Morgunblaðið - 17.11.1973, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. NÓVEMBER 1973
Bragi Ásgeirsson
TVÆR SÝNINGAR
örlygur Sigurðsson: Norræna
húsið.
Katrfn H. Ágústsdóttir:
Bogasalur.
EFTIR tólf ára hlé frá einka-
sýningum er örlygur Sigurðsson
aftur kominn á stjá með myndir
sínar og nú með viðamikilli
sýningu í sölum Norræna hússins.
Portett af Guðbrandi f „áfenginu"
Þó er ekki svo að skilja, að mað-
urinn hafi setið auðum höndum 1
millitfðinni, því að hann hefur
gefið út þrjár bækur. mynd-
skreyttar af honum sjálfum, svo
sem kunnugt er, enda varð hin
fýrsta þeirra metsölubók um árið.
En nú er það sem sagt
pentskúfurinn, blýanturinn og
liturinn, sem aftur eru komin í
öndvegi, þótt hann hafi ekki með
öllu sagt skilið við bók-
menntirnar.
Á sýningu þessari er hvorki
meira né minna en 160 myndir
samkvæmt sýningarskrá auk
nokkurra utan skrár, en þrátt
fyrir þennan myndafjölda virðist
ekki ofhlaðið í salarkynnin enda
er mikið um teikningar að ræða
ásamt litlum vatnslitamyndum,
en slfkar myndir höfða frekar til
„intimitet" hvað rými snertir
heldur en t.d. átakamiklar olíu-
myndir, þar sem köld rökhyggjan
situr í fyrirrúmi.
Inntak þessarar sýningar skil-
greinir öðru fremur
framsláttarinn: „Þegar við hætt-
um að teikna hættum við að sjá.“
Ég vil skilgreina þennan
framslátt dálítið nánar og nota
um leið tækifærið til að skilgreina
eðli teikningarinnar.
Svo sem allir vita þá er lfna
dregin. Enska orðið „drawing"
(að draga) nær merkingunni bók-
staflegar en orðið teikning á
íslenzku sem er vafalítið dregið af
„Zeichnen" á þýzku og „Disegno“
á ítölsku. Hinn mikli snillingur
linunnar, Albrecht Dilrer, nefndi
athöfnina „að rissa“. Drawing og
að rissa er ótvírætt sálfræðileg
athöfn. Lína er sýnileg afleiðing
athafnar eða hreyfingar, sem
margvísleg viðbrögð og hughrif
er hægt að lesa úr. Þ.e. Zeichnen:
teiknimál = táknmál. Það er
mögulegt að lesa skapgerðar-
einkenni fólks I gegnum lfnuna,
miklu frekar ósjálfráðum lfnum
en meðvituðum, t.d. þegar við-
komandi rissar f rælni á blað á
meðan hann talar f síma, eða
föndar á annan hátt hugsunar-
laust samtfmis og hann einbeitir
sér að einhverju öðru. Það vantar
Ld. ekki viljann til að lesa úr
skrift. Við getum þannig skoðað
teikninguna sem nokkurs konar
línurit sálarinnar og sálfræði-
skrift. Teikningin sækir líf sitt og
tilveru í línuna. Impressjónistar
fullyrtu að lfnan væri ekki til í
náttúrunni. Teikningin er þannig
álitin óhlutlægari en málverkið.
Þar sem línan er hreyfing, athöfn
teiknarans, tilheyrir hún eðli
mannsins og meðfæddum sem
ásköpuðum ryþma llkamans. Yfir-
færsla hins hlutlæga umhverfis f
línur er okkur eðlislæg og jafn-
gömul menningunni, hið fyrsta,
sem bamið teiknar, er lfnurit
hjartsláttarins með snöggum
tjáningar og skapgerðareinkenn-
um að ívafi. Þannig er teikning
in bæði andi sem efni, við lýsum
útlínum hlutanna eins og við
sjáum þá og einnig eins og við
skynjum þá. Ekki aðeins fagmenn
teikna, heldur allir, meðvitað eða
ómeðvitað. Frá barnæsku gripum
við í óhlutlæg meðul til þess að
gera okkur eða öðrum sérhvað
sýnilegt, — svo sem litur höfðar
til samræmis, höfðar línan til
nákvæmni.
I teikningunni hefur augað
ekki sfðasta orðið heldur höndin.
Höndi-n teiknar það sem augað sér
og andinn skynjar, en ekki fyrr
en augað hefur lokið hlutverki
sínu. Teikningin hefst sem sagt
þegar augað hefur lokiö hlutverki
sfnu, en fer ekki fram samtfmis.
