Morgunblaðið - 06.01.1973, Qupperneq 15

( i- •■( l V ! . :1
í - r
15
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. JANUAR 1973
anlegur munur var enn á milli
þeárra, enda þótt drög að saim-
komulagi hefðu verið gerð í októ
ber. Bamd auúkj aim onn höfðu haild
i« saminiinigum áfnam á þeim
grundvelili, að vopnaihlé yrði
efcki aðeins sýindarilieilkur, heldur
samkomulag aldra hlutaðeigandi
nm að varanlegur friður væri
enidaníegt takmark.
Norður-Vteinamar virtutsit aug-
Ijóslega starfa út frá amnarri
forsiendu einvörðumgu: að eftir-
iit með vopmahléinu yrði tak-
markað eða ai.ls ekkert — með
öðrum orðum, gæfi Hanoi-
stijórninmi aðeins hié um sinn,
umz hún væri reiðubúin að hefj-
ast hamdia á nýjam leik í þeirri
þrotlausu baráttu simni að stýra
einmig öMiu lamdi Suður-Víet-
nan*.“
Fjórir áhrifamiklir forystunienn NorðurVíetnania: t. f. v. Pham van Dong, forsætisráðherra, Vo Is'guyen Giap, hershöfðingi,
Xruong Chinh, forseti þingsins og Le Duan, ritari kommúnista flokksins.
Var friðarta! Nixons
pólitísk brella eða
einlægur ásetningur?
Margt bendiir tid þess, að
Rkihard Nixon leifci hugur á að
hverfa imn í söguna sem sá
forsetá Ba.ndari k jan na, sem tókst
að lokum að leiða Imdó-Kíma
styrjöldána tiil lykta. Hamm hef-
ur fduitt herlið óspart á brott
frá laindkmi á síðusitu áruim og
má nú heita að tiitöiulega fáir
herflokkar séu þar eftir. Enda
koma árásarvélarnar, sem
varpa sprengjum á borgir Norð-
ur-Víetmaims, ekki frá Suðiur-
Víetnam, heldur frá bækistöðv-
um Bamdaríkjiaimamma á Guam
og í Thaiilamdl
í Newsweek segir til dæmis
ei'tthvað á þá leið:
„ „Þegar ég nú segi yður, að
ég er þess fuMviss, að vdð mum-
um ná saimkomuilaigi, þá er yð-
ur óhætt að treysta því.“ Þetta
sagði Nixom í viðtaiii, sem var
tekið Við hamm, em hafði þó
ekki áhrif á úrslifán í banda-
risku forsetakosnimgunium, þar
seim það var ekki sent út fyrr
em Nixon hafði unnið sinn
miifela siigur." Og Newsweek
helduir áfram:
„Þó svo að margir hafi orðið
til þess að leiða getum að
því, hvort framganga bamda-
rískra stjórnvalda á leymifumd-
umim í október sl. hafi verið af
stjórnmálaíleguim rótum runnin
og tiil þess edns faMin að affla
Nioxn meira fylgis, þá er í reynd
lítál ástæða titt að efast um að
forsetinn hafi trúað því í eim-
lægni, að saimkomuiag væri á
næsta leitá.“
Newsweek várpar eimnig fram
þeirri spurningu, sem leitað hef-
ur fnaim á alira varir: Hvað
fór þá úrskeiðis? Hvað gerð-
ÍiS-t?
Við því kann báaðið ekki svar,
em bendir á að i síðustu frá-
sögn af fundi með Norður-Víet-
nömum, hafi Kissámger ekki
skirrzt við að skeM'a ailri skuld-
imni á Norður-Víetnama — og
þeir hafi að sjálísögðu svarað í
sömu mynt. Svo að aJát ber að
sama brunmi. Báðir aði'iar hafa
áreiðamilega verið staðráðnir í að
kamna, hversu langt þeir gætu
komizt með hinn í þvimgumum
Og tálslökumum. Mumiurinn er
aðeims sá — og hamn er svo
sem ekiki sérlega ffitáM — að
Bamdarikjaimenin hötfðu vald til
að fylgja eftir kröfum sínum
og þegar Nixon komst að þeirri
niðurstöðu, með réttu eða rönigu,
að Norður-Vietnamar vaaru að
teygja lopamn og jafnved hafa
Bandairikjamemm að ieiksoppi,
greip hamm til þess ráðs að
kenna HamoÍHStjórmimmi sána lex-
íu — með spremgjium.
