Morgunblaðið - 16.10.1973, Qupperneq 23

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. OKTÖBER 1973
23
ÓlafurH. Jónsson, fram-
kvœmdastjóri—Minning
Fæddur 25. janúar 1905.
Ðáinn 8. október 1973.
Vér, sem konmir erum á efri ár
verðum að venjast þvf að sjá vini
og samferðamenn kveðja og
hverfa örar og fyrr en vér höfðum
vænzt. Við því verður ekki sporn-
að né söknuðinum, sem vinamiss-
irinn veldur. Enn er einn góðvin-
urinn horfinn. Olafur i Alliance,
eins og hann var jafnan nefndur,
andaðist í svefni aðfararnótt 8
þ.m. eftir alllöng veikindi. Er þar
á bak að sjá einum hinna traust-
ustu manna og bezt drengja.
Ölafur Helgi Jónsson, var fædd-
ur í Reykjavík, 25. jan. 1905. Var
hann af góðu bergi brotinn. Faðir
hans var hinn góðkunni
skipstjóri, framkvæmdastjóri, al-
þingismaður og bankastjóri Jón
Ólafsson. Var Jón sonur merkis-
hjónanna Ólafs Þórðarsonar og
Guðlaugar Þórðardóttur í Sumar-
liðabæ í Holtum i Rangárvalla-
sýslu og bróðir hinna mörgu og
merku systkina, sem kennd voru
við Sumarliðabæ, en meðal þeirra
voru Gunnar Ölafsson kaupmaður
og alþingismaður í Vestmanna-
eyjum og Bogi Ólafsson mennta-
skólakennari.
Þóra móðir Ólafs var dóttir
hjónanna Halldórs bónda Guð-
mundssonar og Elfnar Bárðar-
dóttur að Miðhrauni í Miklaholts-
hreppi og systir hins gáfaða og
listfenga prests séra Lárusar
Halldórssonar á Breiðabólsstað á
Skógaströnd.
Ólafur ólst upp á glæsilegu og
ágætu heimili foreldra sinna í
Reykjavík, fyrst i Miðstræti og
síðan á Laufásvegi 55. Hann gekk
í Menntaskólann í Reykjavík og
lauk stúdentsprófi þar 1924 með
I. einkunn. Hann innritaðist í
lagadeild Háskóla Islands sama ár
og lauk prófi í lögfræði 13. febrú-
ar 1930 með I. einkunn. Vann
hann samhliða námi sfnu í háskól-
anum mikið með föður sínum,
sem þá var framkvæmdastjóri
fiskiveiðahlutafélagsins Alliance
h.f. og fleiri félaga. Tafði þetta
nám hans nokkuð, en var honum
hins vegar mjög mikilverður und-
irbúningur undir lífsstarf hans.
Að loknu lögfræðiprófinu 1930
hóf Ólafur enn störf hjá Alliance
h.f. og varð síðar á árinu fram-
kvæmdastjóri þess, er faðir hans
varð bankastjóri Utvegsbankans.
Gegndi Ölafur því starfi þar til
félagið hætti árið 1967.
Arið 1932 keypti Ólafur, ásamt
Kristjáni heitnum Einarssyni
framkvæmdastjóra, jörðina
Drangsnes við Steingrímsfjörð,
þar sem nú er þorpið Drangsnes.
Reistu þeir það frystihús og ýms-
ar aðrar byggingar og ráku þar
verzlun og útgerðarstöð um 20 ára
skeið.
Á árunum 1934 — 1935 átti
Ólafur mikinn þát.t í byggingu
síldarverksmiðjunnar í Djúpavík
í Strandasýslu og h.f. Djúpavikur,
en eigendur félagssins voru Alli-
ance h.f. að 2/3 hlutum og Einar
Þorgilsson að 1/3 hluta. Var Ölaf-
ur stjórnarformeður Djúpavíkur
h.f. frá stofnun þess 1935 og jafn-
framt framkvæmdastjóri þess frá
árinu 1937 þar til félagið var leyst
upp eftir að síldin hvarf frá Norð-
urlandi.
