Morgunblaðið - 21.03.1976, Blaðsíða 25

24
MOHCUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. MARZ 1976
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson. . '
Auglýsingastjóri - Árni Garðar K/istinsson
._— Ritstjórn og afgreiðsfa Aðálstræti 6, simi 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, simi 22 4 80.
Áskriftargjald 800,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið.
Sökin er brezku
V erkam annaflokks-
stjórnarinnar
Brezka Verkamannaflokks-
stjórnin hefur sýnt svo ein-
stæðan ruddaskap í landhelgis-
átökum við vopnlausa banda-
lagsþjóð, bæði með rányrkju á
friðuðum veiðisvæðum og
ásiglingum á löggæzluskip, að
furðu gegnir Það er ekki nóg
með það að allt framferði Breta
lýsi takmörkuðum vilja á því að
leysa deiluna á friðsamlegan
máta, heldur vekur það beinlín-
is grun um, að brezka Verka-
mannaflokksstjórnin hafi fyrst
og fremst haft það í huga að
útiloka alla möguleika á frið-
samlegri lausn hennar Engu er
líkara en Bretar hafi aukið á
hörku átakanna hvert sinn,
sem sáttaviðleitni komst á
raunhæft stig
Þrátt fyrir litla sem enga
samningsaðstöðu, vegna hrun-
hættu fiskstofnanna, hefur
íslenzka ríkisstjórnin sýnt
fyllstu sáttfýsi Samningurinn
við V-Þjóðverja og Belga og
viðræður við Norðmenn og
Færeyinga bera þessu Ijósan
vott Bretum var og í lófa lagið
að ná skammtímasamning til
3ja mánaða, sem jarðvegur var
fyrir, ef minnsti samningsvilji
frá þeirra hálfu hefði verið fyrir
hendi.
Þær röksemdir, sem lágu til
grundvallar sáttfýsi íslenzkra
stjórnvalda, vóru fyrst og
fremst þessar Að kanna til
hlítar hvort hægt væri að tak-
marka með samningum annars
ólöglegar veiðar Breta, bæði
veiðisókrí þeirra og aflamagn.
Ennfremur að tryggja með
samningum, að þeir virtu frið-
unarsvæði, en hvorttveggja
hefði þjónað fiskifræðilegum
markmiðum okkar, meðan
beðið var eftir lyktum hafréttar-
ráðstefnu Sameinuðu þjóð-
anna Átökin á miðunum vóru
og komin á það stig, að manns-
líf vóru í veði, svo öryggi
gæzlumanna okkar vó þungt á
vogarskálinni. Útflutnings-
hagsmunir okkar varðandi toll-
friðindi á EBE-mörkuðum hafa
og verulega þýðingu, eins og
viðskiptastaða okkar út á við
var og er Síðast en ekki sízt
þjónaði sáttfýsi íslenzkra stjórn-
valda því höfuðmarkmiði að
styrkja stöðu þess málstaðar á
hafréttarráðstefnunni, sem fel-
ur í sér 200 mílna auðlindalög-
sögu sem alþjóðareglu, án skil-
yrðisbundinna ákvæða um
gjörðardóm eða hefðbundinn
rétt annarra fiskveiðiþjóða.
Enginn vafi er á því að land-
helgisátökin verða nýtt í rök-
stuðningi fyrir slíkum skilyrðis-
bundnum ákvæðum.
