Morgunblaðið - 06.10.1973, Blaðsíða 16

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. OKTÓBER 1973.
16
ftnsMnltáfr
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10-100.
Aðalstræti 6, sfmi 22-4-80.
Áskriftargjald 360,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 22,00 kr. eintakið.
B YGG JUM UPPIEYJUM
egar Eyjagosið stóð
sem hæst, datt víst
engum í hug að efast um,,
að allt kapp mundi verða
lagt á endurbyggingu strax
og ósköpunum linnti. Eng-
in rödd heyrðist um annað
en fullan stuðning þjóðar-
innar allrar við endur-
reisnarstarfið. Menn
bjuggust einnig til varnar,
og enda þótt lengi hafi
orðið að láta undan síga,
kom þar, að verðmæti
hurfu ekki lengur undir
hraun og ösku, heldur var
unnt að byrja að bæta það
tjón, sem orðið var.
Endurreisnarstarfið
hefur líka gengið vel fram
undir það síðasta, en nú að
undanförnu hefur ýmiss
konar ágreiningur, einkum
að því er kjaramál varðar,
valdið því, að ekki er allt
gert, sem unnt er, til að
hraða uppbyggingunni.
Nú að undanfömu hefur
fjöldi iðnaðarmanna, sem
við störf var í Vestmanna-
eyjum, horfið á braut, þar
sem menn telja sig geta
haft betri kjör annars
staðar. Ekki er því að
leyna, að gosið í Eyjum er
eitt af því sem valdið hefur
hinni gífurlegu spennu á
vinnumarkaði og þar með
yfirborgunum í ýmsum
greinum. Og raunar hefur
verið deilt á Viðlagasjóð
fyrir það, að þrýsta kaup-
greiðslum upp á við, án
þess þó að sannanir þess
efnis hafi verið lagðar á
borðið.
En hvað sem öllu þessu
líður er Ijóst, að undir
engum kringumstæðum
má á ný láta undan síga við
uppbyggingarstarf úti i
Eyjum. Störfin þar verða
að ganga fyrir öllu öðru, og
kaupgreiðslur verða að
vera með þeim hætti, að
starfsmenn fáist til að
sinna hinum aðkallandi
verkefnum. Ef vinnuafls-
skortur er svo mikill, að
starfsmenn fást ekki til að
vinna í Vestmannaeyjum,
væri vissulega athugandi,
að Samtök sveitarfélaga
beittu sér fyrir því, að
önnur sveitarfélög drægju
eitthvað úr verkefnum
sínum um sinn, því að
ekkert er eðlilegra en sam-
hjálp sveitarfélaganna,
þegar eins stendur á eins
og nú er í Vestmanna-
eyjum. Og auðvitað gæti
ríkisvaldið líka beitt áhrif-
um sínum til þess að beina
auknu vinnuafli að upp-
byggingarstarfinu.
Hörmungar þær, sem
gengið hafa yfir Vest-
mannaeyinga, eru sannar-
lega orðnar nógu miklar,
þótt þeir gætu nú horft til
öflugs uppbyggingarstarfs,
sem gerði öllum þeim, sem
aftur vilja hverfa til Eyja,
unnt að gera það, áður en
langt líður. Ein og ein hjá-
róma rödd hefur að vísu
heyrzt um það, að þjóðar-
heildin legði óþarflega
mikið að sér vegna upp-
byggingarinnar í Eyjum,
ins og kunnugt er,
hefur verð á fiski á
ierlendum mörkuðum
hækkað jafnt og þétt á síð-
ustu árum. Verðið á fisk-
blokk á Bandaríkja-
markaði var t.d. í kringum
20 sent á erfiðleikaárunuín
1967 og ’68, en hefur nú
komizt yfir 80 Bandaríkja-
sent og stöðugt farið hækk-
andi. Svipaða sögu er að
segja um aðrar fiskafurðir.
Þrátt fyrir þá óðaverð-
bólgu, sem verið hefur hér
á landi að undanförnu,
hefur sjávarútvegurinn
bjargazt, vegna hins gífur-
lega háa verðlags. Ljóst er
hins vegar, að þegar
stefnir til vandræða, ef
verðlagsþróunin stöðvast,
svo að ekki sé rætt um
verðfall á afurðunum. Lik-
lega er ástandið með þeim
hætti, að tiltölulega lítil
verðlækkun mundi þegar í
stað valda íslenzkum
sjávarútvegi mi-klum erfið-
leikum.
Ef til vill má segja, að
minniháttar fiskverðs-
en sem betur fer hafa
slíkar raddir ekki náð
eyrum fólks. Við Is-
lendingar höfum ætíð
verið fúsir til sameiginlegs
áraks, þegar ógnir hafa
steðjað að og svo er enn.
lækkun eigi ekki að vera
mjög alvarleg, þegar hækk-
anirnar hafa orðið jafn
gífurlegar að undanförnu
og raun ber vitni. Og
vonandi er, að fiskverðs-
lækkanirnar í Bandaríkj-
unum verði ekki meiri en
orðið er. Þó skulum við
minnast þess, að sveiflur á
verði fiskafurða hafa ætíð
verið miklar, og enda þótt
matvælaskortur sé í
veröldinni, getur því miður
enn dregið að því, að afurð-
ir okkar lækki I verði, svo
að verulegu nemi.
Verðjöfnunarsjóður
sjávarútvegsins var ein-
mitt myndaður til að vega
upp á móti sveiflum á fisk-
verði. Því miður var regl-
um hans breytt þannig, að
hann er nú minni en ella
væri. En þó er þar um
verulegar fjárhæðir að
ræða.
Vonandi verða lækkan-
irnar ekki verulegar, og þá
ætti að vera unnt að standa
undir þeim, án alvarlegra
ráðstafana.
FISKVERÐ
LÆKKAR
fonun
world features
Barátta fyrir fóstur-
eyðingum á Ítalíu
Tína, sem er 27 ára að aldri, hefur
verið 14 ár i hjónabandi og eignazt þrjú
börn. Einnig hefur hún látið eyða fóstri
í 22 skipti, langoftast hjá skottulækn-
um. Við siðustu fóstureyðingu var hún
flutt í ofboði á sjúkrahús vegna igerðar
og Iæknar skýrðu henni frá því, að
móðurlíf hennar væri alvarlega
skaddað.
Margherita er 25 ára. Hún á tvö börn,
þrjú stjúpbörn, og hefur ekki lengur
tölu yfir þær fóstureyðingar, sem hún
hefur gengizt undir. „Ég læt eyða fóstri
á u.þ.b. þriggja mánaða fresti,“ segir
hún.
Elena er 25 ára gömul og hefur látið
eyða fóstri 10 sinnum á þeim 14 árum,
sem hún hefur verið gift. Hún hefur
fætt 7 börn, flest sökum þess, að hún
hafði ekki efni á að borga fyrir fóstur-
eyðingu. Þegar hún, 18 ára gömul, varð
ófrísk í 5. skiptið, reyndi hún að fremja
sjálfsmorð.
1 hvert skipti, sem konur þessar láta
eyða fóstri, hætta þær lífi sínu. Enn-
fremur eiga þær á hættu allt að 5 ára
fangelsi, því að fóstureyðingar eru
taldar glæpur samkvæmt lögunum frá
fasistatfmabilinu, er vernda skyldu
„heilsufar og hreinleika kynstofnsins,"
og voru ekki réttlætanlegar undir
nokkrum kringumstæðum.
Að áliti félagsráðgjafans, sem ræddi
við þessar konur, er hún starfaði í
fátækrahverfum Rómaborgar er
reynsla þeirra sennilega dæmigerð
fyrir milljónir kvenna, fátækar, illa að
sér og menntunarsnauðar. Fóstur-
eyðing er þeim eina vopnið gegn of-
fjölgun, a.m.k. eina vopnið, sem .þær
geta treyst.
Um langt árabil hafa ftalskar konur
treyst á fóstureyðingar. Munurinn
hefur bara verið sá, að efnakonur hafa
látið færa lækna framkvæma að-
gerðirnar á ffnum og rfkum sjúkrahús-
um í útlandinu, en beður fátæku
kvennanna hefur verið eldhúsborð og
tæki þeirra prjónar. Slíkt hefur við-
gengizt og verið álitið ein af hinum
óþægilegu staðreyndum lífsins, —
meðal þeirra erfiðleika, sem því fylgir
að vera kona.
En hugmyndir breytast, þótt
gangurinn sé hægfara. Litlir hópar
kvenna hafa efnt til aðgerða og setu-
verkfalla til að krefjast þess, að fóstur-
eyðingar verði leyfðar með lögum.
Sumar hafa jafnvel lýst þvf yfir, að þær
hafi látið eyða fóstri og ögrað þannig
yfirvöldunum til að senda sig f fangelsi.
Loris Fortuna, þingmaður sósíalista,
maðurinn, sem stjórnaði langri og
erfiðri, en gifturíkri baráttu til að lög-
leiða hjónaskilnaði, hefur nú iagt fram
frumvarp, sem gerir ráð fyrir leyfum til
fóstureyðingar við sérstakar aðstæður.