Arið 1941 keypti Djúpavík h.f.
síldarverksmiðjuna á Dagverðar-
eyri við Eyjafjörð, endurbyggði
hana og stækkaði. Kom það i hlut
Ólafs að stjórna framkvæmdum
þar, unz hætta varð rekstri verk-
smiðjunnar eftir að sildin hvarf.
Ólafur var einn af stofnendum
Strætisvagna Reykjavíkur h/f og
í fyrstu stjórn þess. Hann var
einnig um langt skeið í stjórn
margra félaga annarra, svo sem
Olíuverzlunar Islands h.f., Smjör-
líkisgerðarinnar Ásgarðs h.f.,
Bræðings h.f., Lýsissamlags fsl.
bornvörpunga, Samtryggingu ísl.
botnvörpunga og Togaraafgreiðsl-
unni h.f. Sýnir það traust manna
á Ólafi, að hann var jafnan valinn
til forustu f þeim félögum, sem
hann átti hluta að.
Ólafur hafði margháttuð af-
skipti af ýmsum málum sjávarút-
vegsins og tók mikinn og virkan
þátt í félagssamtökum útgerðar-
manna og atvinnurekenda al-
mennt. Hann var í stjórn Félags
ísl. bortnvörpuskipaeigenda frá
þvf stuttu eftir 1930 til 1967.
Hann var kosin í varastjórn
Landssambands fsl. útvegsmanna
1939 og nokkru síðar I aðalstjórn
þess og átti sæti f henni til 1967. 1
stjórn Vinnuveitendasambands
íslands átti Ólafur sæti f meira en
tuttugu ár. Hann var áhrifamikill
áhugamaður I öllum þessum
stjórnum og voru honum oft af
þeim falin mikilvæg verkefni.
Ólafur var t.d. oft f samninga-
nefndum Félags ísl. botnvörpu-
skipaeigenda, er samið var um
kaup og kjör sjómanna á togur-
um, Hann var og fulltrúi félagsins
í samninganefndum, er sömdu við
A-Þjóðverja um sölu á ísfiski
1954,1956 og 1957.
Ólafur H. Jónsson var einn af
stofnendum Heimdallar og átti
sæti í fyrstu stjórn þess félags.
Hann átti sæti í fjármálaráði
Sjálfstæðisflokksins i áratugi og
var eitt sinn á framboðslista
flokksins við alþingiskosningar f
Reykjavík.
Fyrir störf sín var Ólafur
sæmdur hinni fslenzku fálkaorðu
1953.
Eins og mönnum er kunnugt,
hefur gengið á ýmsu fyrir íslenzk-
um sjávarútvegi og á það ekki sízt
við um togaraútgerðina og síldar-
útveginn. Komið hafa góð og gjöf
ul ár.. en þess á milli ár taprekst-
urs og mikilla erfiðleika. Alliance
h.f. var um langt skeið næst
stærsta einkafyrirtæki á Islandi.
Það féll í hlut Ólafs H. Jónssonar
að vera framkvæmdastjóri þess
langt á fjórða tug ára. Á þessu
tímabili skiptust vissulega á skin
og skúrir. Sama er að segja að því
er snertir þær tvær stóru síldar-
verksmiðjur, sem hann veitti for-
stöðu. Ólafur mætti erfiðleikun-
um með þeirri karlmennsku og
þrautseigju, sem honum voru
gefnar í svo ríkum mæli og varð
ekki séð að þeir röskuðu ró hans
og glaðværð.
Auk þeirra erfiðleika, sem önn-
ur útgerðarfélög urðu að glíma
við, varð Alliance h.f. fyrir þvi
mikla tjóni, að fjórir af togurum
þess fórust. Fórst einn þeirra með
allri áhöfn, og af tveimur öðrum
fórust margir menn. I þau ein
skipti var Ólafur bugaður og
harmi lostinn, ekki vegna fjár-
tjónsins, heldur mannskaðann.