Samningstregða Breta og
viðleitni þeirra til að auka á
hörku átakanna kann einmitt
að byggjast á þeirri trú, að nýta
megi átökin til að knýja fram
skilyrðisbundin ákvæði af
þessu tagi á hafréttarráðstefn-
unni Önnur ástæða, en
nokkuð langsóttari, hefur og
verið nefnd Sú, að Bretar vilji
verzla með veiðisókn sína á
íslandsmið í samningum sínum
innan EBE, einkum varðandi
kröfu sína um 100 mílna einka-
lögsögu, en vitað er að ýmsar
EBE og Nato-þjóðir hafa
mikinn áhuga á farsælli lausn
fiskveiðideilu okkar við Breta,
einkum V-Þjóðverjar og Belgar,
að ógleymdum Norðmönnum
og Dönum
Hvað sem bollaleggingum
um þetta efni líður er hitt Ijóst,
að ýmsar EBE þjóðir, sem til
skamms tíma vóru andvigar
200 mílna auðlindalögsögu,
hafa nú snúizt til fylgis við
hana, i von um, að þeim takist
að tryggja stuðning við skil
yrðisbundin ákvæði á hafréttar-
ráðstefnu Sameinuðu þjóð-
anna
íslendingar standa nú i tvi-
þættu stríði um það lífshags-
munamál sitt, sem verndun og
efling fiskstofnanna umhverfis
landið er Annars vegar á haf-
réttarráðstefnunni, hins vegar
við vörzlu landhelginnar heima
fyrir Efling landhelgisgæzl-
unnar skiptir þar miklu máli,
sem og að tryggja eftir föngum
öryggi starfsmanna hennar,
sem sýnt hafa lofsvert framtak í
störfum sinum öllum Kröfur
eiginkvenna og annarra
aðstandenda gæzlumanna eiga
því fullan rétt á sér og þurfa að
mæta skilningi og skjótum við-
brögðum stjórnenda hennar
Fjárhagslegri þörf gæzlunnar
verður naumast mætt, nema
með einhvers konar nýrri skatt-
heimtu, en ætla verður að þjóð-
in sé fús til axla þær byrðar,
sem henni fylgja
Þegar saga þessara land-
helgisátaka verður skoðuð
síðar, í Ijósi allra málsatvika, út
frá fiskifræðilegum mark-
miðum okkar og stöðu mála á
hafréttarráðstefnunni, verður
niðurstaðan ótvírætt sú, að
ríkisstjórnin hafi haldið rétt og
hyggilega á málum á öllum
stigum þess. Því miður tókust
ekki skynsamlegir skammtíma-
samningar við Breta, sem gilt
hefðu fram yfir lyktir hinnar
alþjóðlegu ráðstefnu, og tryggt
hefðu allt ! senn: minni veiðar,
að friðunarsvæði væri virt, frið
á miðunum, hærra verð
fiskafurða á Evrópumarkaði og
sterkari vígstöðu strandríkja á
hafréttarráðstefnunni. í þvi efni
er við Breta eina að sakast.
Brezka Verkamannaflokks-
stjórnin hefur kosið áframhald-
andi ófrið á hendur einni
minnstu þjóð veraldar, sem á
lífsafkomu sina að verja Sú
staðreynd kallar á einhug og
samstöðu um vandamál
islenzkrar þjóðar heima fyrir
Varnaðarorð
á örlagastundu
Við upphaf nýrrar lotu á haf-
réttarráöstefnu S. Þ. i New York
bera Islendingar í brjósti vonir
um að samkomulag náist um
óskerta 200 milna efnahags- eða
auðlindalögsögu, er síðan verðí
staðfest sem alþjóðalög. Það var
Islendingum lifsspursmál að færa
fiskveiðilögsögu sína út í 200 míl-
ur, eins og kunnugt er, því að
fiskstofnarnir á miðunum við ís-
land fara síminnkandi og rán-
yrkja hefur verið stunduð bæði af
okkur sjálfum og útlendingum.
Elf Islendingum á vel að farnast í
framtíðinni, verða þeir að vernda
fiskveiðar sínar og með það í huga
færðu þeir fiskveiðilögsögu sína
út í 200 mílurnar, enda í samræmi
við þróun alþjóöamála, eins og
allir vita. Nú hefur Alþjóðahaf-
réttarráðið staðfest þær alvarlegu
niðurstöður, sem íslenzkir fiski-
fræðingar hafa komist að um
ástand fiskstofna við ísland, og
verður það áreiðanlega til þess að
auðvelda okkur sigurinn i þorska-
stríðinu. Framhjá þeirri stað-
reynd verður ekki gengið, að
fiskifræðingar telja að einungis
1/5 hluti eðlilegs hrygningar-
stofns þorsks sé á Islandsmiðum,
og sér hver maður i hendi hér,
hvílík lífsnauðsyn það er að
vernda þennan stofn, því að ann-
ars getur legið við landauðn.
