Morgunblaðið - 01.09.1973, Blaðsíða 13

MORGUNíBLAÐIÐ — LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBER 1973 ] 3
hena meö mimister-stí1gi“ og „sendiherra með amb-
assadors'sti.gi".
Hvað snertír ræðismenn, þá er í lögmnum um
utanrik’sþjón'ustuna aílsrtaðar talað um ræðisstörf,
l'æðisskrjfstofur o.s.frv. en ekki ræðismannsstörf,
ræðismannsskrifstofur. Hér er um að ræða styttingu
orða eins og þegar utanríkismálaráðune.yti var stytt
i utamríkisráðuineyti. Orðim aðalræðismannsskrifstofa
og vararæðismanmsskrifstofa eru æði löng.
„Fastanefnd" er í raun og veru sendiráð eins og ég
sagði. Þetta er þýðimg á „permanent mission" og er
notað í mótsetningu við „sendinefnd" sem gegnir
störfum aðeims um takmarkaðan tíma.
RÆÐISMENNIRNIR ERIJ UM
150 AÐ TÖLU
— Gerum við nóg af því að skipa ólaunaða ræðis-
menn er.'endis? Og hver er munurimm á störfum ræð-
ismanna og sendiráða?
— Þau störf sem ræðiismönnum er ætlað að vinna
samkvæmt alþjóðavenjum og reglum eru mjög marg-
víslég, en segja má að „ræðisstörfim" séu fyrst og
fremst aðstoð við ríkisborgara og stofnanir sendi-
Jáhdsihs. fyrirgreiðslur á sviði siglinga og flugferða,
útgáfa vegabréfa og vegabréfsáritana og nótarial-
störf. — Hinsvegar eru eiginleg sendiráðsstörf fyrst
og fremst á pólitíska sviðimu, að vemda hagsmuni
semdirikisins, annast samningagerðir, afla upplýsimga,
senda heim skýrslur um dvalarlandið o.s.frv. —
Mfeð orðinú „sendiríki" eða „sendiland" á ég við það
iand eða ríki sem ræðismenmimir eða semdi'herrarnir
éru fuilti'úar fyrir.
1 hinum smáu íslenzku sendiráðum annast hver
starfsmaður bæði eiginleg sendiráðsstörf og ræðis-
störf, en í sendiráðum stærri landa eru yfirleitt að-
eins tiiteknir menn sem annast ræðisstörfim.
Ræðismenn eru tvennskonar: sendiræðismenn og
kjÖrræð:smenm. Sendiræðismenn, sem við áður köll-
uðum „útsenda ræðismemn" eru launaðir og em ríkis-
borgarar sendilandsins. Þeir njóta næstum því sömu
íriðinda og friðhelgi eins og diplomatar. En kjör-
ræðismenn eru óiaunaðir. Og þeir eru yfirleitt út-
iendingar, oftast ríkisborgarar móttökuríkisins, þ.e.
rikisins :em þeir eru fulltrúar í. Ýms lönd útnefna
aldrei kjörræðismenn, heldur hafa eingöngu sendi-
ræðismenn. Svo er til dæmis um Bandaríkin, Sovét-
rlkin, öl'. aiþýðulýðveldin og Kanada. Kamadamenn
gera þó eina undantekningu, þ.e.a.s. í Reykjavík.
Allir ræðismenn Islands, að einum undanteknum,
eru kiöri'æðismenn. Ekki er hægt að ætlast til eins
mikiís af kjörræðisanönnum og sendiræðismönmum,
enda eru þeir ólaunaðir, tala fæstir íslenzku og marg-
ir þekkjs lítíð til íslenzkra málefna. Ræðisstarfið er
líka algert aukastarf hjá þeim.
Þú spurðir, hvort við hefðum nógu marga ræðis-
menn. Þeim er stöðugt að fjölga, einkum síðustu ár-
in, og þeir eru nú alis nærri 150 að tölu. En að sjálf-
sögðu eru takmörk fyrir því, hvað hægt er að fjölga
þeim míkið. Ræðismönnum þarf að leiðbeina, senda
þeim upi'lýsingar, svara erindum þeirra o.s.frv. og
þetta skapar aukin störf hjá sendiráðunum og utan-
ríkisráðureytinu. Ræðismönnum á samt eftir að
fjölga 'a’svert enn. En ekki er eins auðvelt að finna
góð ræðismannsefni og margir halda, ekki sízt í
iöndum í fjarlægum heimsálfum. Þeir sem eru bezt
til þess ‘allnir að taka að sér kjörræðisstarf, eru oft-
ast svo önnum kafnir við önnur störf, að þeir treysta
sér ekki tii að bæta á sig kjörræðisstarfi. Og ýmsir
sem sækjast eftir kjörræðisstarfi eru ekki eftirsókn-
arverði,' sem fulltrúar Islands. í vissum hluta heims
getum við ekki haft kjörræðismenn: Sovétríkin og
öll alþýðuiýðveldin, að Júgóslavíu undantekinni, heim-
ila ekki að þar séu útnefndir kjörræðismenn.