Sýnir það m.s., hvern ug hann bar
til starfsmanna félagsins, enda
voru margir þeirra vinir hans eða
kunningjar.
Ég átti þvi láni að fagna að vera
á heimili foreldra Ölafs H. Jóns-
sonar einn vetur og kynntist ég
þeim báðum vel. Voru þau fyrir
marga hluta sakir frábær
að mannkostum.
Jón Ólafsson var maður mjög
vel gefinn, samanrekinn krafta-
jötunn, en þó frábærastur fyrir
festu og þrautseigju, kjark og
karlmannslund, sem aldrei lét
bugast. Hann var alþýðlegur höfð-
ingi og hjálpsamur svo að af bar.
Ég minnist þess, að þann vetur,
sem ég var á heimili hans, var
hann flesta daga kallaður frá mat-
borði til að sinna gestum, sem til
hans leituðu eftir hollum ráðum
eða einhvers konar aðstoð, oft
fjárhagslegri. Var hvort tveggja
að jafnaði f té látið og aldrei eftir-
talið né kvartað undan ónæði.
Frú Þóra var f riðleikskona,
mjög vel greind, sérstaklega prúí
og blíðlynd, en föst fyrir og mikil
rausnarkona, sem leysa vildi
hvers manns vandræði eins og
maður hennar. Heimili þeirra
Þóru og Jóns var mjög glæsilegt,
Þóru og Jóns var mjög glæsilegt,
og barna og heimilisbragurinr
allur með ágætum. Þar var mikil
rausn og ekki farið I manngrein
arálit. Bæði voru þau hjón miklii
vinir vina sinna og tryggðatröll.
Það er mælt, að sjaldan falli
eplið langt frá eikinni. Sannaðist
það fyllilega á Ólafi H. Jónssyni.
Hann var gæddur flestum kostum
foreldra sinna, erfði mikið af blíð-
lyndi og þrúðmennsku móður
sinnar, en var þó um margt líkari
föður sínum, erfði kjark hans,
þrautseigju og karlmannslund.
Hann var glaðlyndur og jafnlynd-
ur og breytti lítt skapi, frekar
seintekinn, kunni illa spjátrungs-
skap og gat verið dálítið stríðinn
og meinlegur, ef því var að skipta,
líkt og faðir hans. Hins vegar var
hann einlægur vinur vina sinna
og allra manna tryggastur. Hjálp-
fýsi foreldra sinna erfði hann í
rikum mæli. Hann átti þá gáfu að
vera glaður i dagsins önn, hversu
þreytandi sem verkefnin voru. A
gleðistundum var hann hrókur
alls fagnaðar.
Ólafur var frekar lágur maður
vexti, en þrekvaxinn og vel limað-
ur. Hann var fríður sýnum, og bar
bæði andlit hans og fas vott um
glaðlyndi hans og f estu.
Ölafur H. Jónsson var mikill
gæfumaður í einkalífi. Hann
kvæntist 22. sept. 1931 Sigþrúði
Guðjónsdóttur Gamalielssonar,
byggingameistara í Reykjavík,
glæsilegri ágætiskonu, sem lifir
mann sinn ásamt fjórum sonum
þeirra, þeim Jóni hæstarréttar-
lögmanni, Guðjóni skrifstofu-
manni á Keflavíkurflugvelli,
Gunnari Erni framkvæmdastjóra
Lífeyrissjóðs málm- og skipa-
smiða og Ólafi Helga viðskipta-
fræðingi, deildarstjóra hjá Ál-
félaginu úr Straumsvik. Allir eru
þeir efnismenn og góðir drengir,
eins og þeir eiga kyn til, kvæntir
og hafa stofnað sín eigin heimili.