Þetta virðast Bretar ekki geta
skilið, ef marka má þá gegndar-
lausu rányrkju, sem þeir hafa
stundað hér við land. En átökin
um fiskveiðilögsöguna innan
Efnahagsbandalagsríkjanna, svo
og niðurstaða hafréttarráðstefn-
unnar, gefa okkur vonir um, að úr
rætist okkur í hag, áður en langt
um líður.
Markmiðið með stækkun ís-
lenzku fiskveiðilögsögunnar i 200
mílur var að sjálfsögðu það eitt að
vernda fiskstofnana og koma í
veg fyrir að sú gegndarlausa rán-
yrkja, sem stunduð hefur veríð á
undanförnum áratugum, hafí í
för með sér hrun stofnanna og í
kjölfar þess að sjálfsögðu efna-
hagslegt gjaldþrot íslenzku þjóð-
arinnar. En það er ekki nóg að
færa út fiskveiðilögsöguna, held-
ur verður að kappkosta að koma í
veg fyrir ofveiði. Margir velta því
fyrir sér, hvernig það megi verða,
fyrst Bretar hafa sent á okkur
herskip enn sinu sinni, en land-
helgisgæzlumenn hafa að sjálf-
sögðu truflað veiðar þeirra svo
mjög, að álitamál er, hvort innrás
Breta í íslenzka fiskveiðilögsögu
og gegndarlaus ofveiði, jafnvel á
ungviði og ókynþroska fiski, hafa
borgað sig fjárhagslega fyrir þá.
Allir vita að siðferðilega standa
Bretar illa að vígi og eiga samúð
fárra í ljótum leik sínum á Is-
landsmiðum. Þeir hafa farið með
hernaði gegn fámennri þjóð, sem
berst fyrir lifsbjörg sinni. Hafa
þeir því enn einu sinni orðið
frægir að því, sem því miður
hefur of oft .viljað loða við þá,
þ.e. að endemum. En það er
ekki í okkar verkahring að
berja okkur á brjóst og
fagna því, heldur vakir það
eitt fyrir okkur að vernda
lífsbjörg þjóðarinnar í hafinu um-
hverfis landið. Það er von allra
Islendinga að hafréttarráðstefan
taki nú til hendi og nýr hafréttar-
sáttmáli liggi sem fyrst fyrir, þar
sem réttur strandríkis verður óve-
fengjanlegur og tryggt er að auð-
æfi hafsins verði unnin með þeim
hætti, sem siðuðu mannkyni sæm-
ir, en ekki eins og verið hefur.
I sjónvarpsþætti nýlega kom
fram, að formaður Alþýðuflokks-
ins, Benedikt Gröndal, hefur af
því áhyggjur að alvarleg átök á
Islandsmiðum geti haft neikvæð
áhrif fyrir okkur á hafréttarráð-
stefnunni, þar eð þau ríki sem
vilja setja gerðardómsákvæði og
ýmsa fyrirvara t.a.m. um sögu-
legan rétt, sem EBE virðist
leggja áherzlu á og undanþágur
frá rétti strandríkis innan 200
milnanna, gætu notað slíka
árekstra sér og málstað sínum til
framdráttar. Þessar áhyggjur for-
manns Alþýðuflokksins eiga við
rök að styðjast og okkur ber að
taka þær til greina. Ekki er annað
að sjá en formaður annars stærsta
stjórnarandstöðuflokksins hafi
með þessum orðum viljað koma
því á framfærí, að okkur sé nauð-
synlegt að gera skammtíma samn-
ing við Breta, a.m.k. á meðan á
hafréttarráðstefnunni stendur,
svo að tíl slíkra árekstra komi
ekki málstað íslands um alla
framtíð e.t.v. til óbætanlegs tjóns.
