Morgunblaðið - 17.03.1976, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. MARZ 1976
„Stálhjartað** eftir Jón Gunnar Árnason (1968)
faraldurs, er gekk yfir Evrópu á
siðasta áratuginum, þær eru
unnar í kopargrafík og eru vand-
aðar og blæbrigðarikar i útfærslu.
Hér áttu Einar Hákonarson,
Þórður Ben. Sveinsson o.fl. mikið
erindi á sýninguna sem einna
sterkustu fulltrúar þessara I
áhrifa á miðjum sjötta áratugin-
um. Einar fékk meira að segja
verðlaun Norðurlandaráðs á
Æskulýðsbiennalinum á Lousiana
árið 1966 og var vel að þeim
kominn, sem staðfestist enn
frekar með alþjóðlegum grafík-
verðlaunum beggja vegna
Atlantshafsins. Norrænu verð-
launin hefðu að mínum dómi allt
eins getað gengið til Þórðar Ben.
því að altaristafla hans var frum-
leg, vel útfærð og áhrifarík.
Alvarlegasta gloppan er tvímæla-
laust að hafa ekki þessa tvo menn
með á sýningunni.
Myndir Sigurjóns Jóhanns-
sonar sækja áhrif sín til enska
poppsins. Er hér um að ræða
úrklippur úr viku- og mánaðarrit-
um, er listamaðurinn setur eftir
hentugleikum inn í myndflötinn,
en að öðru leyti notar hann hinn
klassíska efnivið, olíuliti og
léreft. Sigurjón kann að hafa orð-
ið fyrir svipuðum áhrifum og
Erró, er hann gerði matarlands-
lag sitt, en sú mynd var sýnd i
Listamannaskálanum í júní-
mánuði 1965 á hinni fjölbreyttu
sýningu Erró, sem mörgum mun
minnisstæð. Ekki þurfa þó að
vera tengsl þar á milli, þótt mjög
höfði myndir beggja til neyzlu-
þjóðfélagsins og víst er, að mynd-
ir Sigurjóns eru vel útfærðar og
nokkuð persónulegar, sem er um-
talsvert afrek með vísun til þess,
hve mikið var gert af slíku í
heiminum í eina tíð. —
eru verkin gerð úr rándýrum,
sjaldgæfum efnum. Hitt mun öllu
réttara, að pop-listamenn hafna
engum möguleika úr umhverfinu
sem gildum og nothæfum efnivið.
Poppið kemur einnig fram sem
eðlilegt andsvar gegn harðlínu-
mönnum í hefðbundinni, óhlut-
kenndri list, — og vissulega er
poppið eins mikil andhverfa
slikra viðhorfa og hugsazt getur,
því að listastefnan hafnar engum
túlkunarmáta með öllu. Það úti-
lokar þó ekki alveg að þröngsýnir
minnihlutahópar og alvitrir nafla-
strengir geti þróazt innan popps-
ins.
Natúralisminn og fígúran eru
jafn hlutgeng atriði i þessari
stefnu og hin róttækasta
meðhöndlun lita og flata. Það læt-
ur því að líkum, að poppið hefur
fætt af sér mörg afbrigði annarra
stíltegunda, þ. á m. nýrealisma og
nýnatúralisma, en hér hafna
menn engum mótívum og leita
þeirra ei heldur um fjöll og firn-
indi, þvi að hinir hversdags-
legustu hlutir næsta umhverfis
verða þeim gjarnan að viðfangs-
efni. Lás eða handfang á tösku er
pop-listamanninum jafn
þýðingarmikið viðfangsefni og
t.d. Þingvellir ýmsum landslags-
máiurum. Ovænt sjónarhorn
hluta eða hlutar er einnig kær-
komið viðfangsefni, og litlu máli
skiptir þá, hvort hluturinn er
dauður eða lifandi. Gott dæmi um
slíkt eru hér myndir Hrings
Jóhannessonar á sýningunni, þótt
hann hafi gert mun sterkari pop-
myndir, auk þess sem viðkomandi
myndir virðast frekar nýrealismi
með smá anga popps. Myndir þær,
er Björg Þorsteinsdóttir hefur
unnið i kopargrafík, er einnig
gott dæmi um realisma hvers-
dagsins, sem snjöll tæknileg úr-
vinnsla og sérstök innlifun hefur
ákveðið myndgildi.
FRANCIS BACON telst einn af
upphafsmönnum enska poppsins
með hinni þrívíðu rúmtaksgrind,
er hann staðsetti á marga vegu
inn í myndflöt málverka sinna, en
slíkt var bylting á sínum tíma.
Þessi grind héit svo kyrfilega i
skefjum órólegum og fljúgandi
formum, líkamningum páfa og
aðalsmanna sem sundurtættum
formum kvenlíkamans. Myndir
Jóns Revkdal rekja nokkurn
skyldleika til hins mikla Bacons-
Á Listasafni tslands stendur
um þessar mundir yfir allnýstár-
leg sýning, sem mikla athygli hef-
ur vakið. Er hér um að ræða
fyrstu tilraun, sem gerð hefur
verið til að safna á einn stað ýmsu
því helzta, sem gert hefur verið
hérlendis sl. áratug og meir, sem
á rætur að rekja til áhrifa frá
þeirri sérstöku nýlistarstefnu,
sem kennd hefur verið við pop
(popular art).
Að skilgreina þessa listastefnu
er vandasamt, því að hugtakið er
víðfeðmt, rætt er um enskt pop,
meginlandspop og svo ameriskt
pop, og er túlkunin allmismun-
andi, en þó má segja, að megin-
kjarninn sé sá, að iðkendur list-
greinarinnar fari iðulega út fyrir
hið hefðbundna svið myndlistar-
innar. Hinn tvívíði flötur
málverksins fullnægir þeim ekki
lengur, svo að þeir rjúfa hann
iðulega á marga vegu og staðsetja
jafnvei flata eða þrivíða aðskota-
hluti úr nánasta umhverfi inn í
myndflötinn.
Meginkjarninn er þannig algjört
endurmat á rúmtaki og efniviði
myndverksins og um leið að knýja
skoðandann til að sjá hversdags-
lega hluti í nýju og óvæntu ljósi.
Ekki svo að skilja, að myndverkin
séu búin til úr ödýrum, létt-
fengnum efnivið, því að ósjaldan
Elzta myndin á sýningunni er „colIage“-mynd eftir Guðmund Erró
frá 1958.
íslenzk popplist
Þjóðleikhúsið:
Náttbólið
Robert Arnfinnsson, Ánna Kristín Árngrfmsdóttir og Glsli Halldórsson f hlutverkum sfnum.
□ NATTBOLIÐ (Na Dnje) eða í
DJUPINU eftir MAXlM GORKI
QjÞýðandi: Halldór Stefánsson
[]] Lýsing. Kristinn Daíelsson
□ Leikmynd og búningar: David
Borovskí
[]] Leikstjóri: Viktor Strizhov
□ Aðstoðarleikstjóri: Ingibjörg
Haraldsdóttir
Fyrir nokkru frumsýndi Þjóð-
leikhúsið Náttbólið eða I djúpinu
eftir rússneska höfundinn Maxím
Gorkí og mun þetta vera það leik-
rit hans sem viðast hefur farið, en
hann samdi fjöldamörg önnur
bæði fyrir og eftir byltinguna.
Öþarfi ætti að vera að kynna
Gorkí fyrir Islendingum þvi mörg
kunnustu verka hans hafa verið
þýdd á íslensku, svo sem Móðirin
og endurminningar hans. Um ævi
hans, ritferil og þjóðfélagslegan
bakgrunn má lesa í ágætlega
gerðri leikskrá svo ég læt liggja á
milli hluta að fara út í þá sálma
Náttbólið var frumsýnt í
Moskvu árið 1902, sviðsett af hin-
um fræga leikstjóra og kenni-
manni Kanstantin Stanislavskí.
Árið áður hafði Gorkí setið í fang-
elsi um hrið og að sögn var leikrit-
inu þá fremur fagnað sem póli-
tiskum en listrænum viðburði, og
var svo um önnur leikrit hans frá
Lelkllst
eftir EMIL H.
EYJÓLFSSON
þessum tíma en það skiptir
okkur litlu máli í dag, við getum
litið verkið þeim augum sem við
kjósum.
Atburðarás eða öllu heldur
framvinda er nær engin i verkinu
og því erfitt að lýsa því í smáatrið-
um svo vel fari, enda ástæðulaust.
Leikritið gerist í náttbóli, leigu-
hjalli sem er athvarf úrhraka
þjóðfélagsins, þjófa, götudrósa,
fátæklinga, drykkjusjúklinga, yf-
irleitt allra þeirra sem undir hafa
orðið i lífsbaráttunni eða kannski
aldrei neitt tækifæri hafa átt, ber-
fætlinganna, sem Gorkí sjálfur
umgekkst og kynntist vel á flæk-
ingsárum sínum i æsku. Um þetta
fólk, raunir þess, eymd og stopula
gleði sem oftast er sótt i sopann.l
fjallar leikritið. Og kannski um-
fram allt um hyldjúpt vonleysið,
það er ekkert framundan, engin
undankomuleið. Þessu fólki lýsirl
Gorki af ríkri samúð, væmnis-
laust, honum þykir vænt um þetta
fólk og fer nærfærnum höndum
um tilfinningar þess.
Oft hefur Gorkí verið borið það
á brýn að hann væri lítill bygging-
armeistari, einkum i ieikritunum,
stíllinn ófágaður, myndmálið út-
þvælt. En skiptir það svo miklu
máli þegar Gorkí á hlut að máli?
Mannúð hans, kynngikraftur, víð-
feðmi og margþætt lífsreynsla
sem hann miðlar okkur af ein-
lægni og mikilli sagnalist gera
langtum meira en að vega upp á
móti ágöllunum sem auk þess eru
vafalaust ýktir.
Sýning Þjóðleikhússins á Nátt-
bólinu hefur tekist með miklum
ágætum. Að þessu sinni hefur
leikhúsið fengið tvo rússneska
leikhúsmenn sér til fulltingis, og
hefur það verið heppið með valið.
Raunar verður ekki sagt að svið-
setningin sé frumleg eða nýstár-