Morgunblaðið - 29.11.1972, Blaðsíða 15

MORjGUBSMBiLAÐ'H), MIÐVlKUDAGXm 29. NÓVEMBER 1972
15
Frá aðalfundi L.í.tj. að Hótel Sögu.
ið mætit með mikilM tiislökun
frá <«kl<ar málstað, sem ég vil
J»ó ekki áíellast, þegax liaft er
1 h'Uga rikjandi ástand og að
eesnja á aðeins til tveggja ára.
Miðað við óbreytt afflaomagn
é naesta ári og að sóikn báta-
fflotans muni aukast um 3—4%,
uriiun verða um halla að «feða á
rehstri bátaflotans um 450
Boiiljónir króna m.v. það fisk-
verð, sem er í gildi í dag, eins
■og áður segir.
AFKOMA
TOGAKAtJTGERÐARINNAR
Ertitt er að spá um afkomu
borfur göimlu togaranna á
næsta ári. Þar utm ráða aflia-
brögðin að sjálfsögðu mjög
mikiu. Ég hefi hér áður leyft
mér að spá þvi að afii bátanna
sninnki efcki á næsta ári frá
þvi, sem verið hefir á þéssu
árá. Hið sama leyfi ég mér að
vona að raunin verði á hjá tog-
uruiium. En hvað sem því líð-
•ur verða meðalársútgjöld tog-
araútgerðarinnar eins og ann-
arrar útgerðar 6hj ákvaam ileg a
hærri á næsta ári en á þessu
ári, enða þótt takast mætti að
viðhalda óbreyttri kaupgjalds-
vísitölu allt næsta ár. Kemur
þar til bæði sú verðhækfcunar-
þróun, sem dreifðist fram yfir
mitt þetta ár, og umsamd-
ar kauphækkanir, sem koma til
framkvæmda á næsta ári. Halia
ó rekstri gömlu togaanna má
því áætla um 130 miMjónir
króna á næsta ári m.v. að um
sama opinberan stuðning verði
að ræða og fengizt hefur á
þessu ári.
Aflaaukning togaranna 1967
tfl 1969 og hinar miíkflu verð-
hækkanir á fiskafurðum er-
Sendis 1969 tii 1971, sköpuðu
þá bjartsýni, sem leitt hefir til
samninga um kaup á 37 nýjuim
skuttoguruim. Síðan þessi kaup
voru ráðin hefir það svo gerzt,
að stórfellduir samdráttur hefir
orðið á togaraaflanum samhliða
dýrtíðarskriðu hér innanlands
og miklum verðhækkunum á
innfluttum nauðsynjuim bæði
vegna aukinnar dýrtíðar er-
lendis og gengisbreytinga.
Veigaimesti þátturinn nú í af-
fcomuspá íyrír hina nýju tog-
ara er aflinn. Við ísHendimgar
hörfum ennþá sáralitla reynslu
af útgerð stórra skuttogara. En
ef svo fer að afli glæðist efcki
á næsta ári og ef skuttogarar
sýna ekki verudega mikla yfir-
burði yfir síðutogara, stöndum
við frammi fyrir stórfelldu
vandamMi við útgerð þessara
rftipa. Ég mun efeki reyna að
nefna hér tölur í þessu sam-
bandd, en ef þær yrðu nefndar,
yrðu þær áreiðanlega mjög há-
ar.
Það verður þvi að vona að
himir nýju skuttogarar verði
tfengsælir, enda þurfa þeir mik
Ms með. En ef þessi von bregzt,
mun eigendum þeirra reynast
öðrugt viðfangs að greiða 20
hundraðshluta af brúttótekjum
sem afborgun og vexti af stofn
Sánum, en undir slíka skidmála
hafa eigendur hinna nýju
skipa þurft að skrifa.
TILLÖGIJR HAFRANNSÓKN
ARSTOFNUNARINNAR I M
VEIÐITAKMARKANIR
Verulega athygli hafa vakið
tillögur, sem nýlega voru birt-
ar, og bomar voru fram i nafni
Hafrannsóknarstofnunarinnar
um nýtingu íslenzkra fiski-
stofna. í tilefni þessara til-
lagna hefur mér borizt bréf frá
stjóm Hafrannsóknastofnunar-
innar, þar sem hún tilkynnir að
hún hafi ekki fjallað um þessar
tillögur og hún sé í mörgum
veigamiklum atriðum ósammála
þeim, enda sé í þeim vikið frá
þeim kröfum, sem gera verði til
vísindalegs álits.
Hvernig má það vera, að birt
ar séu tillögur stofnunar, sem
lýtur sérstakri stjóm, að lög-
»m, án samþykkis viðkomandi
stjómar?
