Morgunblaðið - 18.04.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIOVIKUDAGUR 18. APRÍL 1973
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavlk.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúl Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjórl Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóri og afgreiðsla Aðalstræti 6, sfmi 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, slmi 22-4-80.
Askriftargjald 300,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasðlu 18,00 kr. eintakið.
Tt/tannkyninu ætlar seint að
lærast að setja niður
deilur sínar með samningum
eða úrskurðum alþjóðlegra
stofnana eða dómstóla. Þegar
styrjöld lýkur á einum stað
blossar hún upp á öðrum, og
engu er líkara en að styrjald-
arástand verði varanlegt í
ýmsum heimshlutum.
Við Íslendingar erum stolt-
ir af því að hafa háð frelsis-
baráttu okkar, án þess að
nokkurh tíma væri öðrum
vopnum beitt en hinu talaða
og skrifaða orði. Og allt frá
því að við öðluðumst sjálf-
stæði höfum við barizt fyrir
því, að deiíur þjóða á milli
væru settar niður, án þess að
valdi væri beitt. Athyglisvert
dæmi þessa gaf að líta í grein,
sem birtist hér í blaðinu í
gær eftir Baldur Guðlaugs-
son. Og er raunar furðulegt,
að því skuli ekki meira hafa
verið haldið á lofti. í grein
þessari segir:
málaflokkum til að athuga
hvaða mál skyldi taka til
meðferðar og afgreiða á þess-
um fundi Alþingis. Niður-
staðan varð sú, að afgreiða
skyldi tillögu til þingsálykt-
unar um staðfestingu gerðar-
dómssamninga milli íslands
og hinna Norðurlandaþjóð-
anna um lausn deilumála
með friðsamlegum hætti.
Hinn 27. júní 1930 voru gerð-
ardómssamningarnir undir-
ritaðir við hátíðlega athöfn á
þingpalli í Almannagjá af
Tryggva Þórhallssyni, for-
sætisráðiherra, og fulltrúum
annarra Norðurlandaþjóða,
þeirra á meðal Stauning, for-
sætisráðherra Dana. Á fundi
í Sameinuðu Alþingi þá síð-
þeirra segir: Réttardeilum,
sem kunna að rísa milli ís-
lands og Noregs (Danmerk-
ur, Finnlands og Svíþjóðar)
sem hægt er að heimfæra
undir einhverja þá tegund,
sem nefnd er í 36. grein 2.
málsgrein í reglugerð fasta
alþjóðadómstólsins, skal svo
framarlega sem ekki hefur
tekizt að jafna deilurnar
milli stjórnarfulltrúa ríkj-
anna vísað til úrlausnar fyrr-
nefnds dómstóls. . . .“
Alþjóðadómstóllinn í Haag
er beinn arftaki þessa Al-
þjóðadómstóls, sem þarna er
til vitnað. En um samnninga-
gerðina varðandi málsskot
til Alþjóðadómstólsins, sagði
LÖG 0G RÉTTUR
„Þegar minnst var 1000 ára
afmælis Alþingis árið 1930,
þótti hlýða, að Alþingi sjálft
gerði það með eftirminnileg-
um hætti á þjóðhátíðarfundi
á Þingvöllum. Valin var
nefnd'manna úr öllum stjórn-
degis var þingsályktunarti]-
lagan svo samþykkt með 41
samhljóða atkvæði.
Hér er um að ræða fjóra
tvíhliða samninga, þ. e. Is-
lands og hvers hinna Norð-
urlandanna. í fyrstu grein
Tryggvi Þórhallsson árið
1930:
„Það mun engum blandast
hugur um, að vel fari á því á
1000 ára afmæli íslenzka rík-
isins, að undirrita samninga
um gerðardóm og ævinleg
friðsamleg úrslit mála milli
okkar og frændþjóðanna. . . .
Það er kunnugt, að Norður-
landaþjóðimar hafa á ýmsan
hátt haft forgöngu um að
stuðla að friðsamlegum við-
skiptum þjóða í milli. Ég er
viss um, að síðar á öldum
verður Norðurlandaþjóðun-
um reiknað það til mikils
hróss eins og margt annað.
Við viljum gjarnan vera í
þessum hópi Íslendingar, og
er okkur sérstök ánægja að
taka þátt í þessu sem jafn-
rétthár aðili.“
Það er þannig ekki ný-
mæli heldur söguleg hefð, að
íslendingar æski þess, að al-
þjóðalögum sé framfylgt með
samkomulagi eða dómsúr-
lausnum. Hins vegar er það
svo sannarlega nýmæli, að
íslenzk stjórnvöld lýsi því
yfir, að þau séu ekki reiðu-
búin til að sækja og verja
mál landsins fyrir Alþjóða-
dómi.
