Morgunblaðið - 08.05.1976, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. MAÍ 1976
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. MAl 1976
17
fltofgmiirlftfrife
Utgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Viðhorfin í
landhelgismálinu
Síðustu atburðír í land-
helgisdeilunni hafa vakið
athygli og vaxandi áhyggjur.
Hin harkalega aðför brezku
freigátanna að íslenzku varð-
skipunum i fyrrakvöld kemur í
kjölfar tiltölulega rólegs tíma-
bils á miðunum. Bersýnilegt er,
að lítið hefur mátt út af bera í
þetta sinn til þess að manntjón
yrði af. Menn hafa að vonum
veltmjög fyrirsér síðustuþróun
mála í herbúðum Breta. Þannig
hefur það vakið athygli, að þar
til í fyrrakvöld höfðu frei-
gáturnar að því er virðist, hald-
ið að sér höndum og spurt er
hvers vegna. Sumir hafa talið,
að Bretum ógni kostnaðurinn
vegna viðgerða á þeim
skemmdum, sem freigáturnar
hafa orðið fyrir. í sumum
blöðum er talað um einnar
milljónar sterlingspunda
greiðslur af þessum sökum, en
í öðrum um tvöfalt hærr: upp-
hæð Hvor talan sem rétt er,
má Ijóst vera, að hér er ekki um
svo stórkostlegan kostnað að
ræða á mælikvarða Breta, að
hann geti valdið breyttum
starfsaðferðum freigátanna á
dögunum. Þar hefur eitthvað
annað legið að baki
Þá hefur það vakið mikla
athygli er brezku togararnir
sigldu á brott og kröfðust
aukinnar flotaverndar og fjár-
bóta. Aukna flotavernd hafa
þei; fengið en viðbrögð þeirra
eftir þá ákvörðun benda til
þess, að brottsiglingin hafi ekki
sízt stafað af fiskileysi á
miðunum og að peningasjónar-
miðin vegi a.m.k. jafn þungt
og þörf þeirra fyrir auknar
verndaraðgerðir. Allt er þetta
íhugunarefni og að sjálfsögðu
hljótum við íslendingar að
fylgjast mjög náið með því,
sem gerist í herbúðum and-
stæðingsins í þessari deilu.
Ákveðinn hópur manna
hefur allt frá upphafi þorska-
stríðsins haldið því fram og
reynt að telja þjóðinni trú um,
að íslendingar gætu sigrað í
því, með valdbeitingu og
aukinni valdbeitingu á fiskimið-
unum. Þessir aðilar hafa
itrekað staðhæft jafnan þegar
sæmilega hefur gengið af
okkar hálfu, að þarna sé vís-
bending, um, að sigur sé í
sjónmáli og að einungis þurfi
að efla landhelgisgæzluna og
auka skipaflota hennar til þess
að sigur vinnist. Það er svo
önnur saga, að þessir sömu
menn voru ekki tilbúnir til þess
að borga reikninginn, þegar til
kom, eins og glögglega kom i
Ijós á dögunum, og lagðist þá
lítið fyrir kappana. En hámarki
náði þessi áróður þó, nú fyrir
tveimur sólarhringum, þegar
brezku togaraskipstjórarnir
sigldu á brott, eins og þeir hafa
raunar gert áður, þegar þeir
þurftu að knýja stjórnvöld í
London til aðgerða Nú var því
lýst yfir af hálfu opinberra tals-
manna og í sumum fjölmiðlum,
að íslendingar hefðu unnið sig-
ur og þorskastríðinu væri lokið!
Jafnframt hafa, af hálfu
þessara sömu afla, allir þeir.
sem hafa viljað líta raunsæjum
augum á þessa deilu og hafa
ekki viljað taka þátt í þeim leik
að blekkja þjóðina um raun-
verulegar staðreyndir málsins,
verið stimplaðir undansláttar-
menn og jafnvel fimmtu her-
deildarmenn á íslandi.
Atburðarás síðustu daga
hefur væntanlega sannfært al-
menning um, að gífuryrði og
hreystiyrði þessara manna
duga okkur skammt í land-
helgisdeilunni við Breta.
Brezku togararnir og frei-
gáturnar hverfa ekki af íslands-
miðum, þótt því sé lýst yfir hér
i landi, að sigur sé unninn eða
sigur sé í nánd og því síður
verður það þorskstofninum til
nokkurs styrktar. Nú hafa
brezku togaraskipstjórarnir
snúið aftur og hafið veiðar og
brezki herskipaflotinn á
íslandsmiðum hefur gerzt hálfu
aðgangsharðari við varðskipin.
Kannski hefur flota hennar
hátignar þótt nauðsynlegt að
sýna það, svo ekki yrði um
villzt, eftir opinberar yfirlýs-
ingar á íslandi, að hann hefði
ekki verið sigraður í þessari
deilu. En kjarni málsins er auð-
vitað sá, eins og við höfum
langa reynslu af í deilum okkar
við Breta, að þau deilumál
verða ekki útkljáð með vopna-
valdi. Við íslendingar höfum
ekki bolmagn til þess að reka
Breta af miðunum, en við höf-
um líka sýnt þeim og um-
heiminum að við gefumst ekki
upp frammi fyrir ofurefli og
þrátt fyrir allt hefur okkur tekizt
að gera þeim lífið leitt á fiski-
miðunum eins og dæmin
sanna. Atburðirnir síðstu daga
hafa engu breytt um þá stað-
reynd, að skynsamlegasta
leiðin er friðsamleg lausn til
skamms tíma, eins og áður
hefur komið fram hér I blaðinu,
enda hefur sú afstaða að við
munum sigra með vopnum
opinberazt nú síðustu sólar-
hringa með átakanlegum
hætti. Morgunblaðið lætur sem
vind um eyru þjóta brigzlyrði
þeirra, sem bíta sífellt í skjalda-
rendur en þora þó ekki að
horfast í augu við þann vanda
sem við þjóðinni blasir.
Fundum hafréttarráðstefn-
unnar er lokið í New York að
sinni og þar hafa hagsmunir
íslands enn verið tryggðir. Það
gefur tilefni til bjartsýni, enda
þótt óskoraður yfirráðaréttur
strandríkja yfir auðlindum
innan 200 mílna sé ekki enn
orðinn að alþjóðalögum. En
einmitt vegna þess, hversu
skammt er til úrslita í þessu
lífshagsmunamáli þjóðarinnar
og miklar breytingar í aðsigi á
fiskimálastefnu efnahags-
bandalagsins og í fiskveiðilög-
sögumálum Breta sjálfra, er
ástæða til þess að leita skamm-
tíma lausnar og tryggja þar
með, frá sjónarmiði okkar
íslendinga, meiri verndun
þorskstofnsins en ella, frið á
fiskimiðunum og að manntjón
verði ekki i þeim hættulega
leik, sem háður er milli her-
skipa og varðskipa
Á skíðum
Fyrir skömmu gengu sex félagar úr Flugbjörgunar-
sveitinni þvert yfir hálendi íslands. Lögðu þeir upp frá
Fljótsdalshéraði 3. apríl og komu niður til Kalmans-
tungu á sumardaginn fyrsta, 22. apríl. Eins og við var að
búast í slíkri ferð henti þá ýmislegt á leiðinni sem
fróðlegt er að vita. Til dæmis gistu þeir eina nótt í
jökulsprungu, aðra f íshelli og þá þriðju í hraungjótu. Þá
hrepptu þeir oft hin verstu veður og töfðust nokkuð af
þeim sökum. Alls er leiðin sem þessar kempur lögðu að
baki um 360 km löng sé miðað við loftlfnu.
Flugbjörgunarsveitin var stofnuð eftir Geysisslysið
árið 1950 með það að markmiði að geta bjargað mönnum
úr Iffsháska á hálendi Islands. Félgar sveitarinnar verða
að kunna að lifa á hálendinu ef þeir ætla að geta bjargað
öðrum þar, eins og fararstjóri hópsins sagði. Slfk ferð er
því ákaflega heppileg til að öðlast þá reynslu og
kunnáttu sem nauðsynleg er til björgunarleiðangra á
hálendinu.
Lagt var upp frá Grenisöldu á Fljótsdalshéraði og
nærri þremur vikum seinna komið niður í Kalmans-
tungu. Mestur hluti leiðarinnar var genginn á skfðum og
útbúnaður dreginn á snjóþotum.
Sú grein sem hér fer á eftir er hin fyrsta af þremur
sem blm. Mbl. vann í sameinu við göngugarpana. Þeir
skrifuðu allir dagbækur á leiðinni þannig að auðvelt var
að rifja upp atburði ferðarinnar.
TILGANGUR
FERÐARINNAR
Fararstjóri í ferðinni var Rúnar
Nordquist. Eins og vant er um
fararstjóra, skipstjóra og for-
menn gekk hann undir ýmsum
nöfnum á leiðinni, algengast var
að nefna hann einfaldlega kall-
inn, gamla rörið eða eitthvað
áiíka. Hann er 31 árs og mjög
reyndur í slíkum ferðum. Nýlið-
inn í hópnum var Þór Ægisson en
hann er 21 árs gamall. Þá var
Jóhannes Ellert Guðlaugsson
kallaður Elli, en hann er í radíó-
tækni. Hann fékk þvl að sjá um
neyðartalstöðina en hún var samt
aldrei notuð. Arngrímur Her-
mannsson Addi, er 22 ára og
hefur hann verið með Flugbjörg-
unarsveitinni í nokkur ár. „öld-
ungurinn" í hópnum var svo
Steini, Þorsteinn Guðbjörnsson,
34 ára málari í Reykjavík. Þá er
aðeins ótalinn „skítkokkurinn“
eins og félagarnir kölluðu Hjalta
Sigurðsson, en Hjalti átti 26 ára
afmæli í ferðinni. Hann er ásamt
Rúnari reyndastur þeirra félaga.
Þeir hafa m.a. gengið yfir Vatna-
jökul endilangan og voru 12 daga
í þeirri ferð. Þá hafa þeir gengið
um Hornstrandir, Landmanna-
laugar og víðar og hafa farið I 7 til
10 langar ferðir um dagana.
— Tilgangur þessarar farar er
náttúrulega fyrst og fremst að
þjálfa mannskapinn og reyna út-
búnaðinn sögðu félagarnir. Þetta
er okkar eigin útbúnaður að
mestu leyti en nokkuð sem Flug-
björgunarsveitin á. Það hefur
reynzt bezt að hafa útbúnaðinn í
einkaeign til að honum sé betur
við haldið.
— Þá er þetta gert til þess að
kynnast landinu og þeim veðrum
sem oft geisa á hálendingu.
Einnig lærir maður að þekkja
sjálfan sig og eigin viðbrögð en
það er ákaflega nauðsynlegt
þegar á þarf að halda. Það er líka
nauðsynlegt að kynnast hver
öðrum og læra að vinna saman því
samvinnan er mikið atriði.
Þeir félagar hafa einnig .allir
mikinn áhuga á að ferðast svo
þeir höfðu að sjálfsögðu mjög
gaman af ferðinni. Þeim veittist
tækifæri til að koma á fáfarna
staði og þetta er í fyrsta sinn sem
þessi leið er gengin í einum leið-
angri.
undirbUningur
Undirbúningur þeirra félaga
hófst raunverulega fyrst í
október. Þá fóru þeir upp I Nýja-
dal undir rótum Tungnafells-
jökuls og dvöldu þar eina helgi.
Dalur þessi er einnig nefndur
Jökuldalur. Komu þeir þar fyrir
Kort þetta sýnir leið sexmenninganna yfir hálendið. 1) Grenisalda þar
sem leiðangurinn hófst. 2) Fyrsti næturstaður hópsins við Þrælaháls.
3) Annar næturstaður félaganna við Snæfeil. 4) Við Kverká þar sem
gist var i tjöldum. 5) Kverkfjöll. 6) Jökulsprungan f jaðri Dyngjujök-
uls þar sem tjaldað var eina nótt. 7) Gæsavötn. 8) Hverasvæðið þar
sem ferðalangarnir fundu fshellinn til að gista I. 9) Jökuldalur, en þar
voru félagarnir veðurtepptir um skeið. 10) Laugafell. 11) Rauðhólar
þar sem tjaldað var í afar slæmu veðri. 12) Hveravellir. 13) Þjófadalir
þar sem hópurinn varð að blða af sér slæmt veður. 14) 1 Hallmundar-
hrauni þar sem hópurinn lét fvrir berast eina nótt f hraungjótu f
slæmu veðri meðan beðið var birtingar. 15) Kalmanstunga. Þar lauk
göngunni og voru þá að baki um 360 km miðað við loftlfnu og liðnir 19
dagar frá þvf að lagt var af stað frá Grenisöldu.
yfir hálendið
Tjöldum slegið upp á fyrsta næturstaðnum við Tröllaháls.
Nokkrir félagar úr Flugbjörgunarsveit-
inni gengu yfir hálendið á 19 dögum
Stefnan tekin með áttavitanum. Nær er Þorsteinn Guðbjörnsson en f jær er Jóhannes Ellert Guðlaugsson
með áttavitann.
birgðum til að eiga þegar þeir
kæmu í skálann á leiðinni yfir
hálendið. Var það alls kyns þurr-
matur og dósamatur sem þeir
skildu eftir í skálanum.
— Áhugi á þessari ferð
kviknaði raunverulega þegar við
gengum úr Eyjafirði og alla leið á
Þingvöll f fyrra. Fórum við þá um
Hveravelli, Hagavatn, Hlöðufell
og á Þingvöll. Þessi leið er um
180 km eftir loftlínu, og vorum
við 10 daga að fara hana. Hún var
því helmingi styttri að vegalengd
og tfma heldur en ferðin nú.
Þeir félagar komu einnig
vistum fyrir á Hveravöllum til að
eiga er þangað kæmi. Ingimar
Valdimarsson formaður Flug-
björgunarsveitarinnar flaug með
nestið fyrir þá og henti því niður f
fallhlff. Páll Kristinsson vélstjóri
á Hveravöllum og kona hans
Auður Brynja Sigurðardóttir
geymdu síðan vistirnar fyrir
félagana.
— Þegar við undirbjuggum
þessa ferð þá gengum við að sjálf-
sögðu út frá reynslu ferðarinnar í
fyrra og öðrum ferðum. Þetta
byggist allt á reynslu. Við verðum
að reyna að þróa útbúnaðinn, það
kom t.d. í ljós f síðustu ferð að við
þurftum betri tjöld. I janúar
pöntuðum við því sérstök tjöld frá
Bretlandi sem við ætluðum að
nota í ferðina. Einn félagi í sveit-
inni á slikt tjald og hefur það
reynzt frábærlega. Við höfum
ekki enn fengið svo mikið sem
svar við pöntuninni. Við urðum
því að ráðast í að endurbæta tjöld-
in frá í fyrra eftir mætti. í ferð
sem þessari verða að vera tjöld
sem hægt er að treysta í hvernig
veðri sem er.
Stór þáttur í undirbúningi
„labbakútanna" voru skiðagöngu-
æfingar. Fóru þeir um hverja
helgi frá áramótum og gengu á
skíðum. Þá tóku þeir þátt í þrek-
æfingum Flugbjörgunarsveitar-
innar einu sinni í viku. Ofan á
þetta stunduðu þeir svo sund,
jafnvel einu sinni á dag til að
auka þrek og úthald.
Margir félagar i sveitinni að-
stoðuðu sexmenningana við
undirbúninginn. Fleiri vildu
einnig fara með en komust ekki.
Sérstaklega vildu göngugarparnir
geta um aðstoð fyrrverandi for-
manns sveitarinnar Sigurðar M.
Þorsteinssonar, en hann gaf þeim
mörg góð heilræði og hjálpaði á
ýmsa lund. Þá útvegaði hann
þeim neyðartalstöð sem að vísu
var aldrei notuð en veitti nokkurt
öryggi. Þá má nefna að sfðasta
tjaldið sem var endurbætt kom
Helgi stormur, sveitarfélagi
þeirra, með upp í vélina á síðustu
stundu þegar lagt var af stað
austur.
ÚTBtJNAÐUR
Það þarf að mörgu að hyggja
þegar lagt er upp í ferð sem þessa.
Nauðsynlegt ér að velja réttan
útbúnað, góðan og léttan. Ot-
búnaður þeirra sexmenninganna
var heldur ekki af lakara taginu
enda nokkru til kostað. Svefn-
pokarnir einir kosta allt að 60
þúsