Morgunblaðið - 11.10.1973, Side 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. OKTÓBER 1973.
Sveinn Ólafsson:
Umferðin
og mannlegar
dyggðir
iSá sean íer á toifneáð út í um-
ferðinia á Island’i og reynir að
veita hegðun ökumanna athygli 1
þvií augnamiði að meta á hvaða
stiga við 'lslendímígar stöndium í
umferðarmenningu á dag, getur
vairla komist hjá að komast að
sorglegum niðurstöðum. — Hegð
uriim almennt í umferðinni er svo
bágboriri og um iieið ómeminsk,
að maður hlýtur að spyrja sjálif-
an sflg þeirrar spumingar hvort
á ferði'nm séu eintórnir dögbrjót-
ar og iruddar eða bara eintómir
„álíar“ og „jóiiasveiinar", sivo mik
il er ringulreiðin, umferðarbrot
in, dóm/greindarleysið og ómann
eskjulegheiitin i framikomu ak-
andi fólks hvers igaignivart öðru.
— Útkoman er mieð öðrum orð-
um sorglegri en itánum tekur.
Sikarturl:.n á tlillitssiemli hugsun-
arieysáð og fál kahátturintn blátt
áfram gengur yfir ihverm sikyni-
iborinn mann, semr eihihvern sam-
ainiburð hefir váð það sem annars
stiaðar gerlist. — Hér virðfst hver
hugisia fyrst og fremst um að
ryðjast áfram, jaínvel þótt hann
setj’i sjálfan sig í stórhœttu um
liei/ð: menn „nœlia sér“ í rétt-
iirm án þess að eiiga ha'nn og
valda hæfctu eða fara fram úr
öðrum ötoutækjum við hættuileg-
ustu aðstæður og iáta sér fátt
um fínnast iþótt aðnir vegfarenri
uir reyni að gera þel'lm Ijósa hætt
una með einhverjum ■tílburðum.
— M. ö. o. m6nn snúast hinir
verstu við eins og öðrum koml
sfllkt etokert við: iþeir eiga göt-
una einir þeir eru einir í heim-
inum. Hinir hafa ekki leyfi tii
að vera tih — Þetta ástand er
öllum svo kunnugt að ekki þarf
að fara fleiri orðum um þetta, að
eiris benda á þá staðreynd að
Lögreglian í 'Reykjaviik sá slig til-
meydd'a að taka upp harðar ráð-
stafanir gagnvart þeim, sem gjör
ast brotlegir við umtferðar-
rogiur með sannanlegum hœtti,
með þvi að taka upp stfröng
skyndipróf — Niðurstöður
þeirra virðast benda tii að ifrek
ar sé um að kenna varuþekkingu
og dómgreindarleysi en aimennri
aifibrotahneigð ökumanna. Er Iþað,
þótt sllæmt sé, betra en hitt og
'þannig nokkur málsbót, þótt það
upphefji hins vegar ekki vanda-
málið sjálft. — Það sem ekki
virðist verða komist hjá að gera
eru ráðstafanir gagnvart öilum
þeirn sem alltaf eru að brjóta af
sér án þess að til iþeirra náist.
Sé það þiannig viðui’kennt að
um vanþékkiingu sé að ræða, í
hverj-u liggur hún og hivað er
|þá til úrbéta? — Hér verður
tíkki hj'á þvi kom’iistf að spyrja
aftur: 1 hverju felst ,það að iæra
að a!ka ibifreið? Svarið er: í að
læra. 1) meðferð og meðhöndJun
ökutækisris 2) umiferðamreglur.
— Bæði þessi þekkimgaratriði
hiafia eitt gruindvallar markmið:
öryggi, 1) gegn skemmdum á
ökutæMinu ag eigri íffifi 2) gegn
ihætfu og tjóni fyrir lllitf og eiignir
annara — Ef öðru Iworu iþessara
öryggisatriða er ábótavant skap
ar Iþað hættu fyriir bæði srjálfan
iDann og aðra — Bæði atriðin
enu Iþvi óhjákvæmMeig svo öllu
öryggi sé fulilnægt. — Um tfyrra
artriðið virðist ekkd þurfa að ræða
því flestir Virðastf tounna að
stjórna bifreiðum sliinum svo að
etoki sé úrbóta 'þörf þar. — Eft
'ir verður íþá atriði númer tvö,
og þar virðisrt hundurinn liiggja
pirafrin. — Stooðum það þá nán-
©r. Hvað íelst þá í því? — Svar-
dð er: 1) að fcunna almennar
regl'ur sem settar eru till öryggis
af samfélagimu, 2) að ikunna skU
á að meta öryggilsþættíi, sem éng-
ar reglur eru til um, 3) að touinna
sltoil á hlnnl silðrænu hMð sam-
íéttiagslegra samsfkiptfa I umtferð-
ininii, og hvemilg almenn sam-
hjáiip auðveldar fLók&n samsikipti,
eiins og umferð’ri feDur í sér, og
eykur öiyggið fyrir alla aðila.
