Morgunblaðið - 30.12.1975, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. DESEMBER 1975
7
Nýlenduveldi 1
andarslitrunum
f mánaðarritinu „Fréttir
frá fslandi," sem gefið er
út á ensku af tfmaritinu
„lceland Review." birtist
I nýútkomnu tölublaði
forystugrein um land-
helgismálið þar sem segir
ma: „f fyrsta skipti I sög-
unni hefur fsland sent
kæru til Öryggisráðs Sam-
einuðu þjóðanna vegna
aðgerða Breta. f fyrri
þorskastriðum gerðist
ýmislegt á fiskimiðunum
en þeir atburðir voru þó
ekki eins ögrandi og nú og
á andstæðingurinn þó að
heita bandamaður okkar.
Þrátt fyrir mikinn alþjóð-
legan stuðning við 200
i milna lögsögu hefur Bret-
land gripið til valdbeit-
ingar i þriðja sinn frá
1958 til verndar togurum
sinum. Bandarikin,
Kanada, Mexikó,
Noregur og fleiri riki og
jafnvel einnig Bretland,
munu bráðlega taka upp
200 milna fiskveiðilög-
sögu. Brezkir fiskifræð-
ingar eru i grundvallar-
atriðum sammála islenzk-
um visindamönnum um,
að það verði að draga
stórlega úr afla nú til þess
að koma i veg fyrir hrun
aflans siðar. Bersýnilegt
er að beina verður hluta
fslenzka veiðiflotans, sem
er mjög þýðingarmikill
fyrir efnahagslif lands-
manna, að öðrum veiðum
en þorskveiðum. en þetta
skiptir Breta engu máli.
Bretland hefur sent til fs-
lands flotann, sem einu
sinni réð hafinu, til þess
að taka i lurginn á fslend-
ingum.
Andstæðingurinn hefur
komið fram af meiri
ruddaskap en áður. Hroki
brezkra samningamanna
hefur verið mikill, fréttir
hafa verið falsaðar,
jafnvel f brezka útvarpinu
BBC, og nú hafa brezkir
dráttarbátar að ásettu
ráði siglt á islenzkt varð-
skip, ekki á umdeildu haf-
svæði heldur innan viður-
kenndrar fjögurra milna
lögsögu fslands. Rikis-
stjórn Bretlands hefur
sýnt, að hún hefur ekkert
lært af mistökum fyrri ára
þegar ihaldsmenn voru
við stjórnvölinn. Fram-
ferði Breta er sigilt dæmi
um viðbrögð nýlenduveld-
is. Við erum fámenn þjóð,
sem viljum lifa i friði en
stöndum frammi fyrir aðil-
um, sem hafa bersýnilega
ekki gert sér neina grein
fyrir þeim breytingum,
sem orðið hafa á siðustu
timum og i fyrirsvari fyrir
þessum aðgerðum er
Verkamannaflokkurinn i
Bretlandi, sem eitt sinn
gaf nýlendunum frelsi. En
timinn vinnur með okkur,
nýlendukúgun heyrir til
liðinni tið. Jafnvel þótt
Bretar mundu gjarnan
vilja drepa siðasta þorsk-
inn hafa þeir ekki úthald
til þess. Við unnum tvö
sfðustu þorskastrið og
nýlenduveldið brezka er i
andarslitrunum."
Þessi skelegga forystu-
grein birtizt i fréttablaði
sem kemur fyrir augu
margra útlendinga og er
vissulega ástæða til þess
að við notum hvert tæki-
færi, sem gefst til þess að
koma sjónarmiðum okkar
á framfæri.
Ásiglingar
Breta
i sfðasta þorskastriði
kom það smátt og smátt i
Ijós, að markmið brezku
dráttarbátanna, sem þá
voru á fslandsmiðum, var
beinlinis að skemma
Islenzku varðskipin svo
mjög með ásiglingum, að
þau yrðu meira og
minna bundin við
bryggju meðan á við-
stæði, og gætu þvi lit-
ið sinnt þvi verkefni að
stugga við brezkum togur-
um við ólöglegar veiðar.
Bersýnilegt er, að baráttu-
aðferðir Breta eru hinar
sömu nú. Þeir láta sér
ekki nægja að beira frei- í
gátum og dráttarbát-
um til þess að halda-
Islenzkum varðskip- |
um frá togaraflotan-
um brezka. Bardagaað-
ferðir þeirra eru mun I
árásarkenndari og ber-
sýnilegt, að þeir nota
hvert tækifæri til þess að
sigla á islenzk varðskip I
þvf augnamiði að valda
svo miklum skemmdum á
þeim, að þau verði að fara
f langar viðgerðir. Versta
dæmið um þetta er að
sjálfsögðu aðförin að Þór
úti fyrir mynni Seyðis-
fjarðar en siðustu atburðir
frá miðunum staðfesta, að
þessar eru aðferðir Breta.
Hér er að sjálfsögðu um
mjög alvarlegt athæfi af
Breta hálfu að ræða og
islenzk stjómvöld hljóta
að ihuga mjög vandlega
hvemig við á að bregðast.
Aðfarir Breta eru ótrúlega
ögrandi og benda ekki til
þess, að þeir hafi minnsta
áhuga á samningum eða
viðræðum við fslendinga.
Ritsafn Bólu-Hjálmars
Hjálmar Jónsson frð Bólu:
RITSAFN I,—III. Isafold. Rvfk
1975.
BÓLU-HJÁLMAR fæddist við
EyjafjOrð og hvarf ekki þaðan
fyrr en tuttugu og fjögurra ára
og þá vestur í Blönduhlíð f
Skagafirði. Þar átti hann svo
eftir að lifa og yrkja hálfa öld
og nokkrum árum betur. Ekki
bjó hann lengst í Bólstaðar-
gerði — stytt í Bólu — sem
hann var síðar kenndur við
heldur á Minniökrum i sömu
sveit. Við Bólu mun hann hins
vegar kenndur fyrir þá sök að á
búskaparárum sfnum þar varð
hann ýmissa hluta vegna þekkt-
ur maður þar um slóðir. Þjóð-
kunnur mun hann tæpast hafa
orðið fyrr en síðar.
Svo er talið að Hjálmar hafi
komist best af, efnalega, þegar
hann bjó, ungur bóndi, á Nýja-
bæ, langt inni í Austurdal. Þar
má enn líta bæjarrústir.
Annars var Hjálmar alla tíð fá-
tækur. Og andaðist í beitarhús-
um!
Hjálmar lifði ekki að sjá
kvæði sín prentuð á bók. Það
var þó í undirbúningi þegar
hann dó. Nú er hvort tveggja
kveðskapur hans og laust mál,
komið út í fallegri heildarút-
gáfu. Þannig snýst heimsins
gæfuhjól stundum f vil eftir
dauðann.
Hjálmar stendur vissulega
nokkuð sér á parti meðal ís-
lenskra nítjándu aldar skálda.
Aldri sfnum samkvæmt hefði
hann átt að yrkja um kappa og
kvenhetjur í fornöld ellegar
bændabýlin þekku undir sól-
roðnum fjöllum. Og fallegar,
rjóðar og prúðar heimasætur
með ljóst hár og skotthúfu,
barmafullar af hreinni ást á
guði, kónginum, landinu og
unnustanum.
Nei, Hjálmar orti ekki
þannig. íþrótt hans stóð á göml-
um merg alþýðukveðskapar og
var sprottin beint upp úr dag-
legri lífsbaráttu sem var hörð;
óþarfi að taka það fram.
Að upphafi hagyrðingur,
síðan skáld — þannig þróaðist
skáldferill hans. Hjálmar var
skarpgreindur, skapmikill,
fljótur til, kerskinn. Gleymum
hinu síðast talda. Merguð staka
um til að mynda kvensaman
prest flaug út um borg og bý,
Bðkmenntlr
eftir ERLEND
JÓNSSON ^
Bólu-Hjálmar
var lærð, framkölluð á skermi
hugans um allar jarðir. Skáldið
hlaut hvorki lof né ritlaun fyrir
vikið (nema sfður væri). Og
enga frægð í nútimaskilningi.
En upp frá því var tilvist þess
staðreynd.
Enda þótt Hjálmar gerðist
ekki rómantískt skáld að hætti
jafnaldra sinna hafði nftjánda
öldin sfn áhrif á hann, hjálpaði
honum, hann vissi af henni,
efldist að metnaði og vand-
virkni, varð þjóðskáld. Þegar
hann hvarf af sjónarsviðinu,
gamall og saddur lífdaga, var
að koma fram ný bókmennta-
stefna, nýir menn sem tóku
ádeilu hans eins og kærkomnu
framlagi til sfns málstaðar,
sinnar stefnu; báru minning
hans fram til fullrar og
óskoraðrar viðurkenningar.
Furðulegar eru krókaleiðir
frægðarinnar.
Þegar augum er rennt yfir
ævi og lífsstarf Hjálmars, basl
hans I Skagafirði og heimsóknir
vestur yfir Vatnsskarð á efri
árum þar sem hann þá greiða
fyrir skemmtun, blasir við
þessi mynd sem margur hefur
til þessa dags tekið á móti og
fest sér i minni gagnrýnislaust:
Skagfirðingar, en einkum þó
Blöndhliðingar, voru svíðingar
og kunnu ekki að meta skáld.
En Húnvetningar voru góðir.
Kannski var málið ekki svo ein-
falt. Hitt er einfalt mál að
Hjálmar var einn þeirra mörgu
sem féllu ekki — alls ekki —
inn í það þjóðlífsmynstur sem
sveitasamfélagið gamla bauð
upp á. Hann var á rangri hillu.
t samfélagi þar sem allir búa
eins má enginn vera öðru vísi.
Það getur kostað æruna.
Hin nýja heildarútgáfa Isa-
foldar skiptist þannig. Fyrst
eitt bindi með kvæðum
Hjálmars, síðan annað með rím-
um. Loks eru f hinu þriðja þjóð-
sögur hans og fáein bréf ásamt
ágætri ævisögu eftir umsjónar-
mann útgáfunnar, Finn Sig-
mundsson, alls á fjórtánda
hundrað blaðsíður.
Við fyrstu sýn undrar mann
mest hversu mikið liggur eftir
Hjálmar. Þegar öllu er á botn-
innhvolfthefur eftirtekja hvers
árs ekki verið giska rýr, öðru
nær. Þó þetta sé ekki fyrsta
stórútgáfan af verkum
Hjálmars hefur hann hingað til
verið kunnur af tiltölulega
fáum úrvalskvæðum. Almennir
lesendur hafa að sönnu vitað að
mikið magn liggur eftir hann,
t.d. að hann orti rímur. En sára-
fáir hafa lesið þær. Á því sviði
— og á þvf einu (það er að
segja sem rímnaskáld) varð
Hjálmar á eftir tímanum. Eigi
að sfður skyldi maður gefa sér
tíma til að lesa rfmur Hjálmars.
Satt er það að við getum tæpast
lesið þvilík verk nú með sama
hugarfari og baðstofu- og kvöld-
vökufólk fyrr á tíð. Einmitt
það sem áður þótti svo æsi-
spennandi í rímunum kemur
manni kómískast fyrir sjónir
nú. Allt um það gegnir sama
máli um margar rímur — þar
með taldar rímur Bólu-Hjámars
— og t.d. Passíusálmana og
Vfdalínspostillu að þær búa
yfir ærinni lffspeki. t man-
söngvunum (sem oftast mun þó
hafa verið sleppt þegar rfmur
voru kveðnar á kvöldvökum)
afklæddust skáldin frammi
fyrir alþjóð og sýndu nakinn
veruleikann, lýstu kjörum sín-
um, tilfinningum, viðhorfum;
og aldarfari almennt.
í upphafi Perusar rfmna
Framhald á bls. 27
Parið flytur 1
stærra húsnæði
I nóvembermánuði s.l. flutti
tískuverslunin PARIÐ í nýtt hús-
næði að Hafnarstræti 15 en þar
var áður til húsa verslunin Elling-
sen. Þetta nýja húsnæði er stórt
og rúmgott og hefur verslunin
PARIÐ þar á boðstólum meira
vöruúrval en áður fyrir dömur,
herra og börn. Einnig hefur
PARIÐ á boðstólum mikið úrval
af tækifærisfatnaði en verzlunin
hefur einkaumboð hér á landi
fyrir fatnað frá fyrirtækinu
DERES í Kaupmannahöfn. Inn-
réttingar í versluninni eru með
mjög nýstárlegum hætti en þær
eru gerðar úr léttum rörum, sem
hægt er að færa eftir vild. Þessi
mynd var tekin i verslunini og
fremst á henni sjást eigendurnir
Elisabet Guðmundsdóttir (t.v.) og
Henný Hermannsdóttir.
„Aldnir hafa orðið”
— bók skrásett af Erlingi Davíðssyni
„ALDNIR hafa orðið“ nefnist
bók, sem Erlingur Davíðsson
hefur skráð. Eru þar frásagnir
sex karla og einnar konu, sem
komið hafa við sögu á síðustu
áratugum, en aldurinn færist nú
yfir.
Þeir, sem rætt er við í bókinni
eru: Björn Axfjörð, Eysteinn
Jónsson, Grímur Valdimarsson,
Guðmundur Frfmann, Jón
Friðriksson, Zophonias Jónasson
og Þorgerður Siggeirsdóttir.
Á kápusíðu segir m.a.: „Þetta
fólk er úr ólíkum jarðvegi
sprottið og vettvangur starfsins
fjölbreyttur, svo og lífsreynsla
þess. Frásagnir þess spegla liðna
tíma, sem i fljótu bragði virðast
orðnir svo fjarlægir, vegna hinna
öru breytinga á flestum sviðum
hins daglega lífs á okkar öld.“
Bókin er 304 bls. að stærð. Út-
gefandi er Skjaldborg sf.
„Konan frá Vínarborg”
— bók um ævintýri Maríu Juttner
„KONAN frá Vfnarborg" nefnist
ný bók eftir Erling Davfðsson,
„ótrúleg en sönn ævintýri lista-
konunnar Marfu B. Jiittner'*.
„Ævintýrin í þessari bók eru öll
sönn, þótt sum þeirra séu ótrú-
leg,“ segir á kápusíðu. „Sögu-
hetjan, dr. Maria Bayer Jtittner
er einlæg kona og opinská i öllum
frásögnum. Ævintýrin eltu hana
frá barnæsku og mörg þeirra eru
hreinar perlur."
Dr. María Jtittner er há-
menntuð tónlistarkona frá
Austurríki. Hún lifði af hörm-
ungar tveggja heimsstyrjalda,
varð fjallgönguhetja og fiðluleik-
ari, en síðar lá leiðin til tslands og
var hún um tíma kennari við Tón-
listarskóla Akureyrar.
Bókin er 176 bls. að stærð. Ut-
gefandi er Skjaldborg á Akureyri.

með ÚTSÝN í GLÆSIBÆ
1. janúar 1976
Ferðaskrifstofan Utsýn
og
Veitingahúsið Glæsibæ
halda 2. nýárshátfð sína f
VEITINGAHÚSINU GLÆSIBÆ
1. janúar n.k.
SÖNGKONAN:
JONI ADAMS
ásamt hljómsveit
Hermanns
Wegewijs
skemmta
Ásar leika fyrir dansi.
Ósóttar pantanir seldar f dag eftir
kl. 14.00 f Ferðaskrifstofunni ÚTSÝN
FERÐASKRIFSTOFAN ÚTSÝN
VEITINGAHÚSIÐ GLÆSIBÆ