. 1 áliti þessu er sagt, að það
sé álit sérfræðinga um ástand
þorskstofna i N—Atlantshafi,
að islenzki þorskstofninn sé nú
íullnýttur og að áliti sérfræð-
inganna þyrfti veiðidánartalan
að minnka um heiming til að
nýting stofnsins sé hagkvæm.
í álitsgerð frá Fiskifélagi ís-
lands um þetta efni er bent á,
að fu'llnýttur fiskstofn merki
ekki að fiskstofninn sé ofveidd
ur og æskileg minnkun á sókn
um helming hljóti að eiga við
um aðra þorskstofna í N—At-
lantshafi.
Eðlileg notkun orðsins „full-
nttur“ i þessu sambandi merk
ir, að tekið sé úr stofninum
hámark þess, sem stofninn gef-
ur af sér, án þess að stofnin-
um sé stefnt i hættu .1 umræð-
um um hagntingu þorskstofns
ins virðist eðlilegt að ganga út
frá þvi, að um verulega minnk-
un sóknar erlendra veiðiskipa
verði að ræða vegna útfærslu
landhelginnar i 50 sjómilur.
Tillögur starfsmanna Haf-
rannsóknastofnunarinnar um
að allar veiðar, aðrar en með
línu og handfærum, verði háð-
ar leyfum, falla útvegsmönnum
ekki i geð, því nægileg er nú
skriffinnskan fyrir, þótt þessu
verði ekki bætt við. Starfs-
mennirnir telja, að með leyfa-
fyrirkomulagi sé hægt að auka
aðhald að veiðunu.m, með þvi
að svipta fiskiskip leyfi, ef það
brýtur settar reglur. Misskiln-
ingur þeirra byggist á því, að
það eru þeir, sem stjórna skip-
inu, sem reglurnar brjóta, en
ekki skipið sjálft. Hvað á að
gera við skip, sem svipt hefur
verið leyfi? 1 íslenzkri loggjöf
er gert ráð fyrir, að skipstjórn
armenn sæti ábyrgð fyrir brot
á settum reglum og um slík
mál sé fjaliað af dómstólum.
Með tillögu sinni leggja starfs
menn Hafrannsóknarstofnunar
innar til, að dómsvaldið sé
flutt inn í viðkomandi ráðu-
neyti.
Fleira er athugunarvert í um
ræddum tillögum, og vil ég þar
sérstaklega nefna tillögu um,
að bátum, sem veiðar stunda
með netum, skuli skylt að koma
ávallt með veiðarfæri að landi.
Tillaga þessi, ef til fram-
kvæmda kæmi, myndi draga
svo stórlega úr aflamöguleik-
um þessara skipa, að enginn
möguleiki værl til útgerðar
þeirra, en þau hafa aflað um
60% af vetrarvertíðaraflanum.
Þetta myndi einnig auka stór-
lega vinnuálag á sjómenn og
valda því, að mjög fáir sjó-
menn fengjust til að vinna við
þessi störf. Síðast en ekki sizt
myndi það fyrirkomulag stór-
auka slysahættu, ef skip ættu
að flytja öll veiðarfæri að
landi I hverri veiðiferð. Tillög-
ur eins og þær, sem hér hefur
verið lýst, eru svo f jarri öllum
raunveruleika, að menn undr-
ast það sambandsleysi, sem
virðist vera milli starfsmanna
Hafrannsóknastofnunarinnar
og þeirra aðiia, sem að sjávar-
útvegi starfa.
Á undanfömum árum hafa
útvegsmeiin og samtök þeirra
margoft gert tillögur um auk-
ið eftirlit, að koma í veg fyr-
ir seiða- og ungfiskadráp i ein
stöku veiðarfæri, eins og t.d.
humar- og rækjuvörpur,en litl
ar undirtekir fengið. Einnig
hafa þeir lagt til að friðuð
verði ákveðin hrygningarsvæði
fyrir öllum veiðarfærum á
hrygningartimanum. Þær til-
lögur hafa engar undirtektir
fengið hjá starfsmönnum Haf-
rannsóknastofnunarinnar og
þeim jafnvel verið sýnd and
staða, eins og friðun innan-
verðs Breiðafjarðar fyrir
þorskanetum.
ENDIJRNÝJUN
FISKISKIPAFLOTANS
Veruleg endurnýjun fer nú
fram á fiskiskipastólnum og
ber þar hæst endurnýjun tog-
araflotans, eins.og ég hefi áður
vikið að. Fyrsti skuttogarinn,
sem smiðaður er fyrir okkur ís
lendinga, kom til landsins i sið-
asta mánuði og er farinn til
veiða. 1 smíðum eru 6 togarar-
sem eru um 1.000 rúmlestir að
stærð, 6 togarar uim 800 rúml.
að stærð og 24 minni togarar,
sem verða milli 400—500 rúiml.