Að því er landhelgismálið
varðar, þá skilur það hvert
mannsbaim, að við getum eng
um rétti glatað með því að
mæta fyrir Haagdómstólnum
og halda þar uppi vöm og
sókn. Þar er allt að vinna en
engu að tapa. En samt sem
áður er nú gerð tilraun til að
rjúfa þá hefð, sem áréttuð
var á sjálfri Alþingishátíð-
inni, og er það vissulega illa
farið.
Fjölbrautaskóli
í strjálbýli
Á SlÐASTA alþingi var sam-
þykkt tillaga frá Steimþóri
Gestssyni, sem feiur í sér heim-
ild til að koma á samstarfi
himna ýmsu framhaMsskóla
strjáilbýlisins um starf'semi
fjölbrautaskóla.
Þegar frumvarpið um fjöl-
brautaskóia var til 2. umræðu í
efri deild, sagði Steinþör Gests-
son m. a.:
„I fyrsta lagi vil ég talka það
fram, að ég hef áhuga á þvi, að
frv. nái fram að ganga, I annan
stað tel ég, að þörf sé á að koma
slíku saimræmdu fræðsliukerfi á
eins viða og nofekur fcostur er.
1 fræðsluráði Ámessýslu höfunn
við rætt noktouð um skipuiag
Skólamála, og fræðslustjórinn á
Suðurlamdi, Valgarð Runólfeisoin,
hefur otftlega rætt við mig um
möguleika á því að skipuleggja
skótastarf á Suðuirlandi á þamn
hátt að jaímgiMi fjölbrauta.sikóla,
og erum við á eintu máOá um það,
að að því beri að keppa. Mér-
sýnist, að þetta frv. eins og það
Mggur fyrir leysd ekfci þann
vanda svo að óyggjamdi sé, og
því hef ég leyft mér að bera
fram brtt. við 6. gr. þess, sem
ég ætla, að nægi til þess að
opna möguleiika fyrir strjálbýlis-
byggðarlög að koma slífcu kerfi
á, ef áhugi er fyrir hendi um
það. Þvi að þótí i 6. gr. sé getið
um það, að stofna megi fjöl-
brautaskóla víðar en í Reykja-
vik, með samkomulagi við
fleiri sveitarféllög, þá leysir það
ekki þann vanda, sem ég hef
hér gert að umræðuefni, og kem
ég betur að því síðair. Ég viil í
framhaMi af þessu gera nofefcru
nánari grein fyrir tiliögu minni,
en kemst þó ekki hjá því að
rekja í örstuttu mál nokkra
þsetti, sem til þess liggja, að
frv. þetta er fram komið, svo
og ástæðuma til þess, að ég vil
með þessum tilllöguflutnimgi
opna leiðir tit þess að stofna til
fjölibrautaskóla við önnur sfcil-
yrði en frv. geriir ráð fyrir.
Ég hygg, að það hafi verið í
júlí 1971, að fræðsiuráð Reykja-
vikur samþýkkti till. um stofn-
un tiliraunaskóla á gagnfræða-
og men n taskölas t igi, sem það
sendi borgarstjómdnni ásamt
grg. Borgarstjórnin samþykfcti
till. fræðsliuiráðs og fljótlega
fram af því hófust viðræður við
fuffltrúa ri'kisvaJldsins um málið.
Árangur þeirra viðræðna varð
saimningur um stofnun tWrauna-
skól'a, sem á síðara stigi var
nefindur Sameinaður framhaMs-
skóli. Það frv. til 1., sem hér
er til umr. um fjölforautasköla,
er í öffliuim megimiatriðum byggt
á þeim samningi, siem Reykja-
ví'kurborg og ríkisvaíMið hafa
gert um sameinaðan framhalds-
skétta. 1 till. firæðsttiuráðsins í
Reyfcjavík segir svo með leyri
hæstv. forseta:
„Skólanum verði valdnn staður
i Breiðholtshverfi og verði hann
hverfissfeóttii, er taki við öfflum
nemendium hverfisins að skyldu-
námi k>(kmu.“
Eins og þessd fdlvitmun ber
með sér, var skólanum ætlað
að þjóna tiltelknu hverfi innan
stærra hedldarsvæðis, en ekki
æfilað að ná til affls fræðsfiu-
umdsemisins. Mér skfflst, að
þetta frv. geri einnig ráð fyirir
þvi, að fjölbrautaskóli sé sérstöfc
stofinun, -sem undir sama þaki
gefiur fóllki 'kost á mörgum val-
brautum. Einnig er gert ráð
fyrir þvi, að kennsla í ákveðn-
um greinium verði stöðluð og
geti verið sameiginleg fyrir
nemendur í mismunandi val-
greinum. Þá byggir þetta Skóla-
form á þeirri sfcipuliaigningu i
námi, sem nefnd hefiur verið
einingaikerfi, þ. e. a. s., að hver
námseining, sam lögð er að baki,
verði metin nemamdanum til
ávinnings i framhaldsnámi, þótt
hann skipti um aðallvalgrein.
