Morgunblaðið - 01.02.1975, Page 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. FEBRtJAR 1975
15
Dauðabögn
ÞEIR hörmulegu atburðir
gerast tfðum að skip hverfa f
hafið án þess frá þeim heyrist
og þá ekki vitað hvar helzt sé að
leita. Þetta hefur valdið að-
standendum mikilli sorg og
kostað óhemju fé og tfma við
leit.
Nokkrar þjóðir, svo sem
Japanir, Bandarfkjamenn og
Kanadamenn, hafa lögskipað
að hafa sjálfvirkar sendibaujur
um borð f skipum og hafa þær
reynzt, t.d. Japönum svo vel, að
af 93 skipum, sem sukku eða
fórust þar á árinu 1973, náðu
þeir að staðsetja strax 90 skip-
anna og bjarga áhöfnum
þeirra. Japanska baujan er al-
veg sjálfvirk, þannig að hún
losnar sjálfkrafa frá skipinu á
tilteknu dýpi og byrjar að
senda. Norðmenn hafa einir
fiskveiðiþjóða við Norð-austur
Atlantshaf fyrirskipað sjálf-
virkar baujur um borð í skip-
um sfnum. Þær senda á flug-
vélabylgjum og þeim þarf að
kasta fyrir borð, en á þvf geta
einmitt orðið vandkvæði, lfkt
og með björgunarbátana, ef
skipi hvolfir snögglega. Það
munu vera ein tvö ár sfðan
Simradumboðið hér sýndi
norsku baujurnar og þá voru
Norðmenn búnir að lögleiða
notkun þeirra. Mönnum leizt
mjög vel á þetta hér og töldu
sjálfsagt að þessar sjálfvirku
sendibaujur yrðu teknar f
notkun hér, hvort sem það yrði
sú norska eða einhver önnur
gerð, t.d. sú japanska. En „góð
meining enga gerir stoð“, nema
henni fylgi framkvæmd og það
hefur ekki orðið f þessu efni.
Norska baujan er mjög hand-
hæg (aðeins 4 kg á þyngd) og
höfð f brúnni svo að hún er
mönnum tiltæk, ef eitthvert
ráðrúm veitist. Það má lesa
stutta lýsingu af þessum bauj-
um f 7. tbl. Ægis 1973, og einn-
ig á Sjómannasfðu Mbl. 31. okt.
1971. Nú getur verið um fleiri
baujur að ræða á markaðnum,
t.d. bandarfska bauju.
Við höfum nýleg og átakan-
leg dæmi úr okkar eigin
reynslu af þvf, hversu ömur-
lega getur tekizt til þegar ekki
er vitað um slysstaðinn né hve-
nær slysið varð nákvæmlega.
Ég grfp þó ekki til þeirra
dæma, heldur eins furðu-
legasta slyss, sem um getur,
hvarf togarans Gaul. 1 brezka
blaðinu The Sunday Times
birtist 10. nóv. harkaleg grein
um það sinnuleysi brezkra
öryggisyfirvalda að hafa ekki
fyrirskipað notkun sjálfvirkra
sendibauja á brezka fiskiflot-
anum. Höfundur nefnir mörg
dæmi um slys, þar sem slíkar
baujur hefðu ýmist bjargað
mannslffum eða sparað mikla
og dýra leit. Honum verður þó
tfðræddast um Gaufslysið, enda
hefur það vakið fleiri spurn-
ingar en þessar um nauðsyn
sjálfvirku baujanna, svo sem
um sjóhæfni slfkra skipa sem
Gaul og eins það hversu
fskyggilega algengt er að menn
komi ekki út gúmbátum
éftir ÁSGEIR
JAKOBSSON
Hvarf
Gauls
Togarinn Gaul hvarf
þann 8. febr. 1974 á
Barentshafi. Þetta var
nýlegur 1100 rúml. skut-
togari með 35 manna
áhöfn. Af honum hefur
hvorki fundizt tangur né
tetur utan seint og um
síðir einn bjarghringur.
Eftir því sem kom fram
við réttarhöld í Hull
síðari hluta september í
haust (1974 Fishing
News 27. sept.), þá benda
lífræn efni sem fundust
við rannsókn á bjarg-
hringnum til þess að
Gaul hafi sokkið í hafið
svo sem líklegt var en
ekki verið rænt af Rúss-
um, eins og aðstand-
endur voru að gera sér
grillur um. Þessi lifrænu
efni sem fundust á bjarg-
hringnum finnast sjald
an á minna dýpi en
40 fetum og bjarghring-
urinn hefur þá farið
niður á það dýpi áður en
hann losnaói, að því er
menn halda. Eina skýr-
ingin á hinni algeru þögn
er þá sú, að skipinu hafi
hvolft mjög snögglega og
óvænt.
Það er að vonum að
menn í Bretlandi spyrji
um sjóhæfni skipa af
þessari gerð, ef það hefur
gerzt, að þessum 1100
rúml. togara hefur hvolft
svo snöggt að engum
vörnum varð við komið,
hvorki að senda út
neyðarkall né koma út
gúmbjörgunarbáti. En
það er nú önnur saga.
