. Það eru
út af fyrir sig góð fyrirheit. En
gjaldmiðillinn er lækkaður í
reynd, þegar svo er komið að út-
flutningsatvinnuvegimir eru
reknir með halla, vegna verð-
bólgu og aukins tilkostnað-
ar. Verðlag á útflutningsvör-
unni er hærra en nokkru sinni
fyrr og öll ytri skilyrði eru góð.
Því sorglegra er það, að stór-
kostlegur vandi skuli nú vera á
næsta leiti í atvinnulífinu. Til
lengdar verða atvinnuvegirn-
ir ekki rel-cnir með miklu tapi.
Á árunum 1957—1958 tók
gamla vinstri stjórnin upp það
ráð að leggja á svokallað yfir-
færsI'UE'jald á gialdeyrinn. Var
gjaldið notað til þess að hjálpa
útflutningsframleiðslunni. En
þetta ráð reyndist ekki vel og
dugði illa. Yfirfærslugjaldið
varð til þess, að stórhækka flest
ar innfluttar vörur. Afleiðingin
varð meiri dýrtíð og enn meiri
erfiðleikar. Vonandi rætist bet-
ur úr að þessu sinni en útlit
er fyrir. Menn ve'ta þwí fyrir
sér, hvort núverandi ríkisstjóm
muni á hausti komanda gripa til
sömu ráða og gamla vinstri
stjórnin gerði til stuðmings út-
flutningsframleiðslunni. Rík-
isstjórnin hefur frá fyrstu valda
dögum sínum hagað sér á marg-
an hátt líkt og systurstjórnin frá
árunum 1956—58. Er því eðli-
legt að álykta að framhaldið
geti orðið í samræmi við það.
voru ekki til staðar hjá þeim
íslenzíku námsmönnum, sem ég
kynntist í London, en þó hafði
ég spurnir af námsmönnum,
sem f'itota við sl'ítot.
Burtrækir
íslendingar
í Kaupmanna-
höfn — miðstöð
eiturlyfja
á Norðurlöndum
Áður en við víkjum alveg yf
ir til Kaupmannahafnar frá
London er rétt að benda á að
lögreglan í London er miklu
strangari og aðgangsharðari í
þessum málum en Kaupmanna-
hafnarlögreglan, þó að hún
hafi hert á eftirlitinu síðustu
miánuðina. Einnig er vitað að
sumt fólk sem byrjaði að
reykja hass i London hefur
haldið því áfram eftir að heim
er komið, jafnvel þó að það
hafi verið illa farið.
Kaupmannahafnarlögreglan
hefur einnig vísað um 20 ungl-
ingum úr landi vegna notkun-
ar fíkniefna, á s.l. tæpum tveim
ur árum. 1 fáum tilvikum hefur
sendiráð íslands í Kaupmanna-
höfn haft með málið að gera,
en oft fer lögreglan með eltur-
lyfjafólkið beint út á flugvöll
og sendir það með næstu ferð
til síns heimalands á kostnað
danska ríkisins. Ekki alls fyrir
löngu var t.d. 5 islenzkum ung
um mönnum vísað úr Dan-
mörku og þeir sendir til ls-
lands undir lögreglueftirliti.
Það er einnig stutt síðan
Kaupmannahafnarlögreglan fór
út á flugvöll með 60 manna
hóp fólks, sem hafði verið að
reykja hass víðs vegar í Kaup-
mannahöfn og þaðan var hver
og einn sendur til síns heima-
lands á kostnað danska rikis-
inis. Af þessum 60 manna hópl
voru tveir ungir menn frá fs-
landi.
I leit að ætt-
ingjum sínum
Talsvert er um það að fólk
frá Islandi hafi samband við ís
lenzka sendiráðið í Kaup-
mannahöfn og biðji það að
leita að ættingjum sínum, oft
ungu fóltoi, sem það hefur e'ktoi
heyrt neitt frá i marga mánuði
ef til vill. Yfirleitt lendir það
á íslenzka prestinum í Kaup-
mannahöfn að finna þetta fólk
og reyna að tala um fyrir því,
en það er oft erfitt, því að sumt
af þessu fólki er hreinlega bú-
ið að segja sig úr samfélaigin'U,
missa trúna á þjóðfélagið og
sjálft sig. Stundum heppnast
að ná árangri í þessum málum,
en þarna er um að ræða fólk
sem ýmist er í eiturlyfjum eða
annarri óreglu svo sem áfengi.