Það segir sig sjálift, að sdikt
Skóiliáform er mjög hagfkvæmt
fyrir ungt fófk, sem oflt er leit-
andi um staðfasta ákvörðun um
framtíðarstarf. Með þessu móti
faffla síður gagnsfeus niður þau
námisár, sem fara til þess að
lieita fyrir sér og fiinna vertoefni
við þeirra hæfi. Sú skoðun á
vaxaindi fylgi að fagna, að Skóli
í þessu flormi miuni leysa marg-
an vanda þessara umgliniga og að
nauðsynilegt sé að stuðla að því,
að hver einstaklingur mái góðri
starfsmenntun á sem skemmist-
um tíma. Elll-a muni innan
skamms verða mjög tilifinnan-
legur skortur á sérhæfðum
starfiskröftum i þjóðfélaiginu.
Mér virðist þetta frv. ein-
göngu miða að því að stofna
einn slkóla i hverju tilviki og
muni því kaffla á mffldar bygg-
ingarfiramlkvæmdir, auk þesc
sem slifeum stofmunum verður
ekki viðfcomið nema i þéttbýli
og þótt í 6. gr. sé gert ráð fyrir
samvimniu fttieiri sveitarféttaga um
sttlífea stofnun eim og ég gat um
áðan, sem er mjög mikilvægt
ákvæði, einfeum fyrir fjölimenn-
ari sveitarféliög, þá i erðuir efeki
séð, að frv. leyfi sfflka saimvinmiu-
Skóla, sem tíffl. min gerir ráð
fyrir og ég tel nauðsynlegt að
koma á ef hlutur strjálbýlisms
á eklki að fflggja eftir í þessu
efni. Þeir skóliar, sem hugsan-
iega gætu haft samvinnu um
sllífca skipulagningu náms í hin-
um einstöku fræðsluiumdæmium,
gætu væntaniega verið, t. d.
menmtaskólar, héraðssfcólar, iðn-
skólar, framhalldisdeildiir gaign-
fræðaskóHa, sem starfiandi eru
og ýmsir sénskólar tengdir at-
vinnuvegunum og fleiri sfcóia
mætti Uiggttaust tengja þessu
stairfi. Tilfega mín hnigur í þá
átít að auðveltía sveitsarfélögum
eða samtökium þeirra að fcoma
á fót fjö Hbrau t askólum með því
að nýta húsmæði, sem er til á
Steinþór Gestsson.
viðkomamdi svæði. Með því að
nokfcrir skólar sameinist í þessu
Skyni og vinmi eftir samræmdum
náms- og kennsl'uáætluinium, væri
hægt að koma á hagkvæmri
verfcaskiptingu miilli þeirra,
veita fræðslu á miun fleiri svið-
um fi-amhaldsnámis og mikiiu
fleiri stairfsmenntaðir, sérhæfðir
feennarar miundu fáist til starfa
í strjáHfbýlimu en nú er. Heimild
til að stofna og starfrækja fjöl-
brautaskóla í strjálbýli er rétt-
lætismál, sem ég tel vera mikil-
vægan þátt i þeirri viðleitni að
bæta námsaðstöðuna þar. Á
hinn bóginn er fyrirsjáanlegt, að
ýmis sveitarfélög rnunu ekki sjá
sér fært að taka þátt í stofn-
bostnaði við slíkan skóla, ef um
fjárfrefcar nýbyggingar er að
ræða. Ef tiffl. mdn verður sam-
þyklfct, má gera ráð fyrir mögu-
leifcum til margbreyttiliegs fram-
haMsnáms í strjáfbýiium byggð-
arlöguim, án þesis að koma þuríi
till verulegra nýbygginga. Tiffl.
mun því leiða til raunve'rufegs
sparnaðar fyrir rillri og sveítar-
féiög. Að miniurn dómi leyfir
þetta frv. til laga um fjölibmuta-
Skóla ekki þá sameinimgu skóla,
sem tiffl. mín garir ráð fyrir.
Tiffl. er fttutt til þess að taka
atf aillan vafa og himdra hugsan-
legan ágreinimg um túltaun síðar
meir, þegar og ef till. 'um sfflka
sameiningu kiemur fram.