Morgunblaðið - 01.09.1973, Blaðsíða 17

MORGUNiBLAÐIÐ — LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBBR 1973
17
GUNNAR THORODDSEN:
Þingflokkur sjálfstæöismanna og miö-
stjórn hafa lýst yfir þeirri stefnu, að land-
helgin verði færð út í 200 mílur eigi síðar
en fyrir árslok 1974. Við þetta vakna þær
spurningar: Hvers vegna 200 mílur, en
ekki viðmiðun við landgrunnið, - og hvers
vegna á næsta ári?
SÖGULEGUR RÉTTUR
OKKAR
Frá því, er landgrumns-
lögin voru sett árið 1948, hef
ur markmiðið í landhelgis-
málinu verið landgrunnið
alit, með öllum fiskiimiðum
þess umhverfis landið. Þetta
er okkur þjóðarnauðsyn, og
þetta er hinn sögulegi réttur
okkar.
Allt frá byggingu Islands
og langt fram eftir öldum
áttu Islendingar einir öll
þessi fiskimið. Sá réttur var
viðurkenndur af öðrum þjóð
um. Þegar erlendir fiskibát-
ar fóru fyrst að sækja á ís-
landsmið, mótmæltu lands-
menn því fastlega og það
hreif, bátarnir hurfu á brott.
Síðar tóku útlend skip að
veiða hér við land og stunda
rányrkju í skjóli hervalds
síns og undanlátssexnii
danskra yfirvalda, en alltaf
í óþökk landsmanna og gegn
þeirra mótmælum.
Landgruinnið með öliium
auiðllitndum þess, í hafsbotni og
yfir honum, er og á að vera
eign íslendinga og þeirra
einna. Það er hluti af land-
inu og lifgjafi landsimanna.
En hverln'g á að ákveða, hve
langt það nær á haf út?
ÞCSUNI) metra dýpi
OG HAGNÝTINGARMÖRK
í alþjóðlegum umræðum
er oft miðað við dýpi og dýpt
arlínur, t.d. 400 metra dýpi,
og nú upp á síðkastið 800
til 1000 metra. En einnig er
oft talaö um svoköliuð hag-
nýtingarmörk; er þá átt við,
hversu langt hægt er að ná til
nýtingar, t.d. til vinAslu olíu,
eða til þess að veiða fisk.
Hagnýtingarmörkin að því er
fiskveiðar varðar ná með nú-
verandi tækni lengra en á eitt
þúsund metra dýpi. Fyrir ls-.
lendinga væri æskilegt að
miða fiskveiðilögsöguna ann
aðhvort við hagnýtingarmörk
in eða a.m.k. 1000 metra dýpi.
Viðmiðun við landgrunnið
er af mörgum ástæðum eðli-
legust frá sjónarmiði Islands.
Landgrunnið er jarðfræðileg-
ur hluti af landinu, stöpull-
inn, sem það stendur á. Þar
eru fiskimiðin, sem afkoma
og líf fólksins byggist á.
VÍÐÁTTA
LANDGRUNNSINS
Við umræður til undirbún-
ings hafréttarráðstefnu Sam-
einuðu þjóðanna hefur það
komið í ljós, að erfitt muní
að sameina þær þjóðir sem
vilja víða landhelgi, um al-
þjóðlega reglu, sem byggist
á landgrunninu einu. Til þess
liggja einkum tvær ástæðúr.
Hin fyrri er sú, að mörg ríki,
sem þegar hafa tekið sér 200
mílur, hafa sjálf lítið land-
grunn. Þær hafa því lítinn
áhuga og takmarkaðan skiln-
ing á landgrunns sjónarmið-
um. Hin ástæðan er sú, að
hjá sumum ríkjum, sem
berjast fyrir landgrunnsregl-
unni, t.d. Kanada, nær land-
grunnið svo langt á haf út,
langt út fyriir 200 mílur, að
vonlítið er að fá nægilegt
fylgi við svo víðáttumikla
Gunnar Thoroddsen
landhelgi. Þjóðir í þessari að-
stöðu hafa því valið þann
kostinn að styðja 200 mílur
sem meginreglu, að vísu í
von um, að fá einhver for-
réttindi á landgrunni sínu ut-
an þeirra.