Gerðardómur
gæti orðið okkur
skeinuhættur
I þessu sambandi má benda á
orð formanns íslenzku sendi-
nefndarinnar á hafréttarráðstefn-
unni, Hans G. Andersens, að full-
trúar á ráðstefnunni skilji ekki,
hvers vegna Bretar og íslending-
ar geti ekki komizt að bráða-
birgðasamkomulagi. Sem sagt:
athyglin beinist hingað og Bretar
munu færa sér i nyt skilnings-
leysi fulltrúanna — og fá góðan
hljómgrunn hjá þeim, sem vilja
takmarka óf kertan rétt strandrík-
is.
Bretar eiga að vísu sízt allra
skilið að við ræðum í alvöru um
samninga við þá, eins og þeir hafa
hegðað sér á miðunum, enda dytti
okkur aldrei í hug að eiga orða-
stað við þá nema vegna brýnna
hagsmuna íslenzku þjóðarinnar.
Eins og fyrr segir, færðum við út
landhelgina í því skyni að vernda
fiskstofnana. Við verðum að
tryggja, að við höfum erindi sem
erfiði í þeim efnum. Atök við yfir-
gangsmenn eru ekkert markmið í
sjálfu sér heldur framtíð þjóðar
okkar — hún ein skiptir okkur
öllu máli. Ef hætta er á því,að við
sköðum málstað okkar á alþjóða-
vettvangi — og e.t.v. hafa
Bretar komið auga á þennan
möguleika og auka spennuna á
miðúnum — er nauðsynlegt að
fhuga mál okkar vel og vandlega.
Við megum undir engum kring-
umstæðum láta skerða rétt
strandríkis í væntanlegum haf-
réttarsáttmála. Sízt af öllu meg-
um við sitja uppi með einhver
gerðardómsákvæði, sem eru okk-
ur stórhættuleg. Auk þess grund-
vallartaxta, eða draga að sam-
komulagi, sem lagður var fyrir í
lok síðustu lotu hafréttarráð-
stefnunnar í Genf, voru einnig
lögð fram drög að gerðardómi.en
ýmsar þjóðir hefðu svo sannar-
lega ekkert á móti því að ákvæði
um slíkan dóm yrðu sett inn í
endanlegan sáttmála, í því skyni
að draga úr rétti strandríkja. Nú
munu um 50 þjóðir vinna ötullega
að þessu og fyrir 6—8 vikum var
lagður fram nýr, útsmoginn texti
að gerðardómi, sem gæti orðið
okkur stórhættulegur, og nær von
andi ekki fram að ganga á ráð-
stefnunni. Verður honum nánar
lýst hér í blaðinu nú eftir helgina.
Raunsæ afstaða
I framhaldi af varnaðarorðum
B,enedikts Gröndal, sem getið er
um hér að framan, er ekki úr vegi
að minna á orð Einars Agústs-
sonar utanríkisráðherra, í umræð-
um á Alþingi 3. febrúar s.l. um
skýrslu Geirs Hallgrímssonar for-
sætisráðherra, þegar hann skýrði
Alþingi og þjóðinni frá viðræðum
sinum við Wilson og tilboðum
Breta í þeim viðræðum.
Einar Agústsson sagði að tilboð
tíl Breta um viðræður um skamm-
timasamkomulag væri í samræmi
við stefnumörkun Alþingis við
útfærslu í 50 mílur og síðar. Ráð-
herrann bætti því við, að ef hægt
væri að ná viðunandi samningum
til skamms tima sem tryggði bet-
ur þann höfuðtilgang okkar með
útfærslunni i 200 sjómílur, að
tryggja fiskvernd og hamla gegn
ofveiði, bæri hiklaust að geraslík-
an samning. Það er rétt hjá ráð-
herranum að betra væri að gera
slíkan skammtímasamning, ef
hann hefði i för með sér mikla
takmörkun á því aflamagni, sem
Bretar hrifsa nú ólöglega til sín í
skjóli ófriðar og herskipainnrás-
ar, en taka óþarfa áhættu, meðan
hafréttarráðstefnan stendur yfir.