Og svo hefjast
árásirnar
Hamn fyrirskipaði hinum risa-
stóra ffliuigvéiaiflota, sem Banda-
ríkjamemm hafa i Suðaustur
Asíu að hefjast handa. Nótt eft-
ir nótt hófu 125 B-52 véla.r sig
á loft frá ThaiOiamdi og 300 aðrar
vélar ýmist frá Guam eða Thai-
lamdi og fflugiu yfir Norður-Víet-
nam og létiu sprengjumum riigna
niður, aðaliega yfir borgirnar
Hanoi og Haiphom.g — og sam-
kvæmt skipun forsetans — var
skotið á íbúðarsvæði ffiika, sömu-
leiðis varpað spremigjum nær
kíinversku lamdamærumum em
nokkru simni fvrr. 1 Hamoi hef-
ur verið sagt að þar hiafi verið
lagt í rúst sjúkrahús með eitt
'þúsund sjúklingum og ýmsir
erlendir diplómiaitar, þar á með-
•aá egypzkir, imdverskir og
ikúfoainskir hafa lýst því yfir að
'sendiráð þeirra hafi orðdð fyr-
iir sprengjum.
Eins og áður er viikið að hafa
loftvaimabvss>ur Hamoi og Haip-
hon'g þó gert meiri usia á vél-
um Bandaríkjamamna en kannski
var ráð fyrir gert, þar sem
ibamdaríska herstjórnim í Saigom
hefur sjáilásaigt taffið, að loft-
Viamakerfi þessara borga væri
■engan veginm jafm öiffliugt og
komið hefur í ijós.
Fordæming mamna á loftárás-
umum hefur veirið ahnemn, em
blöðin sem hér er vitmað til —
utan U.S. News amd Worid re-
port — láta í ljós furðu sáma yfir
þvi, hversu taikmarkaðam og Ktt
raunhsefam stuðm'ing Norður-
Víetnaimar hafa ftemgið frá hug-
Sjánatoræðrum í Moskvu og Pek-
'in.g á þessum sdðustu öirilaiga-
vikum.
Þó svo að bræði Norður-Víet-
nama sé augljós, verður að tedja
það aithygilásvert, að emda þótJt
'þeir semdi stöðugt frá sér mjög
harðorðar yfirlýsimgar um „svi-
Virðileg morð“ Bandarikja-
mianma á saklausum borgurum,
'ha/fa þeir þó ekki skedllt samm-
imigahurðimni i lás. Hún stemdur
í háifa gátt, rétt eims og þegar
'upp úr sammingum sditmaði um
'miðjam desember. Viðbrögð Pek-
img og Moskvu hafa og
'verið harla eimkenmádeg. Ýmsir
sérfróðir menm höfðu ályktað
sem svo, að bæði Kínverjar og
Sovétmenm — sem létu hjáipar-
kvak Hamoistjórnar sem vind
um eyru þjóta, þegar Bamda-
Framhald á bls. 21
Hluti af flaki B-52 vélar, sem var skotin niður yfir Norður-
Víet nam.
Bandamenn kommún
ista hafa iátið
lítt á sér kræla
þess megnug að ráða bug á I
þessu, ef hinar 14 reglulegu her I
sveitir létu stríðið I raun
og veru afskiptalaust. En sú teg
und alþjóðlegs eftirlitskerfis,
sem Norður-Víetnamar voru í
raun og veru að óska eftir, ger-
lr það mjög ólíklegt, að þeir
hafi nokkru sinni haft í hyggju
að standa aðgerðariausir. Þeir
virðast hafa komið fram með tll-
lögu um 230 manna eftirlitslið
fyrir allt Indókína og að aðeins
helmingi þeirra yrði leyft að
ferðast um sveitir landsins og að
jafnvel þessir fáu menn hefðu
orðið, hvað fflutninga snerti, að
reiða sig á það fólk, sem þeir
áttu að hafa eftirlit með.
TVÖ RÍKI HJÁ EINNI ÞJÖÐ
Það væri léleg fyndni, ef
gamla eftirlitsnefndin, sem kcm-
ið var á fót 1954, hefði ekki
fengið fólk til þess að hætta að
hlægja að eftirlitsmönnum, sem
hefðu ekki eftirlit með neinu.
Svo fámennri eftirlitssveit væri
ókleift að gera sér grein fyrir,
hvað menn Giaps hershöfðingja
yæru að gera í Suður-Víetnam,
hvað þá heldur að fylgjast með
því) að þeir væru famir frá
Laos eða Kambódíu. Þetta
er ekki tiilaga manna, sem
,,vita, að þeir geta ekki sigrað".
Það virðist umfram allt
! hafa verið vilji foringja Norð-
| ur-Víetnama, að enginn fylgdist
með her þeirra, á meðan hann
fylgdi eftir sinni eigin skilgrein-
ingu á sigri í suðurhlutanum, eft
ir að síðasti Bandaríkjamaður-
inn væri farinn. Spurningin um
eftirlitssveitimar er í sjálfu sér
ekki síðasta ákvörðunin, sem
Kissinger heldur fram, að Norð-
ur-Víetnamar eigi enn eftir að
taka. Sú ákvörðun er um, að
láta afskiptalaus stjórnmálin í
suðurhlutanum handa ibúunum
þar samkv. þeim skilmálum, sem
samþykktir voru þegar í októ-
ber. En vald eftirlitsmannanna
er úrslitamælikvarði á, hvort
Norður-Víetnamar séu í reynd
tilbúnir til þessa.