Þau Sigþrúður og Ölafur
bjuggu fyrst að Bergstaðastræti
67, en árið 1942 byggðu þau húsið
Flókagötu 33 og hafa búið þar
síðan við mikla rausn og híbýla-
prýði. Voru þau hjón mjög sam-
rýnd og samtaka um alla rausn og
gertrisni. Stóð heimili þeirrajafn-
an opið vinum þeirra og ættingj-
um, en þeim var Ólafur mikill
haukur í horni. A heimili þeirra
Ólafs og Sigþrúðar var gott að
koma, og eigum við vinir þeirra
þaðan margar góðar minningar.
Stúdentaárgangurinn frá 1924,
„Viginti quattuor", eins og við
kölluðum hann, hefur alltaf hald-
ið vel saman bæði í háskólanum
og eftir að hópurinn dreifðist
víðsvegar til starfa að prófum
loknum. Góð vinátta hefur alla tið
haldizt milli bekkjarsystkinanna
og furðu gott samband, þó að vik
væri á milli vina. Við bekkjarsyst-
kinin höfum ávallt komið saman
til góðs samfagnaðar á stúdents-
afmælum á 5 ára fresti og oft
endranær hitzt á vinafundum. 1
þessu efni var Ólafur H. Jónsson
jafnan hinn sjálfkjörni foringi og
aðal driffjöður. Þrátt fyrir miklar
annir gaf hann sér ávallt tíma til
að sjá um, að sambandið milli
bekkjarfélaganna héldist og af-
mælishófin væru vel undirbúin.
Var hann þar hrókur alls fagnað-
ar. Ég veit, að ég mæli fyrir munn
allra bekkjarsystkina minna, er
ég þakka Ólafi fyrir þessa forystu
hans og honum og hans ágætu
konu fyrir mikla rausn á heimili
þeirra.
Við Ölafur H. Jónsson vorum
sambekkingar í lærdómsdeild
menntáskólans, síðan vorum við
saman í lagadeild háskólans og
urðum góðir vinir. Er líða tók á
háskólanámið, vorum við orðnir
nokkuð aftur úr félögum okkar,
þar sem báðir höfðu unnið meira
með námi en hollt var, hann við
fyrirtæki föður síns, en ég sem
ráðsmaður á búi móður minnar í
Amarholti og við skrifstofustörf f
Reykjavík. Féll hvorugum þetta
vel. Á fögrum vormorgni 1929
mættumst við af tilviljun á Tjarn-
arbrúnni. Við röktum þessar
raunir okkar hvor fyrir öðrum og
vorum ásáttir um, að svo mætti
ekki lengur ganga. Ákváðum við
þá að lesa saman, það sem eftir
væri, og ljúka prófi á miðjum
næsta vetri. Lásum við síðan sam-
an f Arnarholti um sumarið og
síðan á heimili foreldra Ólafs og
tókum próf með góðum árangri á
hinum tilsetta tfma. Eg tel, að
þessi fundur okkar Ölafs hafi ver-
ið ein af mfnum mestu heilla-
stundum, og mér er ekki grun-
laust um, að Ólafur hafi einnig
hugsað hlýtt til þess fundar. Á
vináttu okkar brá aldrei fölskva,
og vissum við, að hún hlaut að
endast, á meðan við lifðum báðir.
Ég á mörgum mönnum mikið að
þakka. Er Ölafur H. Jónsson þar f
fremstu röð. Vinátta hans var svo
innileg, maðurinn svo vel viti bor-
inn, traustur og drenglundaður,
að með honum var ávallt gott að
vera, sálufélagið við hann var svo
hollt og hressandi.
Að leiðarlokum þökkum við
hjónin Ólafi fyrir vináttu hans
margra áratuga skeið og óskum
honum velfarnaðar á nýjum leið-
um.
Konu hans, sonum og öðrum
ástvinum sendum við innilegar
samúðarkveðjur. Megi minningin
um góðan dreng vera þeim hugg-
un í harmi.
Torfi Hjartarson.