Og þá er það ekki sízt rétt hjá
ráðherranum, að slíkur skamm-
tímasamningur gæti friðað upp-
vaxtarsvæði ungfisks, sem Bretar
hafa rótað upp með glæpsamleg-
um hætti, eins og tíundað var í
siðasta Reykjavíkurbréfi.
Einnig má minna á það hér, að í
fyrrnefndum umræðum á Alþingi
fjallaði Geir Hallgrímsson um þá
möguleika, sem við hefðum til
þess að ná tilætluðum árangri
með útfærslunni, þ.e. verndun sí-
minnkandi stofna á miðunum við
landið. Allir vita að það var fyrst
með samníngi Olafs Jóhannesson-
ar og Heaths sem útfærslan í 50
mílurnar náði tilgangi sinum i tíð
vinstri stjórnarinnar. I ræðu sinni
komst Geir Hallgrímsson m.a. svo
að orði og er ástæða til að minna á
orð hans nú: „Kostirnir eru ekki
þeir að við getum einir tekið allan
afla af Islandsmiðum án þess að
horfast í augu við að aðrar þjóðir
taka svo og svo mikið í óleyfi.
Þetta er reynsla okkar í þrem
þorskastríðum, þetta er reynsla
okkar í þessu þorskastríði, þess
vegna eru valkostirnir annars
vegar samningar og hvaða magn
við getum látið aðrar þjóðir fá
með samningum eða engir samn-
ingar og hvað aðrar þjóðir taka
upp úr Islandsmiðum án leyfis.
Eg vil bregða því upp, að fiski-
fræðingar okkar segja, að með
ótakmarkaðri veiðisókn sé unnt
að veiða hér 330 —340 þúsund
tonn af þorski. Ég hygg, að við
séum meira og minna sammála
um það að veita öðrum þjóðum en
Bretum allt að 20 þúsund tonna
veiðikvóta, þá eru eftir um 310
þúsund tonn.
Þá er spurningin, hvað Bretar
geta tekið í leyfisleysi. Ég skal
ekki leiða getum að því, en þeir
segja sjálfir að minnsta kosti 100
þúsund tonn af þorski. Þá eru
eftir fyrir okkur210 þúsundtonn.
Þorskafli okkar varð að lágmarki
á síðasta ári, 240 þúsund tonn. En
þessi leið hefur í för með sér hrun
þorskstofnsins að áliti fiskifræð-
inga. Þess vegna held ég að við
séum öll sammála um að þessi leið
er ófær.
Við skulum gera því skóna að
við förum í þá hámarkstölu þorsk-
afla sem fiskifræðingar hafa
nefnt, 280 þúsund tonn á ári, og
drögum frá 20 þúsund tonn fyrir
aðrar þjóðir en Breta, þá eru eftir
260 þúsund tonn, og við gerum
því skóna, að Bretar nái upp 100
þúsund tonnum i leyfisleysi. Þá
eru eftir 160 þúsund tonn fyrir
okkur. Þetta er óviðunandi.