Ails eru þetta 37 skip, sem ætla
má að verði um 22 þús. rúml.
Á árinu hafa verið keypt til
landsins 7 notuð fiskiskip og
er eitt af þeim 800 lesta skut-
togari og tveir aðrir 400 og
460 rúmlestir. Alls hafa 59 ný
þiljuð fiskiskip verið skráð á
árinu, og skiptast þau þannig
eftir stærð:
Undir 15 rúml. 32 skip
16—50 — 14 —
51—100 — 2 —
100—160 — 11 —
Innanlands eru 48 þiljuð
fiskiskip í smiðum, og skiptast
þau þannig eftir stærð:
Undir 15 rúml. 15 skip
16—50 — 20 —
51—100 — 5 —
100—160 — 8 —
Auk þess eru tveir 400—500
rúml. togarar í smiðum innan-
lands, en þeir voru taldir með
þeim 24 minni togurum, sem
ég gat um fyrr.
Alls hafa 10 þiljuð fiskiskip
verið strikuð út af skipaskrá
það sem af er árinu og voru
þau 642 rúml. að stærð.
Af þessari upptalningu er
ljóst, að endurnýjun fiski-
skipaflotans er nú meiri en
nokkru sinni fyrr, nema ef
til vill á nýsköpunarárunum
fyrir 1950. Ég tel vafasama þá
miklu f jölgun lítilla báta, sem
nú á sér stað, eins og sést á
þvi, að í smíðum eru 81 bátur,
sem er mirmi ei.; 50 rúml. Flest-
um þessara báia er ekki hald
ið til veiða nema takmarkaðan
hluta úr ári, og það fjármagn,
sem í þá er lagt, skilar ekki
þjóðarbúinu nema hluta af því,
sem hin stærri skip gera. Þess
ir bátar veita heldur ekki sjó-
mönnum það öryggi, sem ætlast
verður til, og þeir draga að sér
mannafla, sem afkastar að með
altali mun minna en sjómenn
á hinum stærri skipum.
VÁTRÝGGINGASJÓÐUR
FISKISKIPA
Mjög alvarlega horfir um af-
komu Vátryggingasjóðs fiski-
skipa, en hann greiðir að veru
legu leyti vátryggingariðgjöld
fiskiskipanna. Fjár til hans er
aflað með útflutningsgjaldi og
fær sjóðurinn 82% af þvi fé,
sem útflutningsgjöldin gefa.
Frá því sjóðurinn var stofnaður
á árinu 1969 hefur hann ávallt
verið nokkrum mánuðum á eft
ir með greiðslu iðgjaldanna
vegna fjárskorts. Afkomu sjóðs
ins er nú þannig háttað, að um
54 milljón króna halli varð á
sjóðnum á árinu 1971 og horf-
ur eru á, að halli þessa árs
verði 96 milljónir króna, eða
samtals á tveimur árum 150
milljónir króna.
Tekjur sjóðsins á þessu ári
eru áætlaðar um 334 milljónir
en útgjöld um 430 milljónir.
Hefur þessi fjárskortur leitt til
þess, að bilið milli gjald-
falilinna iðgjalda og greiðsina
sjóðsins lengist og er nú um 10
mánuðum á eftir, þrátt fyrir að
fullnotuð er um 60 milljón
króna yfirdráttarheimild. Má
af þessu ljóst vera, að auka
verður verulega tekjur sjóðsins
þvi ekki Ieyfir rekstrargrund
völlur fiskiskipaflotans, að á
hann verði lögð ný útgjöld. I
stað þess að auka tekjur sjóðs-
ins hafa tekjur hans verið
skertar tvivegis á þessu ári.
Á ég þar við ákvörðun um, að
útflutningsgjöld af niðurlögð-
um sjávarafurðum og söltuðum
grásleppuhrognum skuli renna
til Sölustofnunar lagmetisiðnað
arins og ákvörðun um að inn-
heimta ekki útflutningsgjöld af
karfaflökum á timabilinu frá 1.
júni til 30. september á þessu
ári. Skerðing þessi nemur um
15 milijónum króna. Ég tel, að
þessi fundui verði að krefjast
þess, að fá ákveðið svar við
þvi á hvern hátt þessi vandi
verður leystur fyrir næsta ár
svo og hvernig halla þessa og
siðasta árs verði mætt.