Frá sjónarmiði Islands full
nægir 200 mílna reglan hags-
munum okkar vel að þvi
leyti, að innan þeirra verður
allt landgrunnið út að þús-
und metra dýpi og sums stað
ar miklu meira dýpi. Aðeins
á einum stað, til suðvesturs,
gengur 1000 metra dýptarlín-
an út fyrir 200 mílna mörk-
in. Landgrunn Islands fellur
þvi i meginatriðum undir 200
mílna regluna.
KÖNNUN Á FYLGINU
1 lok undirbúningsfunda
undir hafréttarráðstefnuna
hefur farið fram rækileg
kömnun á stöðunni allri og
horfum um hvaða sjónarmið
muni líklegust til sigurs.
Um 150 þjóðir hafa rétt til
þess að senda fulltrúa á haf-
rélttarráðsteínuna. Líklegt
er, að 130—140 þeirra muni
sækja hana. Við athugun á
umræðum, tillöguflutningi,
hagsmunum og allri aðstöðu,
er það mat kunnugustu
manna, að fylgjandi 200 míl-
um verði örugglega 80 ríki
og geti fylgið farið upp í 100.
Meirihluti þjóðanna er þvi
þegar orðinn fylgjandi 200
milum.
MEIRIHLUTI HEIMS MUN
FYLGJA 200 MÍLUM
Að Vísu er gert ráð fyrir
þeirri reglu, að tveir þriðju
hlutar allra þeirra, sem
greiða atkvæði, þurfi að sam-
þykkja tillögu, til þess að
hún verði bindandi sem þjóð
réttarregla, og uik þess þurfi
fullgildingu allmargra ríkja
eftir á. En hvort sem þessi
háttur verður hafður á eða
ekki, er það staðreynd, ein
hin mikitvægasta í allri land-
helgissögunni, að meiri hluti
þjóða heims fylgir 200 mílna
efnahagslögsögu, en undir
hana fellur fiskveiðilögsagan,
sem mestu skiptir fyrir Is-
land.
50 MÍLURNAR
Þegar Alþingi ákvað út-
færslu úr 12 sjómílum í 50,
var það miikilvægur áfangi á
léiðinni til landgrunnsims alls.
Sjálfstæðisflokkuriinn og Al-
þýðuflokJkurimn vildu þá stíga
stærra skref, en þar sem
stjómarflokkamir fengust
ekki til þess, samiþykktu þess
iir tveir flokkar 50 milurnar
og hafa staðið með þeirri á-
kvörðun. Sú útfærsla hefur
gert þjóðinni gagn. Þótt það
hafi valdiið vonbrigðum, að er
lendir togarar veiða enn mik-
ið fiskmagn inman 50 mílna,
og óþölamdi áreiitni á sér stað,
hafa íslenzk fiskiskip þó sums
staðar við strendur landsims
haft meiri frið til fiskveiða en
áður. Ot á við hefur útfærsl-
an í 50 mílur vakið athygli
á málstað Isiands og opnað
augu margra fyritr hinnl
brýnu þörf þjóðarinmar til
þess að njóta fiskimiða sinna.
Að vísu eru orðum auknar
lýsingar sumra stjórnarsinna
á þeirri alheimsvakningu, sem
50 mílúrnar íslenzku hafi
hrundið af stað. Og á undir-
búningsfundum hafréttarráð-
stefnunnar voru 50 mílurnar
ekki aðalumræðuefnið. Hitt
mun sanni nær, að harla lítið
hafi verið um þær rætt. Það
eru 200 mílurnar, siem voru
umræðuefnið, þær eru málið.
Þegar á hafréttarráðstefnuna
kemur á næsta ári, mun sama
verða upp á tenángnum. Ef ís-
land færi þar að tala sérstak-
lega máli 50 mílna og flytja
tillögu um þær, fengi það trú-
lega 1 llð með sér perluveið-
arana í Óman á Arabíuskag-
anum og það góða ríki Gamb-
íu á Afríkuströnd, sem hefur
lítið af fiski af segja en lifir
mest á hnetum, er nema 90%
af útflutningi þeirra. Þetta
munu einu þjóðir utan Is-
lands, sem hafa 50 mílma land-
helgi. Aðrar þjóðir mundu
brosa góðlátlega að þvi fólki,
sem fylgist ekki með tíman-
um.
HIN ÖRA ÞRÓUN
I lamdhelgismákim er þróun
in svo ör, að undrum sætir. ís-
lendingum er það brýn mauð-
syn að fylgjast svo vel sem
verða má með tímanum og
draga ekki um of að tafea nýj
ar og djarfar ákvarðanir, þeg
ár þróunin og breyttir tímar
kref jast.