Ég ætla mér ekki að gera tölur
Breta að mínum og ég vona að
tölur þeirra séu allt of hátt metn-
ar, en við skulum hugsa hver fyr-
ir sig, hve mikinn afla Bretar
mega taka í óleyfi til þess að það
borgi sig að semja við þá, vegna
þess að við erum að færa út fisk-
veiðilögsöguna til þess að vernda
þorskstofninn og það er ekki ein-
göngu magn þorskaflans, sem
þarna er um að ræða, heldur líka
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. MARZ 1976
25
samsetning þorskaflans. Taka
Bretar meira upp i óleyfi af smá-
fiski, þegar þeir sinna hvorki frið-
unarsvæðum né kröfum okkar um
gerð veiðarfæra? Það er mjög
sennilegt og má raunar afdráttar-
laust svara þeirri spurningu ját-
andi. Þetta mælir með samning-
um. Én hvers vegna er ég að ræða
um þetta núna, þegar við erum í
raun og veru að hafna þeim hug-
myndum Breta, sem þeir hafa sett
fram?
Ég segi þetta núna og ítreka
það, sem ég raunar hef áður sagt,
að við Islendingar eigum fremstir
allra þjóða að vilja leysa okkar
deilumál með samningum. Við
eigum ekki eingöngu að hrósa
■okkur af því í orði, að við séum
friðelskandi þjóð, við eigum að
sýna það í verki. HitLer svo annað
mál, að okkur geta verið settir svo
erfiðir samningskostir, að það sé
ekki unnt að ná samningum; þá
tökum við upp þá baráttu sem
nauðsynleg er. En hún verður að
vera háð með öðrum hætti en
þeim sem sumir talsmenn stjórn-
arandstöðunnar hafa látið í veðri
vaka á þessum þingfundi og
endra nær . .
Andinn frá Genf
Við upphaf nýrrar lotu haf-
réttarráðstefnunnar er ekki úr
vegi að rifja lítillega upp, hvernig
síðustu lotu lauk. Er þá hendi
næst að styðjast við frásögn
fréttamanns Morgunblaðsins á
Genfarráðstefnunni, en hann
fjallaði ítarlega um grundvallar-
textann og niðurstöður fundarins.
Drögin voru að mestu samin af
formönnum aðalnefndanna
þriggja og er þar fjallað í þremur
bálkum um alþjóðahafsbotns-
svæðið (frá formanni fyrstu
nefndar), lögsögu rikja yfir land-
helgi, efnahagslögsögu, land-
grunní og sundum (frá formanni
annarrar nefndar) og mengun og
vísindalegar rannsóknir (frá for-
manni þriðju nefndar). Textinn
um lögsögu ríkja er að sjálfsögðu
mikilvægastur fyrir okkur Is-
lendinga, þar sem gert er ráð
fyrir því i 46. grein, að strandríki
megi ákveða efnahagslögsögu
sína allt að 200 mílur frá grunn-
línum. I 50. grein segir að strand-
ríkið sjálft skuli ákveða, hvað sé
leyfilegt aflamagn innan efna-
hagslögsögunnar. Og í 51. grein að
strandríkið ákveði einnig getu
sína til að hagnýta aflamagnið.
Þetta eru þau tvö atriði, sem
Islendingar hafa lagt höfuð-
áherzlu á frá upphafi, fyrst innan
strandríkjahópsins svonefnda og
síðan í Evensen-nefndinni, sem
svo fékk stuðning þróunarrikj-
anna, 77-hópsins svokallaða, (en í
honum munu raunar vera 107
ríki) og eru nú komin inn i
heildartextann eftir mikla og
langa baráttu. í samtali við
Morgunblaðið; þegar þessi niður-
staða lá fyrir, sagði formaður is-
lenzku sendinefndarinnar, Hans
G. Andersen ,,að sú staðreynd að
þessi tvö megin sjónarmið eru í
frumvarpinu verði að teljast
ómetanlegúr árangur og mikils-
verður áfangi í hafréttarmálum
og þá ekki sízt fyrir okkur ís-
lendinga, og ólíklegt verður aö
teljast, að þessi atriði falli niður í
meðferð ráðstefnunnar úr þvi
sem komið er.“ Amerasinghe frá
Srí Lanka (Geylon), forseti ráð-
stefnunnar, lýsti yfir á blaða-
mannafundi í Genf í fyrra, að
hann teldi að meirihluti fulltrúa á
ráðstefnunni væri samþykkur
þessum samningsdrögum. Og
Waldheim, framkvæmdastjóri
S.Þ. komst eitthvað svipað að orði
þegar hann setti fundinn í New
York s.l. mánudag.
Sú hætta hefur alltaf veríð fyrir
hendi i sambandi við kröfur af-
skekktra og landluktra ríkja, að
þau krefðust og fengju aðgang að
efnahagslögsögu strandrikjanna.
En í grundvallartextanum 57.
grein er gert ráð fyrir því, að
landluktu ríkin skuli hafa aðgang
að efnahagslögsögu samliggjandi
ríkja, en þó skuli þau fara eftir
sérstökum samningum, þar sem
tekið sé tillit til allra efnahags-
legra sjónarmiða, bæði strand-
rikja og landluktra ríkja, sem þar
komá til greina. Og í 58. greininni
eru réttindi fyrir afskipt ríki
bundin við afskipt, nálæg
þróunarlönd, þó þannig að gætt sé
ákvæða 50. og 51. greina drag-
anna.
I Morgunblaðinu segir m.a.:
„Það sem því vekur hvað mesta
athygli er, að í frumvarpinu er
ekki gert ráð fyrir neinum sér-
stökum undanþágum innan efna-
hagslögsögunnar og hlýtur sú
stefna að boða hagstæða niður-
stöðu þegar endanlega verður
gengið frá nýjum hafréttarsátt-
mála. I 50. greininni segir m.a.
orðrétt: „Strandríkið ákveður
sjálft leyfilegan hámarksafla
innan efnahagslögsögunnar.
Strandríki skal á grundvelli beztu
fáanlegra gagna og með réttum
verndunar- og stjórnunaraðgerð-
um tryggja, að fiskstofnar innan
efnahagslögsögunnar verði ekki
ofveiddir. Skuli strandríkin og
hlutaðeigandi svæðastofnanir
hafa samstarf í því skyni.“ Og í
51. grein er m.a komist svo að
oröi: „Strandríkið skal ákveða
möguleika sina til hagnýtingar á
auðlindum hafsins irinan efna-
hagslögsögunnar. Nú hefur það
ekki getu til að hagnýta allt leyfi-
legt aflamagn og skal það þá með
samningum og í samræmi við
ákvæði skílyrða og reglugerðir
samkvæmt 4. málsgrein veita
öðrum ríkjum aðgang að umfram-
magni leyfilegs hámarksafla." En
í þessari fjórðu grein segir að
strandríki geti m.a sett skilyrði
um leyfisbréf og leyfisskjöl um
þær tegundir sem veiða má og
magn, veiðitima og veiðisvæði,
gerð, stærð og fjölda skipa, sem
nota megi. Lágmarksstærð fisks
og löndunarhluta afla i viðkom-
andi strandriki."
Allt eru þettahin mikilvægustu
atriði og svo hagstæð málstað Is-
lands að lífsnauðsynlegt er, að
þau verði áfram í endanlegum
hafréttarsáttmála. Megum við að
sjálfsögðu ekki gera neitt, meðan
á hafréttarráðstefnunni stendur,
sem skert gæti þennan eindregna
yfirráðarétt strandríkis yfir 200
mílna efnahagslögsögunni.
Um landgrunnið segir i 62.
grein grundvallartextans, að það
nái til alls framhaldslandsins
undir sjónum, einnig utan 200
mílna. Og í 69. grein er gert ráð
fyrir arðskiptingu á landgrunn-
inu utan 200 mílna, þannig að
alþjóðahafsbotnsstofnunin fái
hluta af arði strandríkisins á því
svæði. Þess má geta i þessu sam-
bandi að bandaríska jarðfræði-
stofnunin hefur gert könnun á
því, hvað landgrunnssvæði ein-
stakra ríkja fyrir utan 200 mílna
efnahagslögsöguna er mikið og
hvað gera má ráð fyrir miklu
magni af olíu og gasi á þessu
svæði. Niðurstöðurnar liggjafyrir
og eru hagstæðari fyrir Island en
nokkurn gat órað fyrir, eins og
fram hefur komið í frétt hér í
blaðinu. Samkvæmt þeim er land-
grunn Islands utan 200 mílnanna
32.542 fermílur, og á þessu svæði
er gert ráð fyrir að mjög góðar
líkur séu á því, að olía og gas séu á
18.524 fermílna svæði en nokkuð
miklar likur á oliu og gasi á 14.018
fermílna svæði.