Það, sem Nixon er enn að
reyna að fá framgengt, er sams
konar fyrirkomúlag og það, sem
Willy Brandt hefur sætzt á í
Þýzkalandi, það er að segja að
leiðtogar Norður-Víetnams fall-
ist á að það eru „tvö ríki hjá
einni þjóð“. Norður-Víetnamar
komu nokkuð til móts við þetta
í október, þegar þeir féllu frá
því, að Bandaríkiamenn létu
Thieu forseta fara frá völdum og
kæmu á samsteypustjórn í hans
stað, áður en þeir samþykktu
vopnahlé. En þeir sneiða stöð-
ugt fram hjá kjama málsins, svo
lengi sem þeir neita að failast á
nokkrar raunverulegar takmark
anir á því, hvað her þeirra megi
aðhafast, eftir að vopnahléð er
komið á. Ef til vill voru þeir að
reyna að færa sér í nyt það erf-
iða augnablik fyrir Nixon rétt
fyrir jól, sem forsetinn hafði
sjáifur skapað sér með þvi að
láta vonirnar um frið ganga
lengra en raunveruleikinn
leyfði og láta eiginkonur og mæð
ur halda, að striðsfangarnir
væru svo gott sem komnir heim.
Ef til vill voru leiðtogar Norð-
ur-Víetnam þeirrar skoðunar, að
nýja öldungadeildin með tveim-
ur demókrötum til viðbót-
ar myndi fella niður fjárframlög
til striðsins. En þeir máttu vita,
að ef slikt gerðist ekki, þá hefði
Nixon mjög frjálsar hendur
stjórnmálalega heima fyrir til
ársins 1974 eða '75, þegar hann
vill byrja á undirbúningi undir
200 ára afmæli Bandaríkjanna.
Og enda þótt hann taki ekki
upp þá stefnu, að flytja Norð-
ur-Víetnam aftur í steinald-
ir með loftárásum — svo að not-
aður sé það grófa orðatiltæki,
sem notað var fyrir nokkrum ár
um fvrst af heimskum bandarísk
um hershöfðingja en svo oft sið-
an af sumum Bandarikiamönn-
um öðrum — þá getur hann vald
ið Norður-Víetnam verulegu
tjóni. Norður-VSetnamar verða
að draga sínar ályktanir.
ÁÆTLANIR BREZHNEVS
Það sama verða Rússar
að gera. Hvað nú gerist, verður
mælikvarði á, hvort raunveru-
lega hefur verið tekin upp önn-
ur og breytt sambúð með Sovét
rikjunum og Bandarikjunum.
Það voru flugskeyti frá Rússum
og þjálfun í notkun þeirra, sem
Rússar lögðu til, sem olli því,
að sex B-52 flugvélar
voru skotnar niður einn daginn.
Úr því að B-52 herþoturnar
hafa virzt nær ósæranlegar fram
til þessa, þá er það jafnvel hugs
anlegt, að flugskeytin, sem
| grönduðu þeim, hafi verið send
| til Norður-Víetnams á þeim
j tveimur mánuðum, sem hlé var
I gert á loftárásum á Norður-
| Víetnam fyrir norðan 20. breidd
arbaug. Það er nær örugglega
! rússnésk olía, sem dælt hefur
verið yfir kínversku landamær-
in, er heldur striðsvél Norður-
Víetnama gangandi.
Það hefur verið gert ráð fyr-
ir þegjandi samkomulagi milli
| Nixons og Brezhnevs, leiötoga
kommúnistaflokks Sovétríkj-
j anna á þá leið, að ef Banda-
ríkin legðu til þá aðstoð, sem
Rússland þarfnast til þess að
vinna bug á getuieysinu í efna-
! hagslífi sínu og undirritar stjórn
málalega skiptingu Evrópu, þft
megi reikna með því, að Sovét-
rikin muni leggja m.a. sitt af
mörkum til þess að ljúka strið-
| inu i Víetnam á þann hátt, að
j það samræmist skilgreiningu
Nixons forseta á friði með heiðri
og sóma. Það er erfitt að gera
' sér það í hugarlund, að Nixon
haldi hinn rólegasti áfram að
fullnægja sínum hluta samkomu
lagsins, ef Rússar halda áfram
að hjálpa Norður-Víetnömum
við að gera hinn hluta samkomu
lagsins óframkvæmanlegan. Ef
kjarni annars kjörtímabils Nix-
ons forseta verður að vera val
milli áf--amhaldandi styrjald-
ar í Víetnam og uppgjafar, þft
! er það ekki með þeim hætti, sem
fnrset'rn haföi vænzt til, að
^æstu fjögur ár yrðu.
Afleiðinganna af styrjöldinnl
í Víetnam verður vart i mörg-
um hlutum heims. Það er þess
vegna, sem þetta hefur verið svo
löng og hræðileg styrjöld og
svo erfitt að binda endi á hana
og það er þess vegna, sem Breha
nev kann við ihugun að velja
ekki þann kostinn að nota það
'ern teppi til þess að kippa und-
an fótum Nixons.
(þýtt úr The Economist)