Morgunblaðið - 16.10.1973, Blaðsíða 16

10 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. OKTÓBER 1973

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Frétta stjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sfmi 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 360,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 22,00 kr. eintakið.
Uiidanfarin ár hefur
verið góðæri í landinu
bæði til sjávar og sveita.
Landbúnaðurinn ætti því
að hafa notið góðs af því
árferði, sem verið hefur.
Framleiðsla landbúnaðar-
ins hefur aukizt nokkuð
vegna batnandi tíðarfars,
enda búa bændur nú að
þeirri ræktunar- og upp-
byggingarstefnu, sem
ráðandi var síðasta áratug.
í tíð fyrrverandi ríkis-
stjórnar stækkuðu tún
landsmanna um næstum
því helming. Vélvæðing
landbúnaðarins var mikil á
þessu tímabili og miklar
byggingar voru í sveitum
landsins. Það var vegna
hinnar miklu ræktunar,
sem landbúnaðurinn komst
yfir erfiðleikaárin, þegar
kuldinn og kalið herjuðu á.
Það var vegna ræktunar-
innar, að hey náðust, þrátt
fyrir lélega sprettu.
Á viðreisnartímabilinu
var löggjöf um landbúnað-
inn breytt til mikilla muna.
Þá var tekin upp ábyrgð á
útflutningsverði land-
búnaðarvara. Með því var
tryggt, að bændur fengju
fullt verð fyrir alla fram-
leiðsluna. Áður hafði það
ekki verið. Þá var jarð-
ræktarlögum breytt, og má
segja, að með þeirri laga-
setningu hafi orðið bylting,
þar sem jarðræktarfram-
lög voru stórhækkuð og
bændur hvattir stórátaka í
ræktunarmálum. í tíð við-
reisnarstjórnarinnar var
styrkur til bygginga og
framkvæmda samkvæmt
landnámslögum stórhækk-
aður, þannig að í lok við-
reisnartímabilsins nam sá
styrkur 120.000 kr. á býli.
Lög um landbúnað eru háð
breytingum og má segja,
að landbúnaðarlöggjöfin
frá 1966, sem ákvarðar
landbúnaðarverðið, hafi
gert það mögulegt fyrir
bændur að standa af sér
það dýrtiðarflóð, sem nú
herjar á. Samkvæmt land-
búnaðarlögunum frá 1966
eiga bændur áð fá hækkun
á afurðarverðinu í sam-
ræmi við hækkað kaup-
gjald í landinu og hækkun
á rekstrarvörum til land-
búnaðarins. Samkvæmt
þessum lögum hafa bænd-
ur fengið viðunandi verð á
búvöruframleiðslunni og
geta þannig staðið af sér þá
miklu dýrtið, sem herjað
hefur á.
Vinstri stjórnin ætlaði að
breyta þessari löggjöf og
lagði fram frumvarp á
haustþingi 1971 með mikl-
um bægslagangi. Með því
frumvarpi var gert ráð fyr-
ir að fella niður 6-manna
nefnd í þeirri mynd, sem
hún nú er. f þess stað áttu
bændur að semja við ríkis-
stjórnina um verðlagningu
búvörunnar. I því frum-
varpi var gert ráð fyrir
heimild til þess að leggja á
fóðurbætisskatt og ýmis
fleiri atriði voru í þessu
frumvarpi, sem beinlínis
hefðu orðið til þess að
kyrkja heilbrigða starf-
semi í landbúnaðinum.
Sem betur fór guggnaði
ríkisstjórnin á því að berja
þeíta frumvarp gegnum
Alþingi, og var það vegna
mótmæla margra bænda og
sterkrar andstöðu sjálf-
stæðismanna á Alþingi.
Bændur hafa fátt að þakka
núverandi ríkisstjórn, en
þeir geta þakkað
núverandi landbúnaðar-
ráðherra fyrir það, að hafa
guggnað fyrir þeirri mót-
mælaöldu, sem hófst á því
að knýja fram þetta frum:
varp.
Óvíst er, hvernig hagur
bænda væri nú, ef tekizt
hefði að breyta lögunum
frá 1966 um verðlagningu
búvöru, eins og ríkis-
stjórnin ætlaði sér að gera
haustið 1971. Það var alveg
víst, að núverandi rikis-
stjórn hefur fátt til þess að
státa af í sambandi við
landbúnaðarlöggjöfina, og
ljósasti vitnisburður um
það er sú staðreynd, að
Tíminn hefur þakkað nú-
verandi landbúnaðarráð-
herra fyrir það, að lög voru
samþykkt á Alþingi 1972
um innflutning holda-
nautasæðis. Sannleikurinn
er sá, að yfirdýralæknir og
fleiri vísindamenn voru
lengi hræddir við að taka
upp holdanautarækt hér á
landi vegna hættu á smiti,
og var það ekki að ástæðu-
lausu. Það var ekki fyrr en
stöðin á Hvanneyri var
komin upp, sem varð í tíð
viðreisnarstjórnar, sem
fært þótti að flytja inn
holdanautasæði. Fyrir til-
stuðlan Ingólfs Jónssonar
var samið frumvarp til laga
um að heimila holdanauta-
rækt. Það frumvarp var til-
búið, þegar hann lét af ráð-
herraembætti. Það sem
gerðist var, að Halldór E.