HLUTLÆG ÁBYRG®
ÚTVEGSMANNA Á LÍFS-
OG LÍKAMSTJÓNI
Hinn 1. október i haust tóku
gildi lög, sem samþykkt höfðu
verið á Alþingi í vor um hlut
læga ábyrgð útgerðarmanna á
mönnum, sem starfa i þeirra
þágu. Með þessari breytingu
verður nánast um takmarka-
lausa skaðabótaábyrgð með
ótakmakaðri greiðsluskyldu
fyrir útgerðarmenn að ræða
vegna lífs- eða líkamstjóns
skipverja eða annarra, er
starfa í þeirra þágu.
Það er óþekkt að leggja
slika ábyrgð á vinnuveitendur
og fordæmi fyrir þessari laga-
setningu mun hvergi vera
finnanlegt hjá öðrum þjóðum,
enda nefndi prófessor við Há-
skóla Islands grein, sem hann
ritaði um þetta mál, „Byltingu
í bótarétti." Það er torskilið
venjulegu fólki, hvernig það
megi vera, að Alþingi samþykki
með samhljóða atkvæðum lög
um þetta efni, án nokkurrar
undangenginnar athugunar um
áhrif og framkvæmd þeirra,
þegar fyrir liggja ákveðin mót-
mæli þeirra, sem við þau eiga
að búa.
Með því að leggja hlutlæga
ábyrgð á útgerðarmenn á lífs-
og líkamstjóni skipverja, er sjó
mönnum stórlega mismunað, eft
ir þvi hvort þeir eru eigendur
að skipi eða ekki. Farist skip i
óveðri, sem skipstjóri á skip-
inu er eigandi að, ber ekkja
hans, ef hann er kvæntur mað-
ur, skaðabótaábyrgð, þar sem
hún er sameigandi bátsins og
þar með útgerðaraðili. Yrði
hún væntanlega að greiða millj
ónir króna I skaðabætur vegna
dauða manns sins, þar sem hún
er útgerðarmaður bátsins og
ber ábyrgð á dauða hans.
Þessi ólög verður að afnema,
þvi engar tryggingar er hægt
að viðhafa til að tryggja fyr-
ir sKku ranglæti. Stjóm L.Í.O.
féllst á að draga til baka við-
vörun, sem i sjálfu sér er 1
fullu gildi, meðan þessi ólög
gilda, um að menn hMdi skip-
um til veiða, meðan kannað er
hvort hægt sé að hækka bæt-
ur til sjómanna i slysatilfelÞ
um.
Meðan sú athugun fer fram,
hafa útvegsmenn keypt slysa-
tryggingu, sem minnkar ábyrgð
þeirra, ef slys ber að höndum.
Þessi bráðabirgðatrygging kost
ar að meðaltali á mánuði um
6,7 milljónii króna fyrir fiski-
skipaflotann, eða um 80 millj-
ónir á ársgrundvelli, Rikis-
stjórnin lofaði því að tillögur
til lausnar þessu vanda-
máli kæmu fram i haust og
þær lögfestar fyrir áramót, en
ekki er enn fram komið hverj-
ar þær tillögur eru, og mun-
um við á þessum fundi ganga
eftir vitneskju um það.
ENDURMAT Á SKIPUM —
HEIMILD AFNUMIN
Á síðasta Alþingi var skatt-
lagingu atvinnurekstrar breytt
til verulegrar íþyngingar frá
áður gildandi skattalögum að
tillögu núverandi ríkisstjórnar.
Einni af þeim breytingum var
sérstaklega beint gegn útgerð
inni. Var þar afnumin heim-
ild til útgerðarmanna um end-
urmat á skipum til nýs verðs
eftir ákveðnum reglum, er
gilda áttu á árunum 1971 og,
1972. Heimild þessi miðáði að
því, að leyfilegt væri að bók-
færa nýtt verð á skipuim, er
væri í samræmi við raunveru-
legt verðmæti þeirra, og af-
skrifa mætti skipin í framtið-
inni af því verði. Ákvæði þetta
var sett í eldri skattalög vegna
þeirra mdklu verðmætabreyt-
inga, seim átt hafa sér stað við
géngisbreytingar og verðrýrn-
un peninga. Athyglisverðast 1
þessu sambandi er, að sams kon
ar heimild gilti einnig um fast-
eignir og fékk hún að standa
óbreytt, en heimildin um endur
mat á skipum var felld úr gildi,
eða svo gott sem. Vert er að
útvegsmenn minnist þessa, þeg
ar stjórnmálamenn eru að tjá
þeim skilning sinn á mikilvægi
atvinnurekstrar þeirra.
MENNTUN — ÁBYRGÐ
Ekki hefur farið fram hjá út
vegsmönnum sú umræða, sem
átt hefur sér stað um nauðsyn á
aukinni menntun, og þá sér-
staklega á gildi æðri menntun-
ar, og eflingu Háskóla Islands.
Það hefur heldur ekki farið
FramhaJd á bls. 18.