Morgunblaðið - 23.01.1973, Blaðsíða 4

4 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. JANUAR 1973
Helgafell I HE
gaus siðast r
fyrir 5000 árum ^
Kortið sýnir Heimaey og gosspriingiina austan á eynni, sem
byrjar skammt frá flugvelliniim, liggnr meðfram Helgafelli
og í sjóinn austan við kaiipstaðinn.
VESTMANNAEYJAR, sem
telja 15 eyjar og nm 30 sker
og dranga, hafa hlaðizt upp á
gosspriingtim með NA-SV-
stefnu í sjávar- og hraungos-
um á siðustu 10 tii 15 þúsund
árum. En ekki er talið að gos-
ið hafi í Heimaey í 5000 ár.
Við gos i Helgafelli þá tengdu
hraunstraumar saman tvær
eyjar „Dalfjall‘“ og „Sæfjall-
Stórhöfða“, en hin þriðja,
Heimaklettur, tengdist hinum
eyjuniim með malarrifi. En
eftir að eyjarnar hlóðust upp,
hefur sjávargangur teglt þær
og brotið, að þvi er Þorleifur
Einarsson segir í jarðfræði
sinni. Eftir allan þennan tíma
áttu menn varla von á að eid-
gos hæfist aftiir í Heimaey.
Surtseyjargosið 1963 brá
nýju ljósi á sköpunarsögu
V estmaunaey j a. í>ær hafa
hlaðizt upp á gossprunigum.
Ininri eyjamar eru úr gosmöl
og hraunlögum og orðinar tdi
við svipuð gos og Surtsey,
þ.e. þeyti- og hraunigos. Sum-
ar eyjairnar eru greinilega
hlutar af gígbörmum, t.d.
Hellisey, en á öðrum eru gjall-
gígar, t.d. Helgatfeli, sem nú
er aftur farið að gjósa.
Skýriniguna á hinum tíðu
eldsumbrotum á Islamdi og
umdain íslandsströndum mim
að niokkru að finna í jarð-
fræðilegri legu landsiins. Is-
iamd lliiggur mitt á meðal
þeirra landsvæða, er blóðust
upp í Norður-Atlantsha.fi í blá-
grýtisiflæðigosum á tertder-
tímabilinu og er miðsvæðis á
þeim hrygg. Benda jarðfræði-
legar ramnsóknir síðari ára á,
að landið sé raunverulega að
gliðna í sundur um þetta belti
þótt hægt fari, en eftir At-
lantsihafsihryggnum endilöng-
um liggur gjá. Þar hafa
margir jarðskjálftar og elds-
umibrot átt upptök sin og eru
þekkt neðansjávargosin á As-
cension og Azoreyjum 1957.
1961 brann Askja á Islandi,
sama haust urðu íibúar Trist-
an da Cunha að yfirgefa ey
stna vegna mikilla eldsum-
brota og 1963 varð neðansjáv-
argos á hryggnum og Surtsey
myndaðist.
Bn gosið, sem nú er hafið
í Heimaey, er í sprunigu á
eldf jaiiahryggnum, sem geng-
ur i gegnum ísland. Hefur
spruwgan, sem mú hefur opn-
azt þar, sömu stefhiu og aðr-
ar gossprungur landsins, ligg-
ur frá suðau'stri til norðvest-
urs.
Atlantshafshryggiirinn liggur með sínu sprungubelti gegnum
ísland og hafa allar gossprungur þar stefnuna SA—NV, einn-
ig sú, sem var að opnast í Heimaey.
Farþegar
rólegir
Rætt við Pál Stefánsson
flugmann
PÁLL Stefánsson flugmaður
hjá F.í. var aðstoðarflugmað-
ur á fyrstu Fokkervélinni,
sem opnaði ioftbrúna. PáU
var að koma úr annarri ferð
sinni og við spjölliiðum stutt-
lega við hann meðan hann
fékk sér kaffi áður en lagt
skyldi upp að nýju.
— Við ieiítum þarna fyrsit
um fimmleyt ð í monguu. Þá
var vindur hægur og allar að-
stæðiur igóðar. Nú í þesisari
ferð var hins vegar farið að
hvessa og vindhraðánn allt
upp í 35 hinúta í iwiðumum
Þetta er þó allt í lagd meðan
vindur stendur beiint á braut.
— Er erfitt að lenda á vell-
inum?
— Það er ailit í laigi með
fluigvölliinn sjálifan, hann er
ekkert skemmdur og gosstað-
urinn er um 4—500 metra fyr-
ir norðan brauitina. Það er að
vísu nokkur ókyrrð í loftinu
og mikill brennisteinsfnykur.
— Hvernig eru farþegam-
ir?
— Þeir hafla verið ósköp ró
legir allir saman, nema hvað
ein stúlka fékk vægt tauiga-
áfall. Það hefur verið þéttset-
ið i vélinni og líklBga höifwm
v.ö flutt uim 50 manras að
börnuim meðtöldum í þessari
ferð.
— Er þetta ekki mikilfeng-
lag sjón úr lofti?
— Jú, óneitanlega og það
var ednnig sérkenndlegt að sjá
alla bátanna sfíma til lands.
Það liktist einna helzt um-
ferðangötu í stórborg að næt-
unlagi.