Það verður tæpast með sanni
sagt, að ekki hafi heyrzt niðrandi
orð í sveitum landsins um braut-
ryðjendur íslenzkrar stórútgerðar
á árunum eftir 1920. Grimsbylýðs-
hugtakið varð til á þessum árum
og miklar voru áhyggjur margra,
hvað yrði úr börnum þessa nýríka
f ólks. Dæmin voru of mörg um, að
börn efnamanna færu í hundana,
sem kallað var.
Það þóttu því ekki lítil tfðindi i
Fljótsdal, þar sem fáir þekktu í
sundur þorsk og ýsu og enn færri
mun á sönnu og lognu í blöðum,
þegar það fréttist árla sumars
1923, að einkasonur forstjóra Alli-
ance-útgerðarinnar yrði sumar-
langt á prestsetrinu Valþjófsstað.
Var þarna kannski að fást stað-
festing á orðrómi um miðheppnað
barnauppeldi margra auðmanna?
Við Ólafur Helgi vorum að vísu
bekkjarbræður, báðir i 5. bekk
Menntaskólans, en litt kunnugir,
þar sem við sátum sinn í hvorri
bekkjardeild. Þessi sumardvöl
mun hafa verið ráðin af foreldr-
um Ólafs og séra Árna Sigurðs-
syni, tengdasyni prestshjónanna á
Valþjófsstað, en hann var prestur
þeirra hjóna og mikill vinur. Að
sjálfsögðu hefur sumardvöl þessi
verið að vilja Ólafs. Hvorttveggja
hefur verið, foreldrarnir viljað að
sonur þeirra kynntist íslenzku
sveitalífi, en bæði voru þau uppal-
in í sveit, og sonurinn litið á sum-
ardvöl í sveit sem einn þátt f námi
til undirbúnings ævistarfi.
Hver sem ástæðan var, leið ekki
á löngu þar til Ólafur hafði svo
fallið inn í þetta nýja umhverfi,
að menn höfðu gleymt því, að
hann væri forstjórasonur úr
Reykjavík og fóru að kalla hann
Óla. Honum varð brátt jafneðli-
legt að vinna öll þau sveitastörf,
sem til féllu hverju sinni, og hann
væri fæddur og uppalinn í sveit-
inni. Hann hirti fjósið, þegar þess
þurfti með, annaðist hestagæzlu,
var í heyflutningum með langar
heylestir og gekk að slætti. öll
þau störf, sem Ólafi voru falin,
vann hann af slfkri kostgæfni og
trúmennsku, að orð var á gert.
Einu gilti, hvert starfið var. Þvf
verður að vísu ekki með sanni
haldið fram, að Óla hafi bitið bet-
ur í teignum en vönum sláttu-
mönnum eða að sláttulagið hafi
verið liðlegra, en kappið bætti
það upp, sem á kunni að skorta
um þaulæfð vinnubrögð. Stráin,
sem féllu að velli, skyldu verða
jafnmörg og hjá hinum, sem æfð-
ari voru.
Jafnvel þeir stéttvísustu, eins
og nú er sagt, eða þeir mest fyrir-
framsannfærðu, komust ekki hjá
því að sjá í öllum vinnubrögðum
Ólafs þá eðliskosti, jafnframt
kröfuhörku við sjálfan sig, sem
lyft höfðu föður hans, stórútgerð-
armanninum, úr fátækt bónda-
sonarins til mikilla bjargálna og
ábyrgðarmikillar forstjórastöðu.
Það duldist heldur engum, að
þessi ungi maður hefði ekki verið
sendur í „sveit“ til að gera úr
honum mann. Hann var þegar
orðinn óvenjulegt mannsefni.
Eg efast stórlega um, að nokk-
urt rfki hafi haft betri sendiherra
f miður vinveittu ríki, en „útgerð-
arauðvaldið" f Reykjavík átti í
Fljótsdalnum þetta sumar, þar
sem Ölafur var.