Þegar á allt þeta er horft,
sem hér var rakið, er það haf
ið yfir allan efa, að Islending
ar eiga að talta hiklausa af-
stöðn með 200 núlna stefn-
tinni. Alþingi þarf að gera
um það ályktun, þegar það
kemur saman tll funda i
október.
(Önnur grein Gunnars
kemur í blað nu á morgun)
Opinberri heimsókn
forsetahjónanna til
Vestf jarða lokið
Kl, 17 hófst opinber móttaka
i skólahúsinu i Hólmavik í boði
sýslunefndar Strandasýslu. Var
þar kaffisamsæti sem sýslumað
ur stjórnaði. Samsætið sótti fólk
úr öllum hreppum Stranda-
sýslu. Séra Andrés Ólafsson
rakti sögu Hólmavikur, almenn
ur söngur var og forsetinn þakk
aði að lokum alúðlegar móttök-
uir. Þá fór hann að Stað í Stein-
Hólmavík, 31. ágúst.
FORSETAHJÓNIN fóru frá
Bjarkarlundi kl. 9 í gærmorgun
og kl. 10.30 tólt sýslumaður
Strandasýslu á móti þeim á
Tröllatunguheiði, ásamt hrepps-
nefndarmönnum úr Kirkjubóls-
lireppi og sýslunefndarmanni
seni fylgdu þeim til Hólmavík-
ur, en snæddu »ð því loknn há-
degisverð á lieimili sýslumanns
Vélhjóli
ekið á bíl
PILTUR á vélhjóli ók á hlið
fólksbifreiðar á mótum Gunn-
airsbrautar og Flókagötu um
hádegið í gær. Hann slapp með
Mtil meiðsli, en milfelar skemmd-
ir urðu á bifreiðínni og tals-
verðar á vélhjólinu.
ISLANDIA ’73 opnuð
Skýrt var frá fundi 7 áður
óþekktra skildingabréfa
Póst- og símaimálastjóri, Jón
Skúlasoin opnaði frímerkjasýn-
inguna Islandia að Kjarvalisstöð-
um í gær kl. 17. Meðal við-
staddra voru forseti tsliands,
herra Kristján Eldjárn, forsætis-
ráðlherra, Ólafur Jóhannessian,
og eiginkonur þeirra. Einnig tók
Jón Aðalsteinn Jónsson magist-
er til máls, og sagði hann m. a.
frá fundi sjö áður ðþiefektra
sfeilidingabréfa. Fundarstaðar
eöa nafns fimnandans var efeki
gctið, en hann afhenti Jóni bréf-
in síðastliðinn fimmtiudag. —
Sex bréfanna eru mað f jögurra
urra skildinga frírr.erki, og er
elzta þeirra frá 1873, og hitn eru
frá 1874 og 1876. Eitt er með
tveggja sfeiidinga frímerkjapari
og er það frá 1875. Á eimu fjög-
urra skildinga bréfiniu eru græn
þjónustuimerki, gróftökfcuð og
rýrir það eitthvað verðgilidið, því
fíntökfeuð frtmerki eru verftmæt
ari. Á einu bréfanna er rautt
a'imeirunt fjögurra skildinga frí-
mierki, gróftakkað, og er það
eina frimerkið sininiar tegundar,
sem vitað er um.
Ekki er búið að meta ve-ið-
giidi frímerkjanna, en má gera
ráð fyrir að þau séu uim 4—5
milljóna króna virði.
Jón Aðalsteinm mun afhenda
formanni sýningamefndar þemn-
an fjársjóð, og verða þau sett
upp á sýningunni áðuir en henmi
lýfeur.
Andrésar Valdemarssonar. Eft-
ir hádegið var farin hringferð
um Bjarnarfjörð, þar sem
hreppsnefndarmenn Kaldrana-
ness og Hrófbergshrepps tóku
á móti forsetahjónunum og
sýndu þeim staðinn. Þá skoðaði
forsetinn Kaldrananeskirkju.
grímsfh'ði og skoðaði þar 118
ára gamla kirkju (Staðarkirkju).
Frá Hólimavík fóru forsetahjón-
in um kl. 20.30, og lauk þar með
opinberri heimsókn þeirra til
Vestfjarða. Þau gistu um nótt-
ina í Bifröst i Borgarfirði.
— Andrés.
Frá opnun sýningarinnar.