Um leið og maðurinn dregur lfnu,
um leið og hann hreyfir höndina,
mun hann að vel athuguðu máli
skilja, að hann gerir eitthvað
fyrir sjónreynslu sína, þar sem
augað, hið sérstaka líffæri sjónar-
innar, er ekki fært um að fram-
kvæma hjálparlaust. List þess að
taka eftir og skynja má nefna
þetta. — Sjá en ekki horfa. Þann-
ig nefndi Henri Matisse, einn
almesti meistari línunnar á
þessari öld, hina teiknandi hönd
sína, — framlengingu tilfinninga
og gáfna sinna. Þannig skilgreini
ég framslátt örlygs „þegar við
hættum að teikna hættum við að
sjá“, — að hér sé um að ræða ríki
hins sýnilega, þar sem ekki augað,
heldur hin sýnilega athöfn,
(starfsemi) framar öllu hönd
teiknarans kemur fram.
Þessi skilgreining mætti e.tv.
opna augu fyrir eðli teikningar-
innar, misskildustu greinar
myndlistar hér á landi. Þannig er
börnum kennt í skóla það sem
teikning er ekki, um það eru
skólabækurnar mjög til marks
um, og ekki tekur betra við, hvað
barna- og unglingabækur snertir í
flestum tilvikum, né f sunnudaga-
skólamyndum, sem þrýst er í
saklausa lófa, hugsunarlaust að
því er virðist. Bókaþjóðinni er lítt
sæmandi, hve illa hún hefur hag-
nýtt sér hina ágætustu listamenn
á sviði teiknilistar, en opnað þess
f stað gáttir vankunnáttu og
óþroskuðum listasmekk. Slfkar
hugleiðingar eiga fyllsta rétt á sér
varðandi hverja einustu sýningu,
þar sem teikningin er ræktuð að
marki, og það á vel við, að þær
koma fram I sambandi við þessa
sýningu örlygs Sigurðssonar, þvf
að hér var á ferð efni I mjög
snjallan blaðateiknara og
bókaillustrator, sem ekki fékk
notið sín, er hann kom fram
vegna vanmats á teikningunni, og
varð því að leita á aðrar brautir,
sem naumast lágu jafnvel við
hfefileikum hans. Þetta eru marg-
ar ágætar hraðteikningar mjög til
vitnis um, og ber þar sennilega
hæst hina snjöllu teikningu hans
af Stefáni frá Möðrudal, þar sem
maðurinn er lifandi kominn,
hauklyndur og veðurbarinn
persónuleiki.
Myndimar í flokknum „Ferðin
til Frans“, þar sem mikið ber á
krítar- og vatnslitamyndum,
rissuðum upp með miklum hraða
og lffsgleði, styðja einnig þessa
skoðun mfna. Hinar beztu þeirra
eru ágæt verk, svo sem nr 9,
„Bátamót f bugtinni", nr. 20,
„Mellur I Marseille", nr.47,
„Vinnustofa Cezanne f Aix-en
Provence", nr. 50. „Jesús Christ,
superstar, á Bláströndinni í
Frans" og nr. 155. „Flugfreyja
teiknuð á gubbupoka í Luxair-
þotu“, svo að nokkrar séu taldar, I
þeim er artistísk, mögnuð og
litræn dýpt, lffsgleði, alvara,
græskulaust gaman, sprell, dár og
spé í bland. — Nokkurs konar
lffslfnurit höfundarins eins og við
þekkjum hann og metum. Af
portrettunum er myndin af
Guðbrandi í „áfenginu" f Ifkum
flokki, en vinnubrögðin önnur og
hnitmiðaðari; hún er tvímæla-
laust bezt slíkra mynda á
sýningunni.
Það var fengur að því að fá
þessa hressilegu sýningu, sem
eykur breiddina eftir alla
myndlistaralvöru haustsins, opna
í veðursæld og dýrlegri
litasinfónfu heiðríkjunnar, ein-
mitt þegar kuldinn og myrkrið
nær jafnan undirtökunum og
minnir okkur áþreifanlega á hvar
land okkar Iiggur.
1 Bogasalnum sýnir um þessar
mundir Katrfn H. Agústsdóttir 28
batikmyndir ásamt 9 myndum þar
sem saman fer sáldþrykk og
batfk.