Til þess að sendiráðið geti gert
eitthvað í að koma fólki heim
verður það að hafa sambamd
við utanríkisráðuneytið á fs-
landi. Hins vegar hefur utan-
ríkisráðuneytið þurft að leggja
fram hundruð þús'unda króna
a.m.k. til þess að koma þessu
fólki heim til fslands.
Margt ungt vandræðafólk
kemur einnig í sendiráðið illa
haldið og bi'ð'Fur um fyrir-
greiðslu til þess að komast
heim, en þegar þeim er sagt að
það verði að hafa samband
við aðstandendur sína heima,
vill það ekki standa í því og
hrakningarnir halda áfram.
Auðséð hefur verið að sumt af
þessu fólki er undir áhrifum
eiturlyfja.
Einnig er talsvert um það að
ungt fólk komi til Kaupmanna
hafnar að sumarlagi til þess að
fá vinnu, en veit þá ekkert
hvert það á að snúa sér og
lendir í vandræðum. Þó er yfir
leitt allt í lagi með stærsta hlut
ann af íslenzka fólkinu og það
klárar sig vel í vinnu og er vel
liðið. Hins vegar er sömu sögu
að segja og í London. Margir
koma í reiðileysi og lenda úti
á galeiðunni með sorglegum af
leiðingum.
Eiturlyf er auðvelt að fá og
mikill hluti unga fólksins próf
ar til dæmis hass þó að það
ánetjist því ekki, en það eru
alltaf einhverjir sem gera það
og þar með skapast vandræð-
in. Einnig hefur hluti af þvi ís-
lenzka fólki sem hefur verið
vísað úr landi lent í höndum
lögreglunnar dönsku vegna
eiturlyfjasölu, en það er litið
mjög alvarlegum augum og við
urlög við því hafa verið hert
að mun.
Hreppakrytur
í hippahverfinu
í Kaupmannahöfn kom ég í
samkvæmi hjá islenzkum náms
mönnum og þar var tekin upp
hasspípa og reykt en meirihlut
inn reykti þó ekki. Þá var
heimsóknin í Kristjaníu all for
vitnileg. f þessu gamla bæjar
hverfi, sem ínniheldur mörg
stór hús búa um 600—700
EFTIR ÁRNA
JOHNSEN
manns, flest hippar, en þeir
lögðu þessi tómu hús undir sig
fyrir tveimur árum.
Ef húsnæði er laust i Krist-
janiu getur hver sem er tekið
herbergin þar og þá er ekki
verið að hleypa hverjum sem
er inn, heldur er fólk mjög
ákveðið í að vera í friði í sinni
skonsu.
f fyrra skiptið sem ég kom
þangað logaði allt í slagsmál-
um í einni blokkinni. Þar
bjuggu hippar frá Finnlandi og
höfðu margir þeirra orðið
trylltir þegar morfínmarkaður-
inn tæmdist vegna róttækra að
gerða lögreglunnar. Voru allar
rúður brotnar og hurðir í
maski. Annars er komið harð-
asta stjórnskipulag á alla íbúa
í Kristjaníu og „kontröllið“ er
til húsa á jarðhæð í blokkinni.