Reynt er að vanda sem mest til valsin® á kjörræðis-
mönnum, en að sjálfsögðu reynast þeir misjafnlega.
Sumir skara langt fram úr og hafa unnið Islandi
ómetanlegt gagn.
KOSTNAÐURINN INNAN VIÐ EITT
PRÓSENT AF RÍKISUTGJÖLDUNUM.
ENGIN GJALDEYRISEYÐSLA
— Hvað er að segja um kostnaðinn af utanríkis-
þjónustunni?
— 1 fy.'sta lagi er þess að geta, að frá gjaldeyris-
sjónarmiði má segja, að um engan kostnað sé að
ræða. Stcfnun islenzkra sendiráða erlendis hefir yfir-
leitt í för með sér opnun mótsvarandi sendiráðs í
SAMTAL VIÐ PÉTUR
THORSTEIN SSON,
RÁÐUNEYTISSTJÓRA
OG FYRRVERANDI
SENDIHERRA
Reykjavík Sendiráðin 12 i Reykjavík draga sjálfsagt
meiri gjaldeyri til iandsins en við notum vegna is-
lenzku sendiráðanna. Ef við legðum niður sendiráð
erlendis, myndi hlutaðeigandi land sennilega loka
sendiráð: sínu hér.
Samkvæmt fjárlögum er gert ráð fyrir, að á árinu
1973 m m: ódýrustu sendiráðin kosta um 6,1 milljón
krónur, en það dýrasta um 11,5 milijónir, og sendiráð-
in ÖW kringum 101 milljónir króna. Fjárlögin fyrir
þefta ár gera ráð fyrir 21 þúsund milljón króna heild-
arútgjó dum ríkisins. Kostnaðurinn við sendiráðin er
því innán við 0,5 af hundraði af ríkisútgjöldunum.
Kostnaður við utanríkisráðuneytið er áætlaður um
38 miiijór: krónur. Þótt þeim útgjöldum sé bætt við
sendiráðakostnaðinn, eru útgjöld til utanríkisþjónust-
unnar langt innan við 1% af ríkisútgjöldunum, eins
og raunar aUtaf mun hafa verið.
Af þeinr 38 milljónum króna sem eru áætlaðar til
utanríkisráðuneytisins á árinu 1973 er ekki nema lítili
hluti eiginlegur ráðuneytiskostnaður. Laun starfs-
manna eru áætluð um 13 milijón krónur. Af hinum
25 miUjónunum er stærsti liðurinn, kr. 7 milljónir,
vegna þátttöku í alþjóða ráðstefnum og fara þeir
peningar meðal annars til að greiða kostnað okkar af
sendingu fulltrúa á aUsherjarþiing Sameinuðu þjóð-
anna, ea það situr 3 mánuði á ári, og þangað fara
margir fuUtrúar frá íslandi, aðallega þingmenn. Af
þessum kostnaðarlið greiðist líka kostnaður við þátt-
töku íslenzkra þingmanna i þingum og fundum Evr-
ópuráðsins í Strassbourg.
Annar kostnaður sem samkvæmt fjárlögum færist
á utanrikisráðuneytið er meðal annars 5 milljón krón-
ur til stcfnunarinnar Aðstoð islands við þróunarlönd
og kr. 800.000 til Flóttamannaráðs Islands. Einnig um
ein miiljón krónur vegna samninga við erlend ríki.
Síðan eru liðir eins og 1,3 milljónir til kynningar- og
upplýsíngastarfsemi, kr. 500.000 tii kaupa á kvik-
myndum og kr. 500.000 tii kaupa á tímaritinu Iceland
Review. Margvíslegur annar kostnaður fel’lur á utan-
ríkisráðuneytið, til dæmis veruleg risna vegna mót-
töku erlendra gesta, þýðing og útgáfa á ýmsum al-
þjóðasamningum, gjiafir íslands vegna náttúruham-
fara erlend’s og kostnaður. vegna skemmda sem
unnar eru á eignum erlendra sendiráða í Reykjavik.
