Morgunblaðið - 05.01.1974, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. JANÚAR 1974
Jónas
Bjarnason,
formaður
launamálaráðs
BHM:
FORMAÐUR samninganefndar
B.S.R.B. ritaði grein í Tfmann
28.12. sl. og fór þar m.a. nokkrum
orðum um ummæli mín vegna
samninga B.S.R.B. við fjármála-
ráðherra, en þau birtust í
Morgunblaðinu 19.12. Nokkuð
skortir á, að formaðurinn hafi
gert þeim ummælum skil á eðli-
legan og sanngjarnan hátt í Ijðsi
þess, að hann byggir veigamikinn
þátt greinarinnar á þeim. Ég mun
f þessari grein leitast við að skýra
ummæii mán nánar í sem stystu
máli. Ennfremur er margt annað
í grein formannsins, sem unnt og
eðlilegt væri að taka nánar til
meðferðar, en ég mun aðeins
drepa á fá atriði að sinni og láta
iinnur ósnert.
Um launahækkanir ríkis-
starfsmanna.
Launamálin hafa í heild verið
flókin, og flækjast þau enn meir
um þessar mundir vegna mikillar
verðbólgu og vaxandi tilhneiging-
ar til að nota verðlagsbætur á
laun sem almennt hagstjórnar-
tæki. Það hlýtur því að samræm-
ast ábyrgðartilfinningu formanns
samninganefndar B.S.R.B. og
annarra samningamanna gagn-
vart meðlimum samtakanna, að
öll þeirra gögn um þessi efni séu
sem nákvæmust, og mat á þeim
verði með eðlilegum hætti. Það er
því alveg óþarfi af formanninum
að snúa út úr ummælum mínum í
umræddri blaðagrein frá 19.12.
(blaðaviðtal), þótt um ónákvæmt
orðalag væri þar að ræða. Ekki
brigsla ég honum um að hafa mis
skilið inntakið, en líklegra er, að
hann hafi sjálfur reiknað ellefu
rófur á köttinn af húmorfullri
þráttarhyggju. Verðlagsbætur á
laun eru meginháttar grundvöll-
ur, sem kjarasamningar standa á,
og eru þær ríkisstarfsmönnum
veigameira atriði en öðrum laun-
þegum yfirleitt, m.a. vegna yfir-
borgana og launaskriðs hinna
síðarnefndu.
Verðlagsbætur á laun síðastlið-
ið samningstímabil ríkisstarfs-
manna (1.7 1970 — 31.12. 1973)
voru reiknaðar út með þeim
hætti, að kaupgreiðsluvísitala
skyldi fylgja framfærsluvísitölu
en þó tneð þeim takmörkunum, að
ENN UM KJARASAMNINGA
OPINBERRA STARFSMANNA
Jónas Bjarnason
hækkun á launalið búvöru skyldi
ekki hækka kaupgreiðsluvisitölu.
Þann 1.12 1973 hafði þessi út-
reikningamáti í för með sér, að
8.34 stig vantaði á, að kaup-
greiðsluvísitala hefði fylgt fram-
færsluvísitölu. Auk þess var
breytt um innheimtuaðferð á
sjúkrasamlags- og almannatrygg-
ingagjöldum á samningstimabil-
inu. Þessi gjöld féllu niður sem
nefskattar, en í stað þess rann fé
til viðkomandi starfsemi úr ríkis-
sjóði, en sem öllum er kunnugt
um, hefur almenn skattheimta
vaxið verulega síðastliðið samn-
ingstímabil. Þessi breyting hafði í
för með sér lækkun kaupgreiðslu-
vísitölu um tæp 2 stig. Þessi tvö
atriði hafa rýrt kaupmátt launa
ríkisstarfsmanna um rúm 10
kaupgreiðslustig eða nálægt 6.8%
af launum 1.12. 1973. Þess vegna
hélt ég því fram í viðtali við
blaðamann Morgunblaðsins, að
þeir B.S.R.B. — launþegar, sem
hefðu fengið þessa hækkun nú í
síðustu samningum, hefðu fengið
leiðréttingu á skertum verðlags-
bótum einum saman.
„Kjarabætur eða kjaraskerð-
ingu miða menn auðvitað við þau
kjör, sem gilda, þegar samið er,
eða þegar samningur kemur til
framkvæmda, en ekki það ástand,
sem væri, ef aðrar reglur hefðu
gilt,“ segir formaðurinn orðrétt í
þessu sambandi. Segja má, að
þessi langa setning sé sérstaklega
handhæg til þess að sannfæra
fólk um það, að ætíð sé samið um
kjarabætur, ef krónutala er hærri
með nýjum en gömlum samning-
um, hversu mikið sem kaupmátt-
ur launanna hefur rýrnað yfir
samningstímabil. Hefði staðið
„krónubætur" í stað „kjarabæt-
ur“, mætti setningin standa að-
finnslulaust. Því hljóta aðeins ný-
ir samningar, sem fela í
sér aukinn kaupmátt miðað
við upphaf fyrri samnings,
að teljast gefa kjarabætur.
Formaður samninganefndar
B.S.R.B. miðar greinilega við,
að nýir samningar teijist fela í sér
kjarabætur, ef þeir gefa í upphafi
samningstímabils hærri krónu-
tölu en fyrri samningar gáfu í
lok sfns tímabíls. Slíkt getur leitt
með mörgum samningum til stöð-
ugs tröppugangs niður á við í
launakjörum og þeim mun hrað-
ar, sem verðlagsbætur eru ófull-
komnari. Samt væri unnt að
halda því fram, að kjarabætur
hefðu náðst við hvern samning!
Samkvæmt samningi B.S.R.B.
fá 14. launaflokkur og launaflokk-
ar þar fyrir neðan 7% launa-
hækkun eða meira. Hærri launa-
flokkar allir fá minna og allt nið-
ur í 2.9%. Má því segja, að kjara-
bætur hafi fengist fyrir 14. launa-
flokk og aðra neðar. Allir aðrir
hafa orðið fyrir kjaraskerðingu.
Hvernig túlka má samningana í
heild, hlýtur að byggjast á taln-
ingu B.S.R.B. — ríkisstarfsmanna
fyrir ofan og neðan 14. launa-
flokk. Nærri lét, að þungamiðja
ríkisstarfsmanna hafi á síðasta
ári verið um 16. — 17. launaflokk,
svo auðvelt á að vera að túlka
launalið samninganna í heild.
B.S.R.B. samdi ennfremur um
3% hækkun launa 1.12. 1974 og
aðra 3% hækkun 1.9. 1975. I ljósi
þess, að launaliður búvöru er enn
undanskilinn á sama hátt og áður
í samningunum, og vísitölu-
ákvæði samninganna er opið fyrir
breyttum vísitölureglum frá al-
mennum launamarkaði, má ætla,
að þessar hækkanir komi aðeins
til móts við skertar verðlagsbætur
yfir samningstímabilið fram til
1.7. 1976.
Rétt er með farið, að BHM hafi
ekki farið fram á, að launaliður
búvöru verði tekinn upp í kaup-'
greiðsluvísitölu né heldur, að
sjúkrasamlags- og almannatrygg-
ingagjald verði tekið upp að nýju
sem sérstakt gjald. Þessi ábend-
ing er kjarna málsins allls óvið-
komandi. Einstök launþegasam-
tök ráða þessum málum ekki ein.
En BHM hefur reiknað með áhrif-
um af þessum vísitöluliðum í
kröfum sínum.
Um kjör launþega á al-
mennum vinnumarkaði.
Nú vaknar sú spurning, hvort
allir aðrir launþegar landsins hafi
ekki á sama hátt orðið fyrir skert-
um verðlagsbótum á sama hátt og
ríkisstarfsmenn? Á vissan hátt er
það svo, en ýmsar launahækkanir
koma á móti m.a. vegna yfirborg-
ana, launaskriðs og skemmri
samningstíma, eða þá kaup er á
einhvern hátt bundið söluafurð-
um, sem taka verðbreytingum.
Þvi hefur reyndar merkilega lítið
verið haldið á loft af hálfu
B.S.R.B., að síðasta samningstíma-
bil þeirra var 3!4 ár. Það réttlætir
í sjálfu sér hærri kauphækkunar-
kröfur en hjá öðrum yfirleitt. Á
þessu samningstímabili hafa orð-
ið verulegar kauphækkanir á al-
mennum vinnumarkaði og fyrst
og fremst með eða sem afleiðing
af samningum ASI og Vinnuveit-
endasambands Íslands4. 12. 1971.
