Alþýðublaðið - 23.09.1958, Blaðsíða 6

AlþýSublaðiS
Þriðjudagur 23. sept. 1958
ÞAÐ ER EKKI hægt að neita
'því, að september er fjölbreyti-
legri en aðrir mánðir ársins.
Mér hefur alltaf fundist haust-
ið koma í einni svipan, venju-
lega fyrir miðjan september.
Vorið kemur ekki svona snögg-
lega- Batinn kemur smátt og
smátt, allt frá miðjum apríl
fram í miðjan júní. Þá er lífið
að byggjast upp, allt að þiðna,
allt að grænka, fólkið að Hfg-
ast, verður léttara í spori,
upplitsdjarfara og glaðlegra.
Þetta er dálítið skrítið og vek-
ur furðu manns. Af hverju fara
'blöðin á trjánum í garðinum
allt í einu að fölna? Þau gerðu
það núna á einni nóttu og
næsta dag fóru þan að slitna af
greinunum og fevkjast um
garðinn og nágrennið — og nú
liggur laufið í haugum um alla
garða og allar götur. Vorið
kemur smátt og smátt þar til
það hefur skapað sumar og
þannig er náttúran og lífið í
tvo mánuði eða rúmlega það.
En haustið kemur allt í einu:
Haustfölvinn færist yfir allt,
grasið sölnar, blómin halla sér
út af og deyja á einni nóttu.
Fjöllin verða grá í vöngum og
fjallatopparnir 'hvítir. Við fyll-
umst söknuði yfir því, sem við
'höfum misst og kvíða yfir því,
sem við eigum í vændum. Við
fölnum líka, drögum okkur
inn í okkar skel, ef svo má að
orði komast, breytum um svip,
jafnvel um áhugamál og marg-
ir um starf. Borgarbúar kveðja
sumarið með meiri söknuði en
sveitafólkið þó að ótrúlegt sé.
Þetta hljómar jafnvel eins og
fjarstæða.
Septembermánuður er líka
einn mesti annamánuður árs-
ins, að minnsta kosti í sveitum
landsins. Eftir þetta sumar
eiga sunnlenzkir bændur gnógt
heyja. Bóndi á láglendinu sagði
við mig um daginn, að hey-
skapur hefði aldrei á sinni ævi
gengið eins vel. Sömu sögu er
ekki að segja af Norðurlandi,
því að þar hefur sumarið verið
erfitt. Ferðafólk hefur jafnvel
sagt mér furðusögur um kuld-
ann þar — og séð eftir því að
hafa farið þangað. Nær allir
bændur eru þó betur undir það
búnir nú að taka á móti erfið-
um sumrum en áður var. Ef til
vill geta þeir sem nú sitja uppi
heylitlir eftir erfitt sumar, 'bet-
ur sett sig inn í baráttu feðra
sinna fyrr á tíð meðan engin
tæki voru til hjálpar nema orf-
ið og hrífan og ekkert að fá til
bjargar fé og gripum en heyið.
Þannig er þetta: Þegar sumarið
hregzt, þegar jörðin er köld, þá
koma nýtízku vélar ekki að
gagni. Vélarnar eru ekki ann-
að en hjálpariæki. Þær eru
ekki grundvöllurinn til þess að
byggja á. Gæðin eru í skauti
náttúrunnar. Ef hún er ekki
gjafmild við mannshöndina,
sem stýrir vélinni, þá er til lít-
ils stritað • • • •
Réttirnar byrja í þessari
viku. Á Suðurlandi hafa réttir
verið færðar fram. Helztu rétt-
irnar, Skeiðaréttir, hafa verið
færðar fram í fyrsta skipti í
sögunni um heila viku. Þetta
kvað stafa af því hvað sláttur
hefur gengið vel. Nú streymir
féð í þúsundatali af fjöllunum.
Um leið koma kaupstaðabörn
in heim til sín. Þau yngstu, sem
komust í sveit í sumar urðu að
koma fyrr, því að nám þeirra
hefst í septemberbyrjun, en
hinna nú eftir mánaðamótin.