Á hinu stóra prestsheimili féll
Ölafur vel inn í stóran hóp glað-
værs æskufólks, hvort heldur var
í leik, íþróttum, útreiðum og söng
eða öðru, sem ungt fólk gat fund-
ið upp á i þá daga.
Af fþróttum létu honum afl-
raunir bezt, enda vel knár, svo
sem verið hafði Bogi Ólafsson,
föðurbróðir hans. Söngvinn var
hann í góðu lagi og hafði snotra
bassarödd og söng því Gluntann,
þegar því var að skipta. 1 umgengn
var hann hvers manns hugljúfi,
kurteis og tillitssamur, þótt hon-
um væri mjög ósýnt um að láta
af skoðunum sínum.
Frá þessari sumarsamveru átt-
um við margar skemmtilegar
minningar, sem oft voru rifjaðar
upp, og enn minnast menn i
Fljótsdal þessa snaggaralega
skólapilts úr Reykjavík. Þótt þær
séu orðnar margar minningarnar
um Ölaf eins og aðra bekkjar-
bræður eftir langa kynningu,
verða ekki fleiri raktar. Sleppt
verður að minnast hans sem eins
af forgöngumönnum stúdentsár-
gangsins okkar frá 1924, þar sem
það verður gert af öðrum, en
einnig frá þeirri samveru er
margs að minnast og margt að
þakka.
Nú, þegar Ólafur H. Jónsson er
kvaddur hinztu kveðju, leita á
mann allar þessar minningar frá
æskudögum og fullorðinsárum.
Frá æskuleikjum til góðravina-
funda okkar samstúdentanna og
ánægjustunda á heimili hans, og
efst í huga verður þakklæti til
horfins vinar fyrir órofa tryggð
og vinarhlýju allt frá því að við
vorum að þreyta kraftana f hesta-
réttinni á Valþjófsstað.
A nýrri vegferð, nýrri sumar-
dvöl bið ég Öla allrar Guðs bless-
unar svo og ástvinum hans öllum.
Megi okkur öllum blessast minn-
ingin um traustan og góðan
dreng.
Þórarinn Þórarinsson.
Þegar Ólafur H. Jónsson er dá-
inn, sækja fram i hugann svo
margar minningar, að erfitt verð-
ur að festa þær á blað og komast
ugglaust fæstar til skila. Það
blandast saman klökkvi og þakk-
læti.
— Leiðir okkar Ólafs lágu sam-
an þegar á fyrstu æskuárum. Við
ólumst upp í sama húsi i Mið-
str. og lékum okkur saman frá því
við mundum eftir okkur. Við vor-
um þvi eðlilega tíðir gestir á
heimilum hvor annars. Foreldrar
hans, Jón Ólafsson, bankastjóri
og alþingismaður, og frú Þóra
Halldórsdóttir, voru mér sem góð-
ir foreldrar og studdu mig, er ég
þurfti að á halda. Blessuð sé
minning þeirra. — Við Ólafur
vorum óaðskiljanlegir félagar öll
okkar unglingsár, alla okkar
skólatíð, og liðu fáir dagarsvo, að
við værum ekki saman. Það var
ekki fyrr en ævistörfin tóku við,
að vík varð á milli vina, að sam-
verustundir urðu færri. — En
þessara samverustunda minnist
ég með mikilli gleði og innilegu
þakklæti. Ég sé þetta allt svo ljós-
lifandi fyrir mér, eins og það
hefði gerzt í gær. Ég man eftir
okkur sem ungum drengjum i
K.F.U.M. hjá séra Friðriki, siðan í
væringjasveit hans, skátafélagi,
Knattspyrnufél. Val, einnig hin
skemmtilegu stúdentsár og sam-
fundi okkar stúdentanna frá
1924. Og áfram mætti rekja minn-
ingarnar. Viða lágu sporin. Þetta
voru dýrðlegir dagar.
Ólafur H. Jónsson var sérstæð-
ur persónuleiki, eftirminnilegur
Framhald á bls. 19.