Hins vegar velta menn
vöngum yfir því, hvort
sjálfvirk sendibauja
hefði getað bjargað
mannslífum i þessu til-
viki eða ekki. Það er hins
vegar glöggt, að hún
hefði getað sparað
mikinn tíma og fé við
leitina. Leitin var gífur-
lega umfangsmikil bæði í
lofti og á sjó og leitað var
á 177 þús. fermilna
svæði. Það vissi enginn
hvar leita átti. Leitin
hófst sem sé ekki fyrr en
48 stundum eftir að
skipið sást síðast. Það átti
þess enginn von, að þetta
stóra skip færist og það
án þess að nokkuð
heyrðist til þess. Veður
var á vísu vont, ein 10
vindstig og mikill sjór, en
ekki hef ég séð af þeim
frásögnum sem ég hef
lesió að um ísingu hafi
verið að ræða, og þá átti
þetta ekki að vera bráða-
hættuveður fyrir 1100
lesta nýjan togara.
Eftir því sem þeir at-
burðir gerðust, sem
vitnað er um, þá mætti
ætla að sjálfvirk sendi-
bauja hefði komið að þvi
gagni að leit hefði hafizt
fyrr og afdrif skipsins
hefðu verið mönnum
ljós.
ÞAÐ var að morgni föstu-
dagsins 8. febrúar, að það
skall á stormur á
Barentshafi og náði 10
vindstigum. Þegar veðrið
brast á var Swanella,
annar brezkur togari
álika stór, i námunda við
Gaul. Það var skömmu
eftir að veðrið skall á,
sem stýrimaðurinn á
Swanella, William Bray-
shaw, sá að Gaul lá flatur
fyrir sjó og vindi. Bray-
shaw átti þá tal við starfs-
bróður sinn, stýrimann-
inn á Gaul, um talstöðina
og spurði hvort nokkuð
væri að. Hann fékk þetta
svar:
— Við náum okkur
fljótlega uppí aftur, og
það verður allt í lagi hjá
okkur....
Þess má geta, að
deginum áður en þetta
var, hafði Gaul haft sam-
band við útgerðarfyrir-
tækið í Bretlandi og til-
kynnt um bilaða sjálf-
stýringu. Leiðbeiningar
voru svo gefnar úr landi
um viðgerðina, en ekki er
vitað hvernig hún hefur
tekizt. Kl. 10.45 sá Bray-
shaw Gaul á radarnum og
var hann þá einar 6
sjómilur í burtu. Bray-
shaw hafði orð á þessu
við skipstjóra sinn, sem
var í brúnni, og þeir
gengu báðir aftur að
radarnum til að athuga
þetta frekar, en þá var
Gaul horfinn af skermin-
um.
Það olli þeim ekki
neinum áhyggjum.
Radarskyggni var slæmt
og það gat verið alveg
eðlilegt, að þeim gengi
illa að sjá hann í radarn-
um. Þeir fengu líka í
þennan mund um annað
að hugsa, því Swanella
fékk á sig mikla brotsjói,
þrjá hvern á fætur
öðrum. Þá var kl. 11.
Ekkert varð þó að hjá
þeim á Swanella og hélt
skipið áfram að slóa uppí
og allt gekk áfallalaust
eftir þetta. Þeir höföu
enn engar áhyggjur af
Gaul. Ef eitthvað var að
hjá honum, þá hlytu þeir
aó heyra i honum. Það
voru fleiri brezkir tog-
arar á þessum slóóum, en
þeir voru ekkert fremur
en Swanellamenn að
undrast um Gaul. Það
var svo ekki fyrr en 48
klukkustundum eftir að
stýrimaðurinn á Swan-
ella hafði séð Gaul á
radarnum, sem farið var
að leita, eða á sunnudags-
morguninn. Þá gat verið
orðið um tveggja sólar-
hring rek gúmbátanna að
ræða og þess vegna varð
leitin svona yfir-
gripsmikil að hún náði,
sem fyrr segir, yfir 177
þús. fermilna svæði um
það er lauk.
Hefði Gaul verið með
sjálfvirka sendibauju
hefði Swanella strax
heyrt, þegar slysið varð.
Hvort nokkurri björgun
hefði orðið viökomið er
annað mál, svo snöggt
sem slysið hefur borið að.
Menn lifa ekki i svo köld-
um sjó sem þarna er
(álíka og fyrir vestan og
norðan) nema stutta
stund og í gúmbát virðist
enginn hafa komizt.
Þó að þetta mikla og
óskiljanlega slys yrði til
að vekja upp gremju
manna yfir því skeyt-
ingarleysi brezkra yfir-
valda, að vera ekki búin
að lögbjóða notkun sjálf-
virkra sendibauja, þá eru
þau slys mörg, sem ekki
væri síður ástæða til að
nefna, og sum nærtæk-
ari.
Mér finnst sjálfgefið,
að við tökum á okkur
rögg og athugum verð og
gæði þeirra sjálfvirku.
bauja, sem nú er um að
ræða og tökum síðan upp
notkun þeirra. Þetta er
tvímælalaust mikilsvert
öryggistæki.