Undanfarið hef ég séð lithi
angana trítla í skólann með
töskur á baki. Upp úr mánaða-
mótunum bætast þúsundir
barna í hópinn. Þeim fjölgar
þá svo snögglega, að maður
spvr- sjálfan sig: Hvar hefur
allur þessi fjöldi verið?
' ER BÖRNUNUM OFGERT
í SKÓLUNUM?
Ég get ekki neitað því, að ég
vorkenni krökkunum alltaf
þegar þau eru að byrja skóla-
námið. Ég geri það, ekki vegna
þess, að ég telji þau of góð til
þess að leggja á sig við nám,
eða vegna þess, að ég efist um
það að þau hafi gott af aga,
sem áð minnsta kosti á að vera
fyrir hendi í skólunum, hvort
sem hann er þar eða ekki. Ég
vorkenni þeim vegna þess,
að ég hef sterkan grun um
að eitthvað sé mjög bogið við
fræðslukerfi okkar og skóla-
nám. Kennarar segja mér, að
þetta sé allt á misskilningi
eftir annað ‘hefur það komið
fyrir, að ég hef lent í vandræð-
um með dæmin — og ekki hef-
ur tekið betra við hvað mál- |
fræðina snertir. Þar hef ég
stundum ekki skilið nokkurn
skapaðan hlut. Það er búið að ^
flækja þetta fyrir unglingun- j
um svo mikið, að það er ekki '
nema fyrir sérfræðinga að
greiða ýr flækjunni, enda hafa
svokallaðir sérfræðingar búið
flækjuna til. ...“ Þetta sagði
hann. — Nýlega las ég grein í
erlendu blaði um þá viðleitni, |
sem uppi væri til að flækja
nám, búa til ný og ný orð um
málfræðileg atriði, leita að
nýjum og nýjum uppsetning-
kenni börnunum stundum þeg- 1
ar þau eru að fara í skólana.
Ég hef rökstuddan grun um að
þeim sé ofgert andlega. Mér j
er ljóst að þeíta er sterklega til
orða tekið, en ég hef engin
öiinur orð til að tú’ka grun I
minn. Ég þykist viss um, að
þau gætu læri á miklu auðveld-
ari hátt en þau eru nú knúin
til að læra, eg óttast, að flækj-
an sé of strembin fyrir þau —
og þau hrökklist undan henni
út í námsleiða og vanrækslu
.... Enginn hefur hér að unn-
ið vitandi vits til skemmda. !
Allir hljóta að hafa lagt sig í
framkróka til að finna beztu
lausnina til þess að mennta
örnin
Er börnum of-
gert með flækj
um i
Hvað áfti báfsmað-
; urinn við?

Vilhjálmur S. Vilhjálmsson,
rithöfundur flutti þetta er-
indi í útvarpið fyrir skömmu
síðan.
byggt hjá mér, ég þekki þetta
ekki nógu vel og ég sé of
hræddur við þær reglur um
námið sem gilda í skólunum.
En ég get ekki losnað við þenn-
an grun, og mér finnst hann
alltaf vera að styrkjast í æsku
þekkti ég engan ólæsan mann.
Ég þekkti gamalt fólk, sem
ekki kunni að skrifa og ástæð-
an var skiljanleg. Það hafði
aldrei fengið að læra skrift.
Kennsluhættir, skólahald og
námskröfur, hafa gjörbreytzt
síðan. Nú er hver unglingur
skyldur til að stunda nám í allt
að áratug. Samt sem áður kem-
ur mikill fjöldi út úr skólun-
um, sem ekki er sendibréfsfær,
hvorki hvað stafagerð snertir
eða réttritun. Kunningi minn
gægðist í reikningsbók hjá
barni í fyrra. Hann kvaðst ekki
hafa skilið dæmin, sem barnið
var að berjast við. Hann
hringdi til kennara, sem að
vísu hefur ekki stundað
kennslu nú í nokkur ár og lagði.
fyrir hann dæmin. Honum
vafðist tunga um tönn.