Þar segir, að konur geti fengið fóstur-
eyðingu, með samþykki sérstakrar
nefndar, ef um nauðsyn eða sifjaspell
hafi verið að ræða, ef fóstrið er afbrigði-
legt á einhvem hátt, og ef fæðing stefni
lffi og heilsu konunnar f hættu.
Fóstureyðingar eru smátt og smátt að
verða prófsteinn á það, hvort má sfn
meira, hið veraldlega vald í landinu eða
hin valdamikla og áhrifarfka rómversk-
kaþólska kirkja.
Um þessar mundir er hetja þeirra,
sem ákafast berjast fyrir löglegum
fóstureyðingum Gigliola Pierobon,
hávaxin stúlka frá þorpi í námunda við
Padua, en hún var nýlega leidd fyrir
rétt, sökuð um að hafa látið eyða fóstri
16 ára gömul. Dómsmál á Italíu eru
ákaflega hægfara og Gigliola er nú 23
ára að aldri og áköf kvenréttindakona.
Hún ákvað að hafa ekki sams konar
varnir og flestar konur í svipaðri að-
stöðu, þ.e.a.s. að skáka í þvi skjólinu, að
ekki sé hægt að sanna, að hún hafi verið
þunguð og sleppa þannig við dóm. Þess í
stað ákvað hún að heyja málið á sið-
ferðilegum grundvelli. Hún kvaðst ekki
hafa haft hugmynd um það 16 ára
gömul, hvernig börn yrðu til. Bams-
faðirinn hefði yfirgefið hana, og ef hið
sanna hefði komið f ljós, hefði hún verið
gerð burtræk af heimili sfnu og úr
þorpinu og hefði ekki haft nokkra
möguleika til að sjá sér og barni sínu
farborða. Hún fullyrti, að það hefði
verið þjóðfélagið, sem hefði hrundið sér
út í að láta framkvæma fóstureyðingu.
Verjendur hennar ætluðu að gera
réttarhöldin að nokkurs konar
sjónarspili, en þær áætlanir urðu að
engu, m.a. vegna þess að rétturinn
neitaði að hlýða á um 40 vitni, þ.á.m.
ógifta móður, sem bjó með barn sitt í
helli. Þessi vitni áttu að sýna fram á
þær aðstæður, sem knýja konur til
fóstureyðinga.
Ákæruvaldið fór fram á, að Gigliola
yrði dæmd í árs fangelsi, vegna þess að
hún iðraðist ekki gerða sinna. Rétturinn
taldi hana seka, en veitti henni „réttar-
fyrirgefningu",' en það þýðir, að hún
þarf ekki að afplána dóm.
Hversu mikið er um fóstureyðingar á
Italíu? Þar sem þær eru ekki til opin-
berlega, liggja engar opinberar tölur
fyrir. Flestir fjölmiðlar ætla, að um
þrjár milljónir fóstureyðinga séu
framdar árlega, þ.e.a.s. rúmlega þrjár á
móti hverri fæðingu. Áætlun, sem gerð
hefur verið á vegum Sameinuðu
þjóðanna, telur þær um 1.200.000
árlega. Aætlun tölfræðiskrifstofu ríkis-
stjórnarinnar segir þær ekki fleiri en
150.000 á ári.
Blaðakona, sem stjórnaði fyrirspurn-
um er snertu einkalíf rúmlega 1.000
kvenna af öllum þjóðfélagsstigum,
hefur reiknað út, að meðaltalið sé 2.9
fæðingar á móti 3.7 fóstureyðingum.
Óðum eykst þörf fyrir félagslega
aðstoð, einkum barnaheimili til að að-
stoða barnmargar og ógiftar mæður, svo
og fyrir fjölskylduáætlanir. Engin kyn-
ferðisfræðsla er veitt í skólum fyrir
utan nokkra tfma f tilraunaskyni, og
ríkisstjórnin undir forystu Kristilegra
demókrata hefur enga stefnu varðandi
fjölskylduáætlanir.
Pillan er einungis til þess ætluð að
koma í lag tíðatruflunum. Hana er e^rf itt
að fá nema gegn lyfseðli frá lækm, og
örlítill hundraðshluti ítalskra kvenna
tekur hana inn. Langalgengustu að-
ferðirnar við takmörkun bameigna er
coitus interruptus og notkun gúmverju.
Kirkjan hefur ekki látið af andstöðu
sinni gegn fóstureyðingum, en eftir þvf
sem baráttan harðnar hafa sumir úr
flokki Kristilegra demókrata játað í
einkaviðræðum, að fjölskylduáætlanir
séu eina skynsamlega iausnin. „Eitt-
hvað verður að gera,“ sagði kona nokk-
ur, starfsmaður flokksins nýlega.
„Svona getur þetta ekki gengið lengur."