Sigurðsson, flutti þetta
frumvarp á Alþingi, og var
það samþykkt með öllum
atkvæðum þingmanna.
Nýlega var á það minnzt í
Tímanum, aðunniðværi að
undirbúningi búnaðar-
skóla á Suðurlandi. Lítið
fer fyrir aðgerðum i þeim
efnum. Sannleikurinn er
sá, að núverandi land-
búnaðarráðherra hefur
legið á því máli. Virðist
aðaltakmark hans að gera
að engu ákvörðun Ingólfs
Jónssonar um staðarval
fyrir búnaðarskóla á
Suðurlandi. Ingólfur Jóns-
son ákvað að sá skóli skyldi
rísa á Odda á Rangárvöll-
um. Oddi er í hjarta Suður-
landsundirlendis, víðfræg-
ur sögustaður og á vel við
að gera þeim stað nokkuð
til sóma. Væntanlega
verður búnaðarskólamál
Sunnlendinga ekki lengi
tafið úr þessu. Ólíklegt má
telja, að Alþingi fallist á
að ónýta ákvörðun Ingólfs
Jónssonar um staðarval
fyrir búnaðarskóla.
LANDBÚNAÐUR BYGGIR
Á TRAUSTUM GRUNNI
Er Allende kominn í
dýrlingatölu sósíalista?
LÖNGU áður en herforingja-
byltingin var gerð í Chile, var
það skoðun þeirra, sem aðhyll-
ast hinar nýju vinstri stefnur
(The New Left), að Chile væri
að verða einhvers konar nýtt
Víet Nam. Þessi skoðun byggð-
ist á þeirri hugmyndafræðilegu
kenningu, að sósíalískir bylt-
ingarsinnar yrðu annað hvort
sjálfir að beita vaidi eða aðrir
hrektu þá frá völdum, vegna
þeirrar stöðu, sem upp kynni að
koma, — eins og raun varð á í
Chile. Nú segja vinstrisinnar
hins vegar, að skæruhernaður,
sem fylgja muni í kjölfar valda-
ránsins í Chile, verði til þess að
landið verði „annað Víet Nam“.
Hvort sem marxistum I Chile
tekst að standa uppi í hárinu á
herforingjastjórninni til
lengdar eða ekki, er landið
a.m.k. að vissu leyti farið að
minna á Víet Nam. Herfor-
ingjastjórnin mun sjá til þess,
að vinstri sinnaðir öfgahópar
fái áfram tækifæri til að njóta
sin í mótmælagöngum við
sendiráð á næstunni, svo að
eitthvað sé nefnt.
Nú þegar styrjöldin í Víet
Nam tilheyrir fortíðinni, og lýð-
ræði hefur verið aukið í Grikk-
landi, kemur Chile í góðar þarf-
ir til að halda þjálfuðum mót-
mælalýð við efnið. Taugaveikl-
unarkennd viðbrögð við bylt-
ingunni, sem fram komu í fjöl-
miðlum víða um lönd, hafa
sýnt, að atburðirnir í Chile eru
að verða að pólitískri goðsögn,
sem jafnvel tekur fram helgi-
sögnum þeim, sem mynduðust
um Víet Nam á sínum tíma.
Vert er að taka til nánari
athugunar nokkrar útgáfur á
fréttum um fall Allendes. Sum-
ir fréttaskýrendur létu sér ekki
nægja að syrgja Allende sem
frjálslyndan umbótamann,
þrátt fyrir þá staðreynd, að
hann var marxisti, heldur lfktu
þeir honum við Alexander
Dubcek. Því var haldið fram, að
þeir hefðu báðir reynt að fram-
kvæma sósíalisma í ..mannleorri
mynd“, en hefðu orðið að láta
undan blindum afturhaldsöfl-
um. Þeir, sem telja, að slíkur
samjöfnuður geti átt rétt á sér,
virðast ekki vita, að Kommún-
istaflokkur Chile' var fyrsti
kommúnistaflokkur utan Var-
sjárbandalagslandanna, er
lagði blessun sína yfir innrás
Sovétríkjanna i Tékkóslóvakfu,
sem batt endi á frjálslynda
stefnu Dubceks í innanríkis-
málum árið 1968.
Miklu fremur verður að álíta,
að Allende og Dubcek hafi fylgt
andstæðum stefnum. Dubcek
leiðaðist við að losa Tékkó-
slóvakiu undan beinum áhrif-
um Sovétríkjanna, meðan All-
ende og skoðanabræður hans
voru komnir vel á veg með að
gera land sitt að nokkurs konar
Tékkóslóvakíu Suður-Ameríku.
Sovétherinn réðst inn í Prag til
þess að binda endi á frjáls-
hyggju þá, sem var að ná fót-
festu í landinu undir forystu
Dubceks, en herinn í Chile tók
völdin í þeim tilgangi að við-
halda frjálshyggju í landinu.
Herforingjarnir í Chile létu þá
fyrst til skarar skríða, þegar
ljóst var orðið, að ekki var
annað framundan en annað
hvort algert marxistískt
einræði, að öllum lík-
indum óafturkallanlegt, ellegar
þá afskipti hersins, ef komizt
skyldi hjá slíkri valdatöku
kommúnista.
VAR ALLENDE
FRIÐARSINNI?
Því hefur víða verið haldið
fram, að Allende hafi verið ein-
lægur friðarsinni, sem hefði
aldrei gripið til þess óyndisúr-
ræðis að beita valdi til þess að
halda yfirráðum sínum. 1
Noregi hefur jafnvel komið
fram tillaga um, að nú, að All-
ende látnum, verði honum veitt
friðarverðlaun Nóbels, f virð-
ingarskyni við minningu hans.
Hér fara aðdáendur hans enn
villir vegar.
Allende var stofnandi og
fyrsti forseti hinna svokölluðu
„Einingarsamtaka Rómönsku
Ameríku", sem hafa aðsetur í
Havanna á Kúbu. Þessi samtök
voru stofnuð á árinu 1967 til
þess að stuðla að uppreisnum
(með vopnavaldi) alls staðar i
Vesturálfu.
Þegar Allende hafði unnið
nauman meirihluta í kosning-
unum 1970, hótaði hann að „ata
Santiago blóði", ef þingið stað-
festi ekki kosningu hans. Hann
var tengdur nokkrum foiystu-
mönnum hinnar vinstri sinn-
uðu byltingarhreyfingar fjöl-
skylduböndum, og í lífverði
hans voru jafnan tilvonandi
skæruliðar úr þessari bylt-
ingarhreyfingu.
Þetta eru þó smámunir einir,
séu þær staðhæfingar sannar,
að stjórn Allendes hafi ráðgert
„nótt hinna löngu hnífa“, sem
verða átti skömmu eftir að hin
raunverulega uppreisn átti sér
stað, en að sögn herforingja-
stjórnarinnar áttu þar að verða
endalok forystumanna stjórn-
arandstöðunnar og yfirmanna
hersins. Sannleiksgildi þessara
staðhæfinga verður ekki sann-
reynt, fyrr en Pinochet hers-
höfðingi birtir skjöl, sem sagt
er, að hafi fundizt í skrifstofu
aðstoðarinnanríkisráðherrans,
en hann var úr kommúnista-
flokknum. Einnig rennir sam-
særi vinstri manna um að
myrða yfirmenn flotans í her-
búðunum i Valparaiso i siðasta
mánuði óneitanlega stoðum
undir þessar staðhæfingar.
Takist stjórn herforingjanna í
Chile að sanna mál sitt, hafa
marxistar í Chile sem sagt haft
í hyggju blóði drifna valdatöku,
— nákvæma eftirlíkingu af
þeirri „valdatöku með morðað-
ferðinni", sem heppnaðist'
næstum þvi hjá kommúnistum i
Indónesíu árið 1965. Það, sem
mistókst í Jakarta, hefði getað
tekizt í Santiago, hefði herinn
ekki tekið til sinna ráða áður.
Velunnarar Allendes af-
greiða þessa kenningu vafa-
laust sem lygasögu, nema lögð
verði fram áreiðanleg og óyggj-
andi sönnunargögn.
En það eru fleiri ástæður til
að ætla, að vinstrisinnar hafi
haft meiri háttar aðgerðir á
prjónunum. Gífurlegt magn
vopna hefur fundizí i Santiago
eftir valdatöku hersins. 1 for-
setahöllinni einni saman fund-
ust vopnabirgðir, sem nægt
hefðu eitt þúsund manna her-
liði. Einnig verður ekki horft
fram hjá þeirri staðreynd, að
öfgasinnar hvaðanæva að úr
heiminum hafa verið að flykkj-
ast til Chile að undanförnu og
voru að lokum orðnir um
14.000.
Af þessum ástæðum verður
sú ályktun vart dregin, að
Allende, þótt látinn sé, eigi
Pinochet hershöfðingi.
skilið að fá verðlaun fyrir það
að hafa stuðlað að friði.
HINIR NVJU
VALDHAFAR
En hvernig eru þá þessir
nýju valdhafar 1 Chile? Eru
þeir slíkar ófreskjur, sem
sumir hafa látið í veðri vaka?
Nýju ráðherramir eru, að
tveimur undanskildum, úr hópi
herforingja. Þeir hafa verið
þeirrar skoðunar, að herinn
ætti ekki að hafa afskipti af
stjórnmálum, fyrr en öll önnur
sund væru lokuð.
Það kann að virðast kald-
hæðni örlaganna, að það var
sjálfur Allende, sem átti frum-
kvæði að því, að herforingj-
arnir hefðu bein áhrif á stjórn
landsins, þar sem hann skipaði
stjórn sína bæði fulltrúum
borgara og mönnum úr hern-
um. Þetta gerði Allende i því
skyni að draga úr áhrifum
stjórnarandstöðunnar og til að
tryggja sér stuðning hersins.
Valdhafarnir nýju hafa orðið
ákafir and-kommúnistar vegna
nýfenginnar reynslu sinnar af
Framhald á bls. 18