Tíminn - 18.05.1965, Blaðsíða 9

ÞRIÐJUDAGUR 18. maí 1965.
9
TÍMINN
Grikki, en Grikkir hafi drukkið
það og þótt gott, til að ergja
Tyrki.
Heimanmundur dætranna verður
mörgum þungur baggi.
— Hveirnig sýndist þér staða kon-
unnar vera með Grikkjum?
—■ Út á við ræður karlmaðurinn
öllu. Á kaffihúsin komu nær ein-
göngu karlmenn. Annars er fjöl-,
skyldulíf mikið, og ég get ekki1
hugsað mér æskilegri stað fyrirj
börn. Mesta ólán hjóna er að eign-,
ast engin börn. Aftur á móti þykir;
voðalegt að eiga margar dætur,;
því að heimanmundurinn verður!
mörgum þungur baggi, og sonur
getur ekki kvænzt fyrr en systrun- j
um hefur verið komið í höfn. Ekki;
er álitið gott, að stúlkur vinni úti. j
En þó færist það í vöxt. í mörgum1
þorpum þekktist ekki, að dóttirin
færi út fyrir þorpstakmörkin
nema í fylgd með fjölskyldunni,,
svo að þær hafa fá tækifæri til!
að kynnast fólki, hvað þá finna sér
mann.
Þjóðleg, grísk músík að hverfa.
— Er menningarlíf blómlegt?
— Leikhús sótti ég ekki, vegna
þess að ég skildi málið ekki nógu
vel til að njóta þess. Málara eiga
Grikkir svo til enga. Því fannst
mér skrýtið þegar ég frétti um
amerískan prófessor, sem var á
ársstyrk til að kynna sér nútíma
málaralist í Grikklandi. En þeir
eiga mörg góð skáld og rithöfunda.
í Aþenu hefur fornt, grískt leik-
hús verið að nokkru endurbyggt,
og fara þar fram óperusýningar
og tónleikar á sumrfa. Bókasöfn
eru nokkur mjög góð, m.a. ame-
rískt fornleifabókasafn, en Ame-
ríkumena hafa að mestu staðið fyr-
ir fornleifagreftri.
— En Grikkir mega eiga, að þeir
eru eina Evrópuþjóðin, sem hefur
sjálfstæða dægurlagamúskík, bú-
súkí. Þessi tegund tónlistar er
miklu vinsælli en vestræn dæg-
urlagamúsik. Fjölda margir bú-
súkí-klúbbar eru fyrir utan Aþenu,
þar sem svona tónlist er leikin
alla nóttina. Lagið „Aldrei á
sunnudögum", er vestræn tegund
af búsúkí. Búsúkí er allt öðru-
vísi en þjóðleg, grísk músík, sem!
þekkist nú lítið nema í fjallaþorp-
unum. Tónstigi hennar mun vera
áþekkur þeim, sem Forn-Grikkir;
notuðu, t.d. mikið af hálftónum. •
En nú er þessi tónlist að deyjaj
út, þótt nokkur gangskör hafi ver-j
ið gerð að því að safna henni ái
plötur og háskólinn hefur deild,!
sem safnar þessari tónlist á segul- j
bönd. Grikkir stíga dans eftir j
músíkinni og má þó frekar kalla|
það leikfimi. Þeir haldast í hend-j
ur, en mynda þó ekki hring. Sá'
fremsti er sá eini, sem dansar —
og það eru engir smáræðis til-
burðir — hinir taka einföld spor.
Þau fundu sér lítið þorp
á Suðvesturströnd Tyrklands. '
— Af hverju datt ykkur í huig að
fara til Tyrklands eftiir Grikklamds-
dvölina?
— Grikkir tala svo illa um Tyrk-
ina, að okkur fannst við verða að
athuga, hvað hæft væri i þessu.
Við fundum lítið þorp á suðvestur-
strönd Tyrklands og bjuggum þar
í þrjá mánuði. íbúar eru Ali-trúar,
sem er angi af Múhammeðstrú,
en allmiklu frjálsari, m.a. mega
þeir neyta áfengra drykkja. Konur
eru líka frjálsari. þurfa ekki að
hylja andlit sín og mega taka þátt
í samræðum. Okkur fannst indælt
að vera þarna.
Tyrldr éru hógværari en Grikk-
ir, og kurteisari. í útliti eru þeir
kvenlegri og eiga ekki til þennan
Framhald á bls. 14
Gestur Pálsson og Karl SigurSsson í hlutverkum sinum.
Leikfélag Reykjavíkur:
bæði sterk og haganleg, og skipt
ingar á sviðsgögnum fóru fram
hratt og snurðulaust fyrir opmim
tjöldum.
Eg hygg, að þessi Diirrenmatt-
sýning LR verði af mörgum tal-
in meðal svipmestu og eftirminni
legustu sýninga á þessum upp-
gangstímum íslenzkrar leikiistar.
Fyrir tilstilli þeirra Helga Sfcúla
sonar og Magnúsar Pálssonar, en
einkum fyrir frábæra túlkun að-
alleikendanna, Regínu Þórðardótt-
ur í hlutverki miiljarðafrúarinnar,
piaire Zaohanassian, sem kemur
til fæðingarbæjar síns til að leita
hefnda, til að kaupa sér réttlæti;
Gests Pálssonar sem leikur kram-
arann 111, æskuunnustann, sem
brást henni í nauðum; og Har-
aldar Björnssonar sem leikur
borgarstjórann í Giillen þar sem
íbúarnir heykjast fyrir ofurvaldi
peninganna, verða umkomulausir,
skelfdir en samansvarnir morðingj
ar vegna fátæktar sinnar.
Innlifun þeirra Regínu og
Gests í hlutverk sín og samleik-
ur þeirra var með þeim hætti, að
maður hlýtur að leiða hjá sér þá
spurningu, hvort þeirra bar
hærra hlut. Söm verður afstaðan
til Haraldar Björnssonar þótt
hlutverk borgarstjórans væri ó-
lífcum tökum tekið, þar sem þau
fyrrnefndu léku af innlifun en
Haraldur af kaldri, hnitmiðaðri ró.
Margir fleiri léku hér með ágæt
um. Arnar Jónsson lék þrjá af
eiginmönnum frúarinnar og tókst
sérlega vel upp sem kvikmynda
leikari, eiginmaður no. 8. Karl
Sigurðsson gerði lögregluþjóni
Gullenbæjar mjög trúverðug skil,
Valdimar Helgason lék kjötkaup-
manninn með prýði, Guðjón Ingi
Sigurðsson kom vel fyrir sem
læknir bæjarins, Guðmundur Páls
son lék kennarann og vann mikið
á í hlutverki sínu undir lokin,
Auróra Halldórsdóttir lék konu
Ills — þokkalega dempaður leik
ur í fremur litlu hlutverki, sem
SU GAMLA KEMURIHEIMSOKN
eftir Friedrich Diirrenmatt - leikstjóri: Helgi Skúlason - þýðandi:
Halldór Stefánsson - leikmynd: Magnús Pálsson.
Leikfélag Reykjavíkur frum-
sýndi Der Besuch der alten Dame,
— Sú gamla kemur í heimsókn,
s. 1. föstudagskvöld. Leikverkið er
síðast á verkefnaskrá félagsins í
ár. Þýðingu þess gerði Halldúr
Stefánsson, Magnús Pálsson gerði
leikmyndina, Helgi Skúlason
stjórnaði leiknum.
Um höfundinn, sjálfan Fried-
rich Durrenmatt, er tilgangslaust
að fjölyrða í stuttri grein, þar
sem hvorki gefst tími né rúm til
annars en endurtaka það, sem
flestum er kunnugt. Jafn til-
gangslaust og að fjölyrða um
landa hans, Max Frisch, á jafn
þröngum vettvangi, eða aðra mestu
leikritahöfunda samtímans þá sem
gerzt hafa þekktar stærðír víðast
hvar í heiminum. íslenzkir leik-
húsgestir og útvarpshlustendur
hafa minnisstæð kynni af nokkr
um verkum Svisslendinganna
tveggja enda má segja, að hróður
sumra frægustu leikritahöfunda
samtímans berist hingað skjótt
miðað við aðra þekkta listamenn
í flestum greinum. Svo er vökulu
leikhúsfólki og þýðendum fyrir að
þakka.
Samt sem áður er þetta síð-
asta verkefni LR tiltölulega gam
alt Það á sér nú tiu ára frægð
arferil að baki.
Þrátt fyrir tilgangsleysi þess
að kynna Friedrich Durrenmatt
er skylt að drepa á viðhorf hans
og tök í umræddu verki. Við
feorf gagnvart tilgangi leiksviðs-
ins, nánast hið sama og prédikar
ans til ræðustúlsins; tök hans að
hrinda slíkri tilætlun í fram-
kvæmd, það sem kalla mætti hand
verk — og síðast en ekki sízt
afl þeirra hluta, sem gera skal:
skáldgáfuna.
Þeim sem kynna sér leikritið
um þá gömlu blandast vart hug-
ur um, að höfundur slíks verks hef
ur fengið ríbulega úthlutun af
síðast töldum eiginleika. Hitt ligg
ur ekki síður í augum uppi, að
skáldinu er mikið niðri fyrr. Gáfu
þess er ebki beitt skáldskaparins
vegna, heldur til að flytja mikil
væg skilaboð. Enn augljósari er
verklagni höfundar, frábær hug-
kvænrni við lausn sviðrænna vanda
mála og samræming flókinnar efn
islegrar gerandi. Slíkan rithöf-
und virðist efckert skorta til að
segja meiningu sína þannig, að
eftir henni sé tekið.
Meining höfundar, boðskapur
hans, í leikritinu um þá gömlu
er í rauninni hin sama og
höfð er í frammi i leikritinu Eðl-
isfræðingarnir, sem LR sýndi fyr
ir tveimur árum. Hann kallar
menn til ábyrgðar á lífi sínu og
meðbræðra sinna, eggjar menn
lögeggjan að halda vöku sinni: og
hér minnir hann á að hefndin fyr
ir misgjörðirnar kemur i þessu
Iífi.
Hefur þessi nútímapostuli þá
engan nýjan boðskap að flytja?
Alls engan Það sem honum
liggur á hjarta byggist á þekktum
siðgæðishugmyndum, gamalli en
dýrkeyptri mannlegri reynslu. Jafn
vel það, að fátæktin geri menn
vonda er gömul raunasaga ís-
lenzkra hreppsómaga, ef hérlend
ir áheyrendur vilja líta sér nær.
í þessu leikriti er jafnvel ekki
um neinn boðskap að ræða, sem
ekki finnst í gömlum spakmæl-
um. En sjaldan er góð vísa of
oft kveðin stendur þar. Dúrren-
matt kveður gamla vísu af nýjum
eldmóði, undir nýjum bragar-
hætti. Það er þess vegna sem
heimurinn hlusta á hann.
Helgi Skúlason hefur hér enn
á ný sannað aðdáunarverða hæfi-
leíka sína sem leikstjóri, ekki svo
mjög með lausn tæknilegra vanda
mála, sem höfundur einfaldar,
heldur með samhæfingu um það
bil þrjátíu leikara sem hér koma
fram, þar af nálega helmingur í
áberandi þýðingarmiklum hlutverk
um. í þessari keðju var enginn
hlefckur, sem brast, jafnvel eng-
in umtalsverð veikleikamerki. Til
koma leikstjórans í þýðingarmik
ið hlutverk — með örstuttum fyr-
irvara — er svo afrek útaf fyrir
sig.
Ekki má skilja orð mín um
lausn tæknilegra vandamála svo,
að þar hafi ekki verið neinn vandi
á höndum. Þrátt fyrir sviðræna
einföldun verksins, eða öllu held
ur hennar vegna, er sviðbúnaður
mjög margbrotinn, krefst hraða
og mikillar hagræðingar. Leik-
mynd Magnúsar Pálssonar var
gat auðveldlega farið út um þúfur.
Guðný Sigurðardóttir og Daníel
Williamsson léku börn þeirra Hls
og héldu hlutverkunum vel til
skila. Hæglætislegur leiksmáti
Daníels var býsna eftirtektarverð
ur; og ekki minnist ég þess að
hafa séð Jóhanni Pálssyni takast
jafn vel upp og í þetta sinn. Hann
lék prest Gúllehbúa. Helgi Skúla
son lék bryta milljarðafrúarinnar,
en hann tók við þessu hlutverki,
þegar komið var fast að sýningu.
Sá leikur farnaðist vel miðað við
þann tíma, sem var til stefnu, en
þetta er sem fyrr se**v þýðingar
mikið hlutverk sem Rrefst mikils
þótt brytinn sé fámáll. Kjartan
Ragnarsson og Guðmundur Er-
lendsson lóku burðarstólskarla frú
arinnar, tyggigúmmíjórtrandi ó-
freskjur, og féllu prýðilega inní
sín orðlausu hlutverk. Að lokum
er skylt að nefna Borgar Garðar-
son og Sigmund Örn Arngrímsson,
sem léku blindaða menn og van- ?
aða á ógnvekjandi hátt.
Þeir sem koma fram eru nær
tvöfalt fleiri en hér eru nafn-
greindir.
Þýðing Halldórs Stefánssonar á
leiknum Sú gamla kemur í heim
sókn virðist með ágætum gerð,
blærinn traustvekjandi, málfarið
festulegt og gott.
Tvenn mistök áttu sér sað í
sambandi við Ijósin og tjaldið, í
lok annars þáttar og þegar klapp
að var í leikslok. í fyrra skiptið
sást of lengi inn á sviðið. í seinna
skiptið sloknuðu ljósin meðan
einn aðalleikandinn stóð frammi,
áður en tjaldið var komið fyrir.
Lýsingin tókst að öðru leyti vel.
Baldur Óskarsson.