Kostnaður við varnarmáladeild utanríkisráðuneytis-
ins er áæitlaður kringum 7,4 miiljón krónur 1973. Þann
kostnað taldi ég ekki með áðan. Eins og ég minntist
á, eru störf þessarar deildar fyrst og fremst sam-
skipti við vamarliðið og stjórn mála á varnarsvæð-
unum, og geta varla talizt eigimleg utanríkisþjónusitu-
störf. Suma er að segja um löggæzluna á Keflavik-
urflugvelli, en kostnaður við hana er áætlaður 54
miiljón krónur á þessu ári. — Og árstiilög til aliþjóða
stofnana og samtaka sem Island er aðili að, samtals
um 70 milljón krónur, geta heldur ekki talizt kostn-
aður við utanríkisþjónustuna.
Vegna samskipta ísdands við önnur riki og við
alþjóðastofnanir hefir landið nokkurn annan kostnað
en ég er búinn að telja upp, og þá fyrst og fremst
kositnað við ferðalög og þátttöku í fundum og ráð-
stefnum erlendis á vegum annarra ráðuneyta en utan-
ríki&ráðuneytlsins og á vegum Alþingis. Kostnaður
vegna ramskipta út á við fyrir islenzka ríkið kann
því að ná'gast 1% af ríkisútgjöldunum. En kostnað-
uriinn við hina eiginlegu utanríkisþjónustu er langt
innan við einn af hundraði.
UMDÆMI ÍSLENZKU SENDIRÁÐANNA
—- Þú nefndir áðan, að íslenzku sendiherrarnir séu
yfirleitt sendiherrar ; fleiri löndum en einu, eða fuli-
trúar hjá alþjóðastofnunum. Hvernig er þessi skipt-
ing?
— Sím stendur er verkum skipt þanm'g með sendi-
ráðunum:
Kaupma nnahöf n:
Danmörk, Iriand, Tyrkland og Kína.
Osló:
Noregur, Pólland, Tékkóslóvakia, Italia og Israel.
Stokkhólmur:
Svíþjóð, Finnland og Austurríki.
Moskva:
Sovétríkin, Rúmenía, Ungverjaland, Búlgaría og
Austur-Þýzkalaind.
París:
Frakkiand, Lúxemburg, Júgóslavia, Egyptaland og
Eþíópia Jafnframt er sendiráðið í Paris fastanefnd
Islands hjá OECD, þ.e. Efnahags- og þróunarstofn-
uninni, og hjá UNESCO, þ.e. Menningar- og vis-
indas+ofnun Sameinuðu þjóðanna.
London:
Bretland, Spánn, Portúgal, Holiand og Nígería.
Bonn:
Vestur Þýzkaiand, Sviss, Grikkland, Japan og íran.
Jafnframt er Bonn-sendiráðið fastanefnd íslands
hjá Evrópuráðinu í Strassbourg.
Briissel:
Belgia og Efnahagsbandalag Evrópu. En sendiráðið
ér fyrst og fremst fastanefnd Islands hjá Norður-
Atlan 'shaf sráðinu.
Washington:
Bandaríkin, Kanada, Mexikó, Brasilía, Argenina,
Perú, Ohile og Kúba.
New York:
Þar er fastanefnd Islands hjá Same’muðu þjóðunum
og aðe.ræðissikrifstofa.
Genf:
Þar er fastanefnd íslands hjá EFTA, en auk þess
er það sendiráð fulltrúi Islands gagnvart skrifstofu
Sameínuðu þjóðanna í Evrópu og ýmsum undir-
stofnunum Sameinuðu þjóðanna (GATT, UNCTAD,
ECE o.fi.).
Stundum eru gerðar breytingar á umdæmunum,
þ.e. lönd eða alþjóðastofnanir færðar miilli umdæma,
og er bað þá gert i samband: við sendiherraskipti.
SENDIRÁÐIN A NORÐURLÖNDUM
— Nú telja ýmsir, að sendiráðin okkar séu ekki á
réttum stöðum, og mikið er talað um að „endurskoða
staðsetningu sendiráðanna." Hvað segirðu um þetta,
ög sérstaklega um sendiráðin á Norðurlöndum?
— Já, sumir vilja leggja niður sendiráðin I Stokk-
hólmi og Osló. Aðrir vilja einnig leggja niður sendi-
ráðið í Kaupmannahöfn. Sumir vilja að vísu hafa
sendiríó í þessum iöndum, en ekki sendiherra.
Ýmsh’ tala um að við höfum allt of mörg sendiráð
í Vestur-Evrópu og vilja leggja niður sendiráð á
Norðurlöndum og í Bonn og París og jafnvel í New
York, en stofna aftur sendiráð í Afríkú, Asiu eða
Suður-Ameriku.
Framh. á bls. 23
Látnir sendiherrar
Pétur Benediktsson. Thor Thors. Vilhjálnuir Finsen. Magnús Vignir Magnússon. Hannes Kjartansson. Haraldur Guó inidsson.