Þar er hægt að fá upplýsingar
um það hvar hver býr og þar
eru innheimt gjöld, sem komin
eru i Kristjáníu. Eru íbúarnir
því heldur farnir að bakka í
stjórnleysisáformum sínum,
þegar málið varðar rétt þeirra
sjálfra. í kontrolinu fékk ég að
vita hvar íslendingarnir 10
búa, en það er á tveimur stöð-
um. í einni blokkinni búa þeir
7 saman á einni hæð, en á öðr-
um stað búa þrir eldri menn,
sem eru búnir að vera á liðlega
árslöngu fylliríi í Kaup-
mannahöfn og peninga fá þeir
með því að betla á Strikinu. 7
menningarnir hins vegar hafa
komið sér vel fyrir, hafa ljós
og hita og hýbýli þeirra eru
hin snyrtilegustu. Þegar ég
kom til þeirra að kvöldlagi
voru þeir að borða brauðsúpu
og lesa tveggja daga gamalt
Morgunblað. Flestir 7 menning
anna, 6 piltar og ein stúlka,
vinna, en þó eru einhverjir
sem taka lífinu rólega og einn
stundar nám. Námsmaðurinn
spurði mig strax hvort að ég
væri á móti hassi. Ég gaf lítið
út á það, en hann sagði að sér
fyndist sjálfsagt að leyfa svo
saklausan hlut. Það var hans
skoðun, en annars vegar sat ég
uppi með staðreyndirnar hjá
því unga fólki sem var nógu
lengi í hassi til þess að leita
til IJ3D og síðan morfíns og
jafnvel heróíns. Það má skjóta
því inn í að á síðustu árum
hafa 100 manns dáið í Dan-
mörtou vegna eiturlyfjaneyzlu.
Hass er notað jöfnum höndum
í Kristjaníu, en þó ákaflega
mismikið. fbúamir eru af mörg
um þjóðernum og má þar nefna
auk Dana, ftali, Spánverja,
Finna og reyndar fólk frá fjöl
mörgum þjóðum.
Ég gekk með íslenzku piltun
um um hverfið og m.a. komum
við inn í Vertshúsið. Þar var
feikn mikil reykjarsvæla inni
og leyndi sér ekki hassfnykur
inn. Ekki leið á löngu þar til
okkur var boðið hass á 9 kr.
danskar grammið, en þeir sem
höfðu vit á töldu þetta vera lé
legt hass.
Annars horfir ekki vel fyrir
íbúum Kristjaníu, þvl að hið
opinbera hefur farið fram á að
hver ibúi gjaldi 75 kr. dansk-
ar á mánuði í Ijós og 60 kr. d.
í olíu. Er þessi upphæð það
mikil að eins gott er að leigja
sér herbergi víðast hvar í
Kaupmannahöfn. Leizt fslend-
ingunum illa á þessar kröfur,
en ekki er ennþá útséð með
hve Kristjanía lifir lengi með
því stjórnskipulagi sem rikir
þar. Stundum gerir lögreglan
skyndileit þar og þá er smalað
saman þeim sem eru undir hass
áhrifum, en fólkið þarna er
ákaflega misjafnt, sumir eru
snyrtimenni aðrir örgustu sóð
ar, enda er mikið um lús og
slíkan ósóma í sumum húsum
Kristjaníu.
100 g af hassi,
takk,
fyrir 10000 kr.
Eitt kvöldið var ég með
nokkrum íslendingum sem
hafa verið lengi í Kaupmanna
höfn og búa í nokkurs konar
kommúnu. Um kvöldið kom
einn íslenzkur piltur, sem vinn
ur í verksmiðju í heimsókn og
spurði hvort hægt vœri að
útvega sér hass. Hann vildi fá
100 grömm og var með 900
danskar í vasanum. (Um 10000
kr. ísl.). Bkki þótti það mikið
va'ndamál, en málið varð að
leysa eftir krótoale'ðum. Tveir
fóru i leiðangurinn og ég fékk
að fyligja með. Eftir ferð
í strætó vorum við komnir á
Kongens Nytorv, þar sem sá
sem ætlaði að kaupa kvaddi
okkur og sagðist verða kominn
aftur eftir 45—60 mínútur. Bið-
um við úti í nepjiunni, en
kaupandinn þurfti að fara til
ákveðins aðila og sá ætlaði með
honum til annars, sem hafði
birgðimar. Þannig eru margir
milliliðir í viðskiptunium og ef
menn kaupa ákveðið magn fá
Framhald á bls. 23