Batík er listgrein, sem ættuð er
frá Indónesíu (Malasíu) og notuð
til að munstra klæði. Byggist
tæknin að nokkru á því, að teikn-
að er með vaxi á efnið og síð-
an er því dýft f fjjótandi lit,
sem að sjálfsögðu sest
aðeins á þá hluta, sem vax-
lausir eru. Síðan gerist það, að
vaxið springur, liturinn rennur f
gegn og myndast þá hinar sér-
kennilegu æðar í efninu, en hér
getur viðkomandi þó að nokkru
leyti ráðið ferðinni. Að lokum er
svo vaxið þvegið burt. Katrín er
ein af örfáum íslenzkum listakon-
um, sem fengist hafa við þessa
tækni, sem er mjög krefjandi, ef
toppárangur skal nást, en hins
vegar auðveld viðfangs til meðal-
árangurs vegna áferðarfegurðar
aðferðarinnar.
Katrfn sýndi fyrst slíkar mynd-
ir á sama stað árið 1970 og minnt-
ist ég þá sýningarinnar að nokkru
hér f blaðinu, og sýningar þessar
eru í eðli sínu svo líkar, að ég hefi
litlu þar við að bæta. Listakonan
kom á óvart á fyrri sýningu sinni,
þrátt fyrir að sú sýning væri ekki
hnökralaus, og gat ég þess, að
næst yrðu gerðar meiri kröfur til
hennar. Þrátt fyrir að beztu
myndimar á þessari sýningu séu
betri verk en sáust á fyrri sýning-
unni, nákvæmari og heilli f út-
færslu, þá ber ekki að neita, að
ennþá er nokkur byrjandabragur
á mörgum myndanna, teikningin
ekki nógu áhrifamikil, fullmikið
af þokukenndum formum og
truflandi smáatriðum. Það er líkt
þvf, að ótta gæti við að sprengja af
sér fjötra vanavinnubragða og
hverfa til hreinni og tærari
forma. Listakonan má ekki óttast,
að hún verði óþjóðleg, þótt hún
leiti á önnur tjáningarmið og
stokki svolítið upp vinnubrögðin,
því að eins og norski málarinn
Christian Krogh sagði eitt sinn
um þjóðlega list: „öll þjóðleg list
er léleg — öll góð list er þjóðleg."
Með þessari tilvitnun f frægan
orðaleik vil ég hvetja hina ungu
listakonu til að hika ekki og sækja
fast fram.
Markús
Örn
Antonsson:
F JÖLBRE YTILEGT
ÆSKULÝÐSSTARF
í FELLASKÓLA
f UMRÆÐUM um æskulýðsmál á
fundi borgarstjórnar varpaði
borgarstjóri, Birgir fsleifur
Gunnarsson, fram þeirri hug-
mynd, hvort afhenda ætti félaga-
samtökum f Breiðholti III fyrir-
hugaða æskulýðs- og félagsstarfs-
miðstöð f Fellaskóla til rekstrar.
Markús öm Ántonsson (S)
lagði áherzlu á, að ekki væri gert
ráð fyrir þvf, að aðstaðan f Fella-
skóla yrði eingöngu nýtt til
beinna skemmtana heldur ættu
að vera þar fundarsalir og starfs-
herbergi fyrir alls konar tóm-
stunda- og fræðslustarf.
Guðrún Helgadóttir (K) hóf
þessar umræður um Æskulýðsráð
með gagnrýni á það og kvað það
lítið starfa og litlum árangri skila.
Sérstaklega væru aðgerðir ráðs-
ins í húsnæðismálum aðfinnslu-
verðar og ætti t.d. nú að henda 18
milljónum 1 kjallara Fellaskóla i
stað þess að kaupa t.d. 4—5 fbúðir
víðs vegar f hverfinu til starfsem-
innar. Sömu mistök væru svo
væntanleg við innréttingu á kjall-
ara Bústaðakirkju fyrir 10
milljónir.
Markús Öm Antonsson (S):
Breiðholt III hefur byggzt
óvenju hratt upp og nauðsynlegt
var því að grípa til róttækra ráð-
stafana í æskulýðsmálum. Það
varð úr og var samþykkt ágrein-
ingslaust I Æskulýðsráði, m.a. af
Guðrúnu Helgadóttur, að nota
það húsnæði sem fyrir hendi var í
Fellaskóla, og innrétta 1100 fer-
metra I kjallara hans. Þar er gert
ráð fyrir margvíslegri aðstöðu,
m.a. til íþróttaiðkana, fundar-
halda, dansleikja og margskyns
tómstundastarfs.
Ekki get ég séð, að gagnrýni
Guðrúnar á samstarf borgar og
safnaða f æskulýðsmálum sé rétt-
mæt. Ég tel þvert á móti alveg
fulla ástæðu til að hafa
gott samstarf við þá aðila. Oft
er rætt af nokkurri fyr-
irlitningu um Tónabæ eða
„Tónabæjarævintýrið“. Ég er
þeirrar skoðunar, að borgin
verði að reka Tónabæ eða annað
hliðstætt hús vegna þess mikla
fjölda unglinga, sem hvergi eiga
tnnars staðar kost á að sækja
dansleiki aldurs síns vegna.
Að lokum vil ég geta þess, að
að heyra borgarfulltrúa Guð-
rúnu Helgadóttur hafa hér í
frammi mikla gagnrýni á Æsku-
lýðsráð án þess, að hún hafi
komið með neitt af þeirri gagn-
rýni fram í ráðinu sjálfu, þar sem
hún á sæti.
Birgir Isleifur Gunnarsson
borgarstjóri: Það er vissulega
gott, að borgarfulltrúar ræði
stefnu borgarinnar í æskulýðs-
málum á borgarstjórnarfundum.
Ég tek undir það, sem oft hefur
komið fram f slfkum umræðum,
að fyrsta boðorð borgarinnar á að
vera að styrkja hin frjálsu félög
t.d.
Birgir lsleifur Gunnarsson
borgarstjóri: Það er vissulega
gott að borgarfulltrúar ræði
stefnu borgarinnar I æskulýðs-
málum á borgarstjórnarfundum.
Ég tek undir það, sem oft hefur
komið fram I slíkum umræðum,
að fyrsta boðorð borgarinnar á að
vera að styrkja hin frjálsu félög
t.d. með sköpun starfsaðstöðu.
Aðstaðan I Fellaskóla er hugsuð
sem allsherjar félagsmálamið-
stöð, jafnt fyrir unga sem aldna.
Og finnst mér vel hugsanlegt, að
borgin afhendi hinum frjálsu
félögum f hverfinu húsnæðið til
rekstrar.
Sigurjón Pétursson (K) kvaðst
draga í efa, að fjárfestingin í
Fellaskóla væri rétt og beindi um
það spurningu til Markúsar
Arnar Antonssonar. Þá taldi
Sigurjón, að tillaga borgarstjóra
um að afhenda félögum f Breið-
holti Fellaskólaaðstöðuna til
rekstrar bæri vott um vantraust á
Æskulýðsráð.
Kristján Benediktsson (F)
sagðist hins vegar vera sammála
þeirri hugmynd borgarstjóra, og
það væri einnig rétt að reyna að
styrkja hinfrjálsufélögsem mest.
Markús öm Antonsson (S)
svaraði spurningu Sigurjóns
Péturssonar og kvaðst vera sann-
færður um, að því fé, sem varið
yrði til Fellaskólaaðstöðunnar,
væri vel varið.
Björgvin Guðmundsson (A)
kvaðst vera sammála því, að óhjá
kvæmilegt væri að borgin ræki
stað eins og Tónabæ og sfn hug-
mynd um Fellaskóla væri, að þar
ætti að vera allsherjar félagsmið-
stöð fyrir hverfið og ekki kvaðst
Björgvin hafa neitt á móti þvf, að
íbúum þess yrði afhent húsnæðið
til rekstrar.
Látum tertuna borga
HVAÐ þarf margar tertur til að
greiða, þó ekki sem nema 1.
flokks herbergi?
Hvað þá heldur heilt hús?
Hver treystir sér til að reikna
þetta dæmi? En hvort sem við
reiknum það eða ekki, þá er nú
þetta smám saman að gerast.
í dag 17. nóv. mun St. Georgs-
Gildi Reykjavikur (samtök gam-
alla skáta) halda kökubasar i
Safnaðarheimili Langholts-
sóknar, og hefst sala kl. 14.00 (2
e.h.).
Um leið og kaupendur styrkja
gott málefni, búa þeir í haginn
fyrir sjálfa sig, og er þetta mjög
góður og hagkvæmur máti til að
losna við umstang baksturs á
heimilanu, en geta samt fyrir lft-
inn pening birgt sig upp. Það er
alltaf góð tilfinning að vita, að
„eitthvað er til f kistunni", éf gest
ber að garði.
Gömlum skátum og skátavinum
skal bent á, að langi þá til að
leggja eitthvað af mörkum —
þá komið með köku — eina eða
fleiri — allt er þegið með þökk-
um. Móttaka er í Langholts-
safnaðarheimili (kirkju) kl.
12—14 17. nóv.
Kakan verður fulltrúi steinsins
í bygginguna, þ.e.a.s. kakan
borgar steininn, og það þarf
marga steina í eina byggingu.
Við þökkum allt gott liðsinni.
Kveðja frá „öldungunum",
sem langartil að styðja við
bakið á æskunni.