Áreiðanlegar tölur sýna, að kaup-
máttaraukning hefur orðið á
þessu tímabili milli 20—30% og
hefur hún gengið í gegnum allt
kerfið, að sögn ráðamanna, en
launahækkanir hafa að sjálfsögðu
orðið miklu hærri. Aukning
þjóðartekna á mann hefur orðið
um 26% á sama tímabili. Rikis-
starfsmönnum var dæmd um 7%
launahækkun 1.3. 1973. Segja má,
að B.S.R.B. hafi með samningun-
um 15.12. 1973 sleppt tilkalli til
leiðréttingar á því misræmi, sem
skapast hefur milli launþega
rikisins og launþega hins al-
menna vinnumarkaðar síðastliðin
31A ár. Þótt ágreiningur kunni að
ríkja um það, hvort kaupmáttur
ráðstöfunartekna fólks hafi vaxið
um 20% yfirleitt síðastliðið samn-
ingstímabil m.a. vegna aukinnar
skattheimtu, er það staðreynd, að
kaupmáttur launa hefur vaxið svo
mikið. Hafi skattheimta vaxið
verulega, hefur hún bitnað á
rikisstarfsmönnum sem öðrum.
Umsagnir vinnuveitenda.
Formaðurinn tekur upp um-
sagnir nokkurra vinnuveitenda
um ástandið í kjaramálum og þá
sérstaklega um það, að atvinnu-
vegirnir þoli ekki launahækkun.
Flestum mun sennilega minnis-
stæðust ályktun L.Í.Ú. þess efnis,
að frumskilyrði fyrir áframhald-
andi rekstri útgerðar væri, að
opinberir starfsmenn fengju enga
launahækkun. ÞÍtta er beinlinis
krafa um, að „bakari skuli hengd-
ur fyrir smið“ í ljósi þess, sem
undan er gengið. Það var alveg
óþarfi að minnast á þetta til að
sýna fram á, hversu samningsað-
staða B.S.R.B. hafi verið slæm.
Þegar tilmælum um „skynsam-
lega hófstillingu við gerð kjara-
samninga" er sérstaklega beint
gegn ríkisstarfsmönnum vegna
mikilla undangenginna launa-
hækkana á almennum vinnu-
markaði, eru þau af sömu ætt og
l.I.Ú. ályktunin.
Lokaorð.
Það er reyndar merkilegt, hve
ríkisstjórnir yfirleitt og sumir
vinnuveitendur eru viðkvæm fyr-
ir kjarasamningum opinberra
starfsmanna. Það virðist sem litið
sé á þá sem meginháttar „stilli-
skrúfu“ eða stjórnunartæki á
kaupgjald allt í landinu og þar
með verðbólgu að einhverju leyti.
Það gerist best með þeim hætti,
að kjör ríkisstarfsmanna séu tölu-
vert lægri en flestra annarra
launþega f landinu miðað við
sömu störf til að halda aftur af
öðrum.“ B.S.R.B. og B.H.M. hafa
margt sameiginlegt til að berjast
fyrir eða gegn. Það olli mér
nokkrum vonbrigðum, að formað-
ur samninganefndar B.S.R.B.
skyldi afdráttarlaust hafna allri
umræðu um stefnumál og um leið
samvinnu B.S.R.B. og B.H.M. Mér
leikur forvitni á að vita, hvort sú
ákvörðun hafi verið tekin með
jafn lýðræðislegum hætti og for-
maðurinn vil meina, að ákvarðan-
ir um nýgerðan samning hafi ver-
ið gerðar.
Reykjavik, 2. janúar 1974.
Jónas Bjarnason,
formaður launamálaráðs
B.H.M.
BREF TIL PRENT-
VILLUPÚKANS
Akureyri, 23. des. 1973.
HEIÐRAÐI prentvillupúki
Morgunblaðsins, með fullri
virðingu fyrir yður og stéttar-
félagi prentvillupúka sendi ég
þessar línur til leiðbeiningar. I
sumar sem leið var haft viðtal við
Nær 11 þús.
ljósastólpar
í götulýsingarkerfi á orku-
veitusvæði Rafmagnsveitu
Reykjavikur eru samtals
10.988 ljósastólpar og afl Ijós-
gjafa 2.419 kw, segir í nýút-
kominni skýrslu fyrir sl. ár.
Fjölgun lampa í kerfinu frá
fyrra ári hefur orðið 629 og
aukning á afli 153 kw, en það
er 6,8% aukning á afli frá
fyrra ári (um 6% aukning árið
áður). Langflestir af þeim
11.719 lömpum, sem uppsettir
eru í kerfinu, eru kvikasilfur-
lampar, eða 10.291, þá eru
1.112 glólampar og 316 af öðr-
um tegundum. Skipt var um
7.447 ljósgjafa á árinu.
undirritaðan á síðum blaðsins þar
sem ég er kallaður Gunnarsson. Á
þeim reikningum, sem Morgun-
blaðið sendir undirrituðum, er ég
þó réttkallaður Stefánsson. En
auðvitað er það ekki rétt í sjálfu
sér, þar sem faðir undirritaðs er
Veturliði Gunnarsson.