í sumar ræddi ég um þessi
mál við landskunnan mann, er
las við kennaraskóla bæði hér
og erlendis og stundaði kennslu
við barna- og unglingaskóla
fyrir allmörgum árum. Ég
sagði honum frá grun mínum.
Hann fór að hlæja og sagði
eitthvað á þessa leið: „Þetta er
ekki grunur. Þetta er stað-
reynd. Ég á 14 ára gamla dótt-
ur í kvennaskólanum. Ég hef
litið til með henni viðvíkjandi
íslenzku og reikningi. Hvað
araðferðum í reikningsdæmum
o. s. frv. Þar í landi höfðu
kennarar gengið undir próf í
lausn nýrrar prófflækju — og
margir fallið. ... Er nokkur
furða þó að mann gruni að ekki
sé allt með felldu. Gamall og
þaulreyndur skólamaður, Jón-
as Jónsson frá Hriflu, flutti sl-
vetur hér í útvarpið ágæt erindi
um þessi mál og las upp dæmi
úr námsbókum í sögu, íslenzku
og fleiri greinum. Sumt af því
sem hann las hljómaði í eyrum
mér eins og fuglamál — og ég
hef aldrei skilið fuglamál.
Þetta er árangurinn af betri
menntun skólanna, bættum
kjörum og löngum leyfum. Og
hver er svo útkoman hjá unga
fólkinu þegar það kemur út úr
skólunum? Nýlega birti viku-
blað viðtöl við tvo stjórnend-
ur vinsæls bréfaþáttar hér í
útvarpinu. Stjórnendurnir fá
mörg hundruð bréf á viku
hverri. Báðir segja stjórnend-
urnir: ,,Eru landsmenn hættir
að vera sendibréfsfærir? Það
er hreinasta þrælavinna að lesa
mikinn fjölda þessara bréfa, en
næstnm því öll eru þau frá
ungu fólki — og mörg verðum
við að gefast upp við að ráða,
svo iUa og vitlaust eru þau
skrifuð.“
Ég býst við að kennarar verði
mér ekki sammála um þetta —
og heldur ekki þeir, sem alltaf
vilja vera að breyta til um
námsaðferðir — og í því efni
eru langskólamennirnir verst-
ir, en það verður að hafa það.
Ég endurtek það, að ég vor
æskulýðinn. En hversu lengi á
að nota aðferðir, sem hafa sýnt
sig að koma ekki að eins góðu
gagni og þær sem áður voru
hafðar?
Þá er enn þá eitt, sem
freistandi er að minnast á í
þessu sambandi: Það eru ekki
allir færir um að vera kennar-
ar. Þar skiptir próf eða náms-
afrek í kennaraskóla ekki
miklu máli, að minnsta kosti
ekki eins miklu máli og haldið '
hefur verið fram. Fyrir nokkru
ræddi ég við mann, sem stund-
aði nám við Kennaraskólann
fyrsta veturinn, sem hann
starfaði. Meðal nemendanna
var maður, sem gekk mjög illa
námið og varð um erfiðleika
hans rætt meðal nokkurra nem
enda að skólastjóranum, séra
Magnúsi Helgasyni, viðstödd- .
um. Þá sagði þessi mikli og J
góði kennari; „Það væri mjög
miður ef honum tækist ekki að
ná prófi, því að það tel ég efa- ]
laust, eftir kynni mín af hon-
um, að hann sé flestum fremri
í að umgangast börn og kenna ,
þeim.“ — Einmitt meðan ég,
er að skrifa þetta, berst mér
eitt af dagblöðum bæjarins.
Þar er grein um kennsluhætti
í Svíþjóð. Þar er hver kennari
látinn hafa reynslutíma í virkri
kennslu í skóla áður en afráðið
er hvort hann geti kennt börn-!
um og unglingum. Þetta er at-
hyglisvert. Svíar munu hafa
tekið þetta upp eftir langa
reynslu um kennsluhæfileika.
Þeir hafa komizt að raun um
það, að það þarf ekki alltaf að
■ fara saman, að vera góður
nemandi og kunnáttusamur í
kennslufræðum — og að vera
góður kennari.
HVAÐ ÁTTI
BÁTSMAÐURINN VIÐ?
Þeíta vildi ég mega segja af
tilefni þess að börnin hefja
skólagöngu á þessu hausti. En
septembermánuður er að þessu
sinni tilbreytingaríkari en oft-
ast áður. Ég ætla mér ekki að
fara að ræða mikið um land-
helgismálið. Engum blöðum er
um það að fletía, að þjóðin er
einhuga. Eggjanir eru óþarfar.
Eggjunum virðast oft þurfa
að fylgja svívirðingar um aðra.
Æsingar eru taugaveiklun.
Staðfestan er aðalatriðið í
þessu máli. Kurteisleg fram-
koma og virðuleiki í málsmeð-
ferð er meira virði en margur
kemur auga á í erjum dagsins
í dag. Við erum beittir ofbeldi.
Við erum líka beittir ósannind-
um og blekkingum, en það á
ekki að marka okkar stefnu
eða starfsaðferð. Við stöndum
höllum fæti gagnvart mold-
viðri blekkinganna. Stórveldin
ráða vfir áróðurstækjum, sem
yfirgnæfa allt, sem við getum
beitt. Áróðurinn er ekki aðal-
atriðið. Hann getur 'haft og
mun hafa áhrif á almenning í
löndunum, en hann veldur ekki
úrslitum þegar málið verður til
lykta leitt. Áróður hefur engin
áhrif á veðurfar, vélabilanir,
sjóskaða eða ‘heilsufar. Þetta
mun valda miklu um úrslit.
Áróður veldur heldur ekki úr-
slitum í afstöðu ríkisstjórna
eða alþjóðlegra samtaka. Það
er hægt að skrökva því í blöð-
um að varðskipin okkar hafi
ætlað að sigla niður stríðsskip
Breta, en því er ekki trúað þar
sem málunum verður ráðið til
lykta.... Þetta á að marka
okkur stefnuna, eins og verið
hefur. Stefnan hefur, eftir að
ákvörðun hafði verið tekin, að
svo miklu leyti, sem ég þykist
hafa vit á, verið rétt. Hún hef-
ur verið mjúk en staðföst. Og
þannig eignm við að halda á-
fram. Eyþjóðir eru þolinmóðar
og þrautseigar þegar á reynir.
Það hafa Bretar sýnt gegnum
alla sögu sína, og það höfum
við líka sýnt — og munum
sýna. Þess vegna eigum við að
forðast stór orð, grjótkast og
æskiskrif. Það verður í frásög-
ur færandi ef það á að verða
'hlutskipti hinnar litlu og vopn-
lausu íslenzku þjóðar, að
svipta Breta trúnni á þá þjóð-
sögu þeirra, að þeir vinni allt-
af síðustu orrustuna. Allt bend-
ir nú til þess, að þó að.þeir hafi
unnið þá fyrstu í viðureigninni
við okkur með því að geta hald-
ið fiskiskipum sínum um sinn
innan nýju landhelgislínunnar,
þá muni þeir tapa þeirri síð-
ustu. Þetta myndu mér finnast
mikil tíðindi. . . .
Bátsmaðurinn á Þór lét orð
falla í viðtali við fréttamann
útvarpsins, sem útvarpað var
fj'rir rúmri viku, um það að
varðskipsmenn gerðu allt sem,
í þeirra valdi stæði, en enn
skorti á, að þeir, sem í landi
starfa, legðu fram sitt lið. Mjög
Margir hafa talað um þessi orð
bátsmannsins og spurt um það,
hvað hann hafi átt við. Margir
hafa haldið, að bátsmaðurinn
væri að fara fram á það, að
vélbátar mannaðir úrvalsfólki
flvktust utan um landhelgis-
brjótana og herskipin til að-
stoðar við truflunarviðleitni ís-
lenzku varðskipanna, en ég
held að bátsmaðurinn hafi átt
við allt annað.
Allir vita að landhelgisgæzl-
an er mjög vanbúin. Hún var
það áður en nýja landhelgis-
línan var ákveðin og hún er
Framhald á 8. síðu.