Gamanið kárnar
innan EBE
I þessum efnum eigum við því
einnig hagsmuna að gæta, ekki
síður en t.a.m. hverjar verða loka-
niðurstöður um eyjar og kletta,
en í grundvallartextanum frá
Genf er tekið fram að óbyggðir
klettar og eyjar skuli hvorki hafa
rétt til efnahagslögsögu né yfir-
ráðayfir landgrunni. Af þessu má
sjá að klettadrangur eins og Rock-
all mundi falla undir þetta og
gæti þvi verið erfitt fyrir Breta að
færa einhliða út efnahagslögsögu
á þvi svæði, eins og Irar hafa m.a.
margbent á og raunar nú nýlega
eða um síðustu helgi þegar þeir
lýstu yfir því, að þeir hygðust
taka sér 400 mílna lögsögu. Þess
má geta að bæði Irar og Bretar
eru í Efnahagsbandalagi Evrópu,
svo að ekki minnkar ágreiningur-
inn þar við þessa ákvörðun írsku
stjórnarinnar.
Nú fer gamanið að kárna í
þeirri fjölskyldu.
Aftur á móti virðist ljóst að Jan
Mayen fengi samkvæmt þessu
ákvæði, ef það færí inn í endan-
legan texta, fullan rétt á 200
mílna efnahagslögsögu og land-
grunni, þannig að miðlína Islands
yrði að miðast við það, eins og
raunar var gert, þó með sterkum
fyrirvara, þegar reglugerðin um
200 mílna útfærsluna var gefin
út. Á Jan Mayen er einhvers-
konar vísir að mannabyggð og
munu það einkum vera veður-
fræðingar, sem þar starfa.
íslendingar halda stundum að
hafréttarráðstefnan snúist eink-
um um fiskveiðar en það er mikill
misskilningur. Einn af áhrifa-
mönnum á ráðstefnunni í Genf
sagði við þann sem þetta ritar, að
5% af umræðunum og hagsmun-
unum fjölluðu um fiskveiðar, en
95% um allt annað — og þá eink-
um og sér í lagi hafsbotninn, en
þó eínnig um frjálsar siglingar
t.d. um sund.
I grundvallartextanum um al-
þjóðahafsbotnssvæðið, sem er í
75 greinum, er fjallað um fyrir-
komulag á hagnýtingu auðlinda á
því svæði og m.a gert ráð fyrir
alþjóðastofnun, sem hafi yfirum-
sjón með þessari nýtingu. Um
mengun og vísindalegar rann-
sóknir eru ýmiss konar ákvæði
um alþjóðasamstarf og rétt
strandríkis til að framfylgja sett-
um reglum innan 200 mílna efna-
hagslögsögunnar.
Allt er þetta meira og minna í
þeim anda, sem við Islendingar
helzt kjósum. Ef niðurstaða ráð-
stefnunnar verður hafréttarsátt-
máli i líkingu við þann grund-
vallartexta, eða drög að frum-
varpi, sem lagt var fram á siðasta
degi Genfarráðstefnunnar, geta
Islendingar vel við unað. Þá
verður lifsbjörg þeirra endanlega
vernduð með alþjóðalögum. En
við skulum ekki vera of bjartsýn,
meðan fyrirvarar og gerðardómar
eru haldreipi fjölda áhrifamikilla
ríkja, sem vilja ekki láta hlut sinn
fyrr en i fulla hnefana.