Með grein, sem birtist þann 18.
des., „Hengið upp myndir, ekki
listamenn" eftir undirritaðan
fylgir mynd af afa mínum og
nafna, en hann kemur hvergi við
sögu í þeirri grein nema á óbein-
an hátt fyrir langa löngu.
Ennfremur langar undirritaðan
að bæta því við vegna þess að
farið var að slá í greinina, þegar
hún birtist, að Myndlistarfélag
Akureyrar hefur þegar ýtt af stað
myndlistarskóla og amtsbóká-
vörður hefur sýnt mér leyndar-
dóma bókasafnsins, nýjar og
gamlar bækur um myhdlist
geymdar á bak við. En þar sem
engin skrá er til yfir þær bækur,
og myndlistarbækur til útláns eru
auðtaldar fyrir tveggja ára barn,
fannst mér ástæða til að finna að.
í von um að þér skemmtið yður
vel á þrettándanum með hinum
púkunum, sendi ég bróðurkveðju.
Valgarður Stefánsson
Akureyri.
Skák
Unglinga-
meistaramótið
í Groningen
Þegar þetta er ritað mun
Evrópumeistaramóti unglinga í
Groningen í Hollandi vera um
það bil að ljúka, þótt ekki hafi
borizt af því miklar fréttir.
Fulltrúi íslands í keppninni er
Sævar Bjarnason. Hann stóð sig
vel í undankeppninni og komst
í A-úrslit, en ekki veit ég um
vinningatölu hans í undanrás-
unum né heldur um það, hverj-
ir voru andstæðingar hans. i 1.
umferð úrslitakeppninnar
tefldi Sævar við sovézka full-
trúann, sem hann hafði tapað
fyrir í undankeppninni. En við
skulum nú líta á viðureign
þeirra úr úrslitakeppninni.
Hvftt: Sergei Makareptev
(Sovétríkin).
Svart: Sævar Bjarnason.
Frönsk vörn
l.e4 — e6, 2. d4 — d5, 3. Rd2
— Rf6, 4. e5 — Rfd7, 5. Bd3 —
c5, 6. c3 — Rc6, 7. Re2 — cxd4,
8. cxd4 — f6, 9. Rf4?
(Nú lendir hvítur á glapstig-
um. i skák sömu aðila í undan-
keppninni lék Rússinn hér 9.
exf6 og eftir 9. — Rxf6, 10. Rf3
— Bd6, 11. 0—0 — 0—0, 12.
Bg5 — Db6, 13. Bc2 — Bd7 náði
svartur betri stöðu þótt hvítur
ynni að lokum. Hvítur getur
ekki leikið 9. f4 vegna 9. -—
fxe5, 10. fxe5 — Rxd4, 11. Rxd4
— Dh4+).
9. — Rxd4! 10. Dh5+ — Ke7,
11. Rg6+ — hxg6, 12. exf6+ —
Rxf6, 13. Dxh8
(Hvítur hefur nú unnið
skiptamun fyrir peð, en engu
að síður er staða hans töpuð.
Drottningin kemst aldrei f leik-
inn aftur)
13. — Kf 7, 14. 0—0 — e5, 15.
b4
(Leiðir til peðstaps, 15. b3
var skárra).
15. — e4, 16. Bb2 — Db6, 17.
Bbl —Dxb4,18. Rb3— Re2+,
(Bezt, eftir 18. — Rxb3 fengi
hvítur gagnfæri).
19. Khl — a5, 20. Bc2
(Hvítur á óhægt um vik, en
nú tapar hann skiptamun. Til
greina kom að leika hér 20.
Dh4).
20. — Dc4! 21. Hacl
(21. Bdl eða 21. Bbl gekk
ekki vegna 21. Rg3+).
21. — Rxcl, 22. Hxc 1 — Bd7,
23. f3 — Ba3!
(Skemmtileg skiptamuns-
fórn, sem gerir út um skákina í
örfáum leikjum).
24. Dxa8 — Bxb2, 25. Rxa5 —
De2,26. Hgl — exf3,
(Mun sterkara en Dxc2).
27. gxf3 — Dxf3+, 28. Hg2 —
Bd4I, 29. Bxg6+ — Ke7 og hvit-
ur gefst upp.
Jón Þ. Þór.