— Sé þetta Skoðað á þennan veg
og spurt hvemiig þessum 'þáttum
séu gerð skii, má segja að atriðf
1. séu almennt gerð sldl, fyrir
próf í akstrli. Um atriði 2. verð-
ur að segja, að iþar er nokkuð
fjalúað um frá hendi sumra þeirra
er ammast aksturskeininisl'u, en um
það fer að mestu eftir þvi, hvað
hver eilnstakur þelma er ammast
kenmsiu er framtakssamiur, því
engar reglur eru rtál um hiverm-
ig það beri að meðhöndla. Um
’aitriðd 3 giCdlr himsvegar það, að
því eru ekki svo vitað sé gerð
neri skil 'almienmt séð, mema af
hreimmi tilvillj'un í hverju
éiinstötou t'ÍCfelli, og á það hefir
lítil eða engin áherzla verið lögð
hvorki af opinberri hálfu, né hjá
toemmsluaðilum.
— Þar sem þessiir tveir síðari
’þættír verða etotoi aðskildir frá
himu almenma öryggi, hilýtfur
þarnmig vamrætosla á þeim að eíh-
hverju eða öCílu leytd að teoma
einhverss'taðar fram. Og viið höf
um vertoan'irmar með mjög greini
legum hætti. — A3imemm.t tillits-
íeysT og dómgre'mdarsltooaitur í
umferðrini er orðið að alvarilegu
vamdamáli. Eins og áður segir
má sjá í 'hvertf stoipti siem farið
er í ökuferð, etoki ibara e'ínstöku
umiferðarbrot og brot á velsæmi
heldur urmul. Þetta kanmast all
dr við, svo ékki 'þaaif að eyða
rúmi eða fíma í að taka dæmi
hér.
Sá er þetta ritar kymmtilstf þvl
á símum tíma að fera að fljúga
og átti þar því lámi að fáigna
að njóta kenmslu srtraings og ved
meontaðs tfiugkeoimara. Gekk
hanm hart eftlr að fiarið vœri í
smæstu atriðum etftir öilum ör-
yggisreglum, þvi með þVi væri
eigin og annarra öryggi tryggt
svo sem kostur væri. — Eitt al
því sem ailtaf verður að gera
var, að ef framkvæma átti ó-
venjulega hreytfingar, t.d. taka
beygju, mátti aldrei gera það
nema hafa litið tvisvar til hvorr
ar 'hliðar og ennfremur upp og
niður.
— Ég átti þá unga syni, sem
vorfU að byrja að fara út á göt-
una sjálfir og að sjálfsögðu
voru þeir eiois og önaiiur börn í
hættu. — Ég tók því það ráð,
að þá sagði ég þéim að öryggís
vegma yrði ávallt að iffita tviisvar
t:i hvorrar haoidar áður em mað-
ur fteri út á götuna. — Þetfta
varð síðan svo föst rnegta hjá
þeim, að etf mér ytfirsástf iþetta
sjálfum i þeirra viðurvist var ég
stramgléga mi/nmtfur á að halda
bæri: þessa góðu reglu. — Þvi er
þetta hér saigt að eins og mál-
tækið seigir„hvað oimgur meonur,
það gamall temiur", þá er það
fúCIMst, að etf í upphatfi máms i
bifrelðaakstri væri igefin
strönlg keninslla í öilum þeirn atrið
um sem hér var áður mioimst á,
þá onyoudu þau vamdamál umferð
arinauar, seon eru að hrjá okkur
í dag að mesitu hverfia — Að
viisu eru aiHtaf tíl meoim, sem etoki
toumna að umgiangast anmað fólk,
em slífct er siamt umdamitekmi.mg.
Og »f vakin er athyigii' tfóliks með
mægilega hressiiilegu móti á þvi
Sem hér skiptir máiii, þanoiig að
þetokinig og vit toooni í stfað nú-
veramdi blimdmi, 'þá er etoki að
afia að úrbót fæst, en þó hvllir
miikll ábyrgð á prófldómenrium
sem skilyrðislaust verða að vera
srtranglr og vel menmtaðir 1 sinni
greri, þar sem þeir eru í lykii-
aðstöðu og gerta hatft úrsiita-
áihrilf I sambamidi við öryggisonál-
im í umtferðimmi — Hér þartf að
koma tl mýrtrt sltórátak tfmá opin-
berum aðiium, því eteki verður
komist hjá að ályikta eftir nú-
verandi ástaoudi, að þátfcur próf-
dómendamna sé etoki í réttum
skorðum —■
Að ofam var mimoislt á hima
siðrænu hlið samfélagsdegra sam
sklpta, en ’það er með öðrum orð
um 'DYOGÐIN; hvar er hún?
hefir húm aidnei ver'ið til hér
eða hvað? — Jú, mikil ósköp.
— Fyrir um það bil þremiur ár-
um sáum við hana. — þegar
hreytt var úr vimstai í hægri
umferð, var ibiýntf fyrir tfóllki að
„brosa í umferðinni“. Þetta var
igert, og það gafst vei. Em mú
er eins og aCEdr halfí' gleymt bros-
inu: menn toara böðlast átfram,
bítandi á jaxldlnm og bölvamdil
Sveinn Úlafsson
hátt eða i hljóði ösnum í krimig-
um sig en um leið igCteyma þeir
'aiaíri dyggð. Umtferðiin verðiur að
ómanneskjulegum óskapnaði,
því móðir allra ómanmeskjuleg-
heitfa: tflýtiirinn og óðagotið, sitja
við s'týrið. — Ef menm aðeilns
gætu munað heilræðið hans
Sókratesar: „flýttu þér hægt“,
hafandi hugfast, að fiiýtinum fyig
ir oft tfiumbruhátturinn, og þá
seinkar slikur ílýtir tfyrir, en
hraðar ekki, — þá vœru án efa
mörg brotin bein og mörg lömuð
heillsan heil og óskert og höutir
gengju ibetur, sem nú eru á aftur
fótunium hér 'hjá oktour — Þau
ummæii eru höfð eftir meistara
Kjanvaffi eitt s'inn er ihamm rakst
á hið ómanneskjulega: „Það er
mikið fyrirtæki að vena manm-
esikja", em í iþessum umonælum
hdms þekkta meisfcara félst etoki
eihvörðumigu ásökum, heldur ekki
síður viorkumm. — 1 iþelm er mik-
ið sarmleiksgiMi. — Tii að vera
mammeskja i umgengmi og sam-
skiptum við aðra meoim 'útheimt-
ist ibæði skilningur, niærgætni og
ífcunmátta. — Slikt næst ekki
nema menm teggi sdg eftir þvi
eris og aiBir vita. Það merkidega
er, að íslendingar, sem aOmemmt
eru ektoi óheflaðri í framkomu
en aðrar þjóðilr, stouli vera svo
nenmrigairsmauðiir og óanamnestoj'U
uegir i umfeiðinm, þaminig að þar
er eims ag þeir séu aUt aðrir
menn en annars staðar. — Ég
held að iþetta sé ektoi eimgömgu
af eribverri yfirdritfimmi sjádfs-
elsku, sem brýzt út með svo
herfiHegum hætti við stýrið, held
ur aí þvi að menm eru haldnir
af einhverri aClsherjar gleymsku,
iþegar þeir setjast við srtýrið á
þessium lokaða f jórhjóia jám-
hóltei og 'gá ekki að þvi að al-
meom kurteisi giOdir þar, á sama
háttf og allsstaðar annarsstaðar
Er» orsök gteymnskunmar er himn
hœttillegi óvriur mútíma sam-
félagsris: Hraðinn, siem allt ætl-
ar að drepa, og sem jafmvel er
igrunaður um að orsatoa raum-
veruteg dauðstföll, ektei bara atf
umtferðarslysum, heldur af hjarta
lagi, magasári og ámóta kviflum
sem 'hrjá veisæílidarsamifélagið i
diag
Niðurstaða þessara hugteið-
Inga verður þannig sú, að það
sem gera verður er að stofma til
umlbófca i umgemignisvenjum í ai-
menmirii umferð þammiig að við kom
umst á memmdirugarstilg okkur sam
hoðið i þessum efmium. — Það
igerist hinsvegar aðelrns með því
að allir strenigi þess 'heit að
teggja sitftf tfram. Aimenmimigur
þarf að taka sig flram og ytfir-
völd að -tatoa þar til stem þörtf
gerilst, ag giiidir það etoki sízt
um að hafa ariienmar reglur og
umtferðarlög i réttum skorðum,
en iþar vantar því miður nokk-
uð upp á enn.
En eitt er vist; þaS er tii'
regDa sem er svo eintföld að allir
gefca motað hana sér tffi óbrigð-
uls stuðndmgs og viðmiðunar I
umtferðlnni, sem og annarsstaðar.
Og ef eftir henni væri tfarið atf
ölCum af tfúsum immrií vilja, þá
væru þessi vandamál í samskipt-
um að mestu þurrkuð út. Þessi
reglla er til aítan úr grárri tforn-
eskju og tilheyrir lögmálinu ei-
llfa, en hún er: ‘Leltist við að
'koma fram við aðra vegfarend-
'ur (gera öðrum) eims og þér
viljið að þeri komi fram við yður
(gjöri yður). — Að áramgur ná-
ist í þessu efnl byggist þammig
á hverjum og einurn sjálfum.
Byrjum! strax að framfcvæma
bætta umtferðarmenningu með
'því að festa okkur þetta í huga.
— Bros 4 umferðinni, ef einhverj
um verður eitthvað á óvart, er
góð .byrjum. — Ammað fyllglir á
eftir etf viðleitnin til bóta tfestir
rætur hjá okkur öíDum.
Er ekki lögleysa að skatt-
leggja skyldusparnað?
I spurt og svarað i Morgun-
blaðinu 13. sept. s.l. er fyrirspurn
um það, hvort rétt sé að skyldu-
sparnaður iðnnema sé ekki frá-
dráttarbær til skatts af því að þeir
geti fengið undanþágu frá skyldu-
sparnaði. Og því er svarað óhikað
á eftirfarandi hátt: „Ef menn eiga
rétt til undanþágu frá skyldu-
sparnaði fæst hann ekki dreginn
frá, jafnvel þótt sparimerkin séu
lögð inn.“ Það er ekki haft fyrir
því að vitna í lög í þessu sam-
bandi.
Við jafn ófullkomið svar hljóta
að vakna fleiri spurningar. Má
ekki fólk á skyldusparnaðaraldri,
sem getur fengið undanþágu frá
skyldusparnaði, taka þátt í hon-
um? Ég sé ekki, að lögin um
skyldusparnað banni það. Og ekki
veit ég annað en að tekið sé á móti
fé frá þessu fólki og það ávaxtað á
sama hátt og hjá, öðrum, í þvi efni
er það ekki svipt neinum réttind-
um. Ég get því ekki betur séð en
að allt fólk, sem er á aldrinum 16
til 26 ára og ekki hefur sótt um og
fengið undanþágu frá skyldu-
sparnaði falli undir lögin um
skyldusparnað, ekki aðeins að
hiuta heldur að fullu.
Höfuðtilgangur laganna um
skyldusparnað virðist vera tvenns
konar. Annars vegar, að fá ungt
fólk til að leggja nokkurn hluta af
sjálfsaflafé slnu til hliðar svo að
það eigi auðveldara með að eign-
ast húsnæði, þegar það þarf á að
halda og hins vegar að afla f jár til
lánakerfis íbúðabygginga. Þeir,
sem eru þátttakendur í skyldu-
sparnaðinum njóta ýmissa
réttinda með því, aðsparnaðurinn
skuli vera skattfrjáls.
Fólk getur fengið undanþágur
frá skyldusparnaði af ýmsum
ástæðum, sumar þeirra eru aug-
ljósar, aðrar ekki. Einu sinni ekki
vlst, að skyldusparnaðaraðili viti
um þær sjálfur og sæki ekki um
undanþágu af þeim ástæðum. Það
verður því erfitt að gera upp á
milli þeirra, sem ekki nota sér
undanþágurétt, sumir eru skatt-
lagðir, aðrir ekki, allt eftir túlkun
skattyfirvalda hverju sinni. Málið
er þó ofur einfalt. Allir þeir, sem
eru á skyldusparnaðaraldri og
taka þátt í skyldusparnaði, hvort
sem þeir hafa öðlazt um tíma
ónotaðan undanþágurétt eða ekki
hljóta að falla undir lögin um
skyldusparnað að fullu, því geta
skattyfirvöld ekki breytt, þarþarf
að koma til breyting á skyldu-
sparnaðarlögunum sjálfum.
Það hefur stundum viljað
brenna við, að skattyfirvöld
seilist lengra en góðu hófi gegnir
og ráðist þá ekki alltaf á garðinn
þar sem hann er hæstur. Getur
ekki verið, að þau gangi lengra í
þessum efnum en þau hafa
heimild til, að minnsta kosti eiga
þau ungmenni, sem mál þetta
snertir kröfu á því að vita hvaða
rétt þau eiga, svo að þau geti
varizt harðsvíruðum skatt-
álagningarmönnum.
Nú vill svo vel til, að nemar i
sumum námsgreinum hafa með
sér félög og hagsmunasamtök og
finnst mér ekki úr vegi, að þau
taki mál þetta föstum tökum og
tryggi það, að félagar þeirra séu
ekki sviptir þeim réttindum, sem
þeir kunna að eiga í þessum efn-
um, lögum samkvæmt.
Páll V. Danfelsson