Morgunblaðið - 19.05.1973, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. MAl 1973
17
m
Ingólfur Jónsson;
íslendingum ber að efla
hugsjón friðar og lýðræðis
Rétt fyrir þtnglok lagði ut-
anrikisráðiherm fram skýrslu
um utanríkiismál. Nokkrar
umræður urðu um skýrsluna
m.a. um vamarmálin. Bjami
Guðnason taldá, að ríkisstjórn
in væri heppin, að mega
„starfa í asahláku samstarfs
og samskilniings á aiiþjóðavett
vamgi“. Ræðumaður faginafS
því, að stefna WiMy Brandts
hefði sigrað og samstarf væri
aukið við A-Evrópuþjóðirnar.
Einnig fagnaðá hann því, að
Nixon forseti hefði farið til
Peking og Moskvu og með
því bætt sambúðina mMli Aust
urs og Vestuns. Bjarná ræddi
um málefnasamnimg rikis-
stjórnarinnar og afstöðuna tál
varnarliðsins. 1 málefnasamn-
ingnum segir: „Varnarsamn-
ingurinn við Bandarákin skal
tekimn tii emdurskoðunar, eða
uppsagnar, í því skyni, að
vamarliðið hverfi frá Islandi
í áföngum. Skal að því stefnt,
að brottför liösins eiigi sér
stað á kjörtímabillinu.“
XXX
Bjarni Guðniasom sagði enn-
fremur: „Ég vil þó taka alveg
sérstaklega fram, að þarna er
notað orðiö endurekoðun,
vegna þess að það fulánægir
öiium.“ Og enn sagði Bjarná:
„Endurskoðun merkir í mín-
um munni ekkert annað en
það, að herinn fari héðan af
landi brott.“
Það hefur oft komið fram,
að misjafn skilningur er lagð-
ur i, hvað felst í málefnasamn
ingi ríkisstjómarinmar um af-
stöðuna tiH vamarldðsins.
Hannibal Valdimarsson mót-
mælti skilningi Bjarna Guðna-
sonar. Hann sagði m.a.: „Það
væri gaman að vita, hvort
þessi skýrimg á orðirnu endur-
skoðun fyndist I Ísien2íkum
orðabókum. Prófessorinn veit
kannski um það. Ég held að
þetta sé nokkuð lausfeg þýð-
ing, varla visindalega undir-
byggð."
Hannibal ben-ti á, að um
tvennt væri að ræða í stjórn-
arsáttmálanum, endiurskoðun
eða uppsögn samningsins.
Það hefur komið sér vel fyrir
sundurleitt og ósamstætt
stjórnarlið, að hafla orðalag
stjórnarsáttmálians þannig, að
hver geti iagt þann skilning í
orðalagið, sem henta þykir.
Skiilningur Hannibals Valdi-
marssonar er í samræmi við
þá túlkun, sem utanríkilsráð-
herra hefur oftast sett fram,
þegar rætt hefur verið um af-
stöðu ríkisstjórnarinnar tM
varmarliðsims.
XXX
Flestir munu telja eðlifegt,
að meira en 20 ára gamali
samningur verði endurskoð-
aður. Endurskoðunin mun i
aðalatriðum verða gerð á
þann veg, að tryggja að vam-
arliðið geti orðið á Islandi
áfram, svo lengi sem það er
nauðsynlegt vegna örygigis
þjóðarinnar. Öruggur meiri-
hluti virðist vera fyrir þvi á
Alþingi, að þanniig verði á
máluim haldið. Svokallaðir
vinstri menn á Islandi vitna
oft í friðarviija Wiily Brandts
og stefnu hans, sem hafi sigr-
að. En það er eftirtektarvert,
að „kommar og háltfkommar,“
gleyma oftast að geta um,
með hverjum hætti Wiliy
Brandt telur líkfegast að frið-
ur verði tryggður. Willy
Brandt fékk friðarverðlaun
Nóbelis á s.l. ári. Murnu flestir
telja, að hann hafi verið vel
að þeim kominn. Brandt hef-
ur vissutega unnið vel að þvi
að bæta sambúð þjóðanna og
auka skilnimg þeirra í milii.
En hann er reynsiunni ríkari
frá siðustu heimsstyrjöld og
hefur lœert af þeirri reynslu.
Menn greinir á um, hvemig
friður verður bezt tryggður 5
heiminum. Enginn vill til þess
hugsa, að þriðja heimsstyrjöld
in eigi eftir að koma.
XXX
Atlantshafsbandalagið var
stofnað tii þess að tryggja
friðinn og koma í veg fyrir,
að bandalagsþjóðirnar verði
herteknar, eða xmdirokaðar.
Atlantshafsbandalagið er varn
arbandalag gegn ofbeldi og
árásum. Bandalagið tryggir
frelsi ban dalagsþ j óða.n na,
jiafnt þeirra smærri, sem
hinna stærri. Island er miteil-
vægt hernaðarlega séð, nyrzt
í Atlantshafi. Islendingar eru
fámennir og vopnlausir, en
hafa með inmgöngu í Atlants
hafsbandalagið gert það, sem
skynsamlegt er til tryggimgar
fyrir öryggi þjóðarinnar.
Bandarikim hafa vamarlið í
ýmsum vestur Evrópulöndum
m.a. í Bretlandi og V-Þýzka-
landi. Þegar Bandaríkj'astjóm
ræddi um að fækka í varnar-
ldði Bandaríkjanma í V-Þýzka-
landi, lagðist WiXly Brandt
ákveðið gegn þvi. Það sam-
rýmist ekki friðarstefnu
Brandts, að fækka í heriiði
Bandarikjanna í V-iÞýztealandi
eða 5 öðruim löndum V-
Evrópu.
XXX
„Koommar og hálfkommar,"
á Isdandi hafa farið verðugum
og lofsamlegum orðum um
friðarstefnu Willy Brandts, en
vilja eigi að síður ganga gegn
þeim rökum, sem stefna hans
er byggð á. Þeir vilja veikja
Atlantshafsbandalagið með
þvi að láta vamarldð Banda-
ríkjanna íara frá V-Evrópu,
en þó sérstakfega frá Islandd.
Rúsisar hafla heriið i mörgum
V-Evrópulöndum. Það er ein-
hliða ákvörðun Rússa, hve
fjölmennt það er eða hve
lengi herlið er haft í hverju
l'andi. Það er tillgangslaust fyr
ir Tékka eða ýmsar aðrar
þjóðir A-Evrópu, að óska eftir
því við Rússa að heriiðið fari
úr landi. Þess ættu menn að
minnast, þegar rætt er um
varnarlið á felandi. Enginn
efast um, að varnarliðið fer
Ingólfur .lónsson
heim til Bandaríkjanna, ef fe-
tendingar vilja ekki hafa það
fengur í landinu. Munuriinn á
esnræðis og lýðræðits þjóð-
skipuiagi er miteilS. Þar sem
einræði ríteir er sá sterki,
stjórnandinn alls ráðandi, sfor.
orðtakið: „Rikið, það er ég“.
En lýðræðiisþjóðskdpulag V-
Evrópu og N-Ameríku virðir
einstaklinginn, skoðanir hans
og rétt smáþjóða til frelsis og
sjáltfstæðis.
XXX
Vestrænar þjóðir búa við
likt stjómarfar, svipaða menn
ingu og hugsunarhátt. Samfé-
lag þessara ríkja þarf að
styrkja með auknum skilniingi
þjóða í miŒ. Sönn friðarhug-
sjón og virðing fyriir mann-
réttindum þarf að ná út-
breiðslu og áhrifum í öllum
löndum heims. felendingum
ætti að vera ljúft að leggja
sitt fram til þess að styrkja
samstarf lýðræðisþjóðanna til
eflingar fri'ði í heiminufm.
ert er gleymt“. Þannig hljóð ar áletrunin á þessu niinnls-
rðinum við Leningrad þar sem minnzt er 20 mlllj. sovézkra
íðari heimsstyrjöldinni. Er B rezhnev kominn til þess að
fyrirgefa?
ið eftir hélt Brandt ásamt
Walter Scheel utanríkisráð-
herra til Varsjár og Moskvu,
þar sem gerðir voru samn-
ingar, er fólu i sér viður-
kenningu á núverandi landa
mærum Þýzkalands í austri.
Jafnframt tók Brandt upp
viðræður við stjórnarvöld í
Austur-Þýzkalandi, sem lykt
aði með samminguim um sam-
skipti þessara rikja í fram-
tíðinmi. Viðurkeinínt skyldi
vera, að þýzku ríkin væru
tvö í einu landi, en að stefnt
skyldi að endursameinmgu
þýzku þjóðarinnar síðar. Á
fundum Brandts og Willi
Stophs, forsætisráðherra
Austur-Þýzkaliands — fyrst í
Brfurt og sdðan í Kassel —
voru drög lögð að framtíðar-
samskiptum þýzku ríkjanma.
Hinn 3. september 1971
undirrituðu sendiherrar
Bandarikjanna, Bretlands,
Frakklandis og Sovétrfkjanna
síðan samkomulag um stöðu
Vestur-Barlínar. Samkvæmt
þvi skulu tryggðar aðflutn-
ingsleiðir til bargarhlutans.
Vestur-Berlínarfoúum var
gert kleift að heimisækja aust
urMutamn og tengsl Vestur-
Berlinar og Vestur-Þýzka
lands í efnahagslegu, félags-
tegu og menninigarlegu til-
liti staðfest, enda þótrt Vest-
ur-Berlín sé formlega ekki
hluti af Sambandslýðveldinu.
Vestuirveldin þrjú viðhalda
eftir sem áður þeim réttind-
um sínum og ábyrgð gagn-
vart Vestur-Berlín, sem þau
hafa haft frá strfðslokum.
Með því á staða borgarhlut-
ans að vera tryggð.
FÖR TIL
FYRIRGEFNINGAR
Það hefur verið sagt, að
heimsókn Brezhnevs til
Bonn nú sé gerð í fyrirgefn-
ingarskyni. Hún sé ekki sizt
farin til þess að sýna, að
Rússar meti að verðleikum
Eftir
Magnús Sigurðsson
þær tilslakanir á kostn-
að Þýzkalands í heild, sem
Vestur-Þjóðverjar hafa gert
gagnvart Austur-Evrópurikj-
unum á undanföimum árum
Og felast fyrst og íremst í
því að viðurkemma afleiðing-
ar síðairi heimsstyrjaldarinn-
ar. Enda þótt emgimm form-
legur fr iðarsamnin gu r hafi
enn verið gerður, þá séu
Rússar eftir atvikum ánægð-
ir með orðinn hlut.
— Við skuium sigrast á
blóðugri fortíð Evrópu. Ekki
til þess að hún gleymist, held
ur til þess að hún endurtaki
sig aldrei, sagði Leonid
Brezhnev í hátíðarræðu
í Moskvu 1. maí sl.
FRÁBRUGÐIN
MARKMIÐ
Wiily Brandt yrði eflaust
fyrsti maður til þess að taka
undir þessi orð Brezhnevs.
En burtséð frá varanleigum
friði i Evrópu eru markmið
þessara tveggja stjómmála-
leiðtoga með heimsökminni nú
mjög frábrugðin. Markmið
Brandts er m.a. að koma í
veg fyrir, að báðir hlutar
Þýzkalands fjarlægist hvor
anman enn meir en orðið er
með því að eyða þeim deilu-
efnum, sem verið hafa sífelld
ir ásteytingarsteinar milli
þýzku rikjanna í áratugi,
svo að jaðrað hefur við styrj
aldarástand á mörkum þeirra.
Jafinframt gerir Brandt sér
að líkindum vonir um, að með
Austurstefnu sinmi megi efla
frelsishugmyndir innan komm
únistarikjanna, draga úr
þjóðfélagsiegri harðýðgi
þeirra og hugsanlega ýta
umdir „sósíalisma með mann-
legu yfirbragði" innan
þeirra.
Markmið Brezhnevs er
hins vegar framar öðru að
hagmýta mátt Vestur-Þýzka-
lands á sviði iðnaðar og verzl
unar í þágu Sovétrikjanna.
Með efnahagsaðstoð frá Vest
ur-Þýzkalandi í formi stór-
fehdra, hagkvæmra lána og
tækniaðstoð við aðkallandi
iðnvæðingu Sovétríkjanma,
sem dregizt hafa aftur úr hin
um frjálsu ríkjum heirns á
mörgum sviðum undanfarna
áratugi, vonast ráðamenn í
Sovétrikjunum til þess að
geta bætt Mfskjör þegnamna
í komimúnistarikjunum með
það í huga að gera þeim
„kerfið“ eftirsóknarverð-
ara og fýsitegra en það er
nú. Þegar horft er langt fram
í ttmann, hljóta sovézku leið
togarnir að gera sér þess
fulla grein, að sósíalisminn
fær ekki staðizt sem þjóðfé-
lagskerfi, nema það reynist
eftirsóknarvert í augum þegn
anna. Alirt annað kallar fraro
lögregluríki og innri átök,
sem ókleift er að sjá fyrir,
rétt eins og sagan sannar.
Framhald á bls. 22.
Leonid Brezhnev — Rússar
og aðrar þjóðir Austur-
Evrópu binda miklar vonir
við að geta hagnýtt sér iðn-
aðar- og verzlunarmátt Vest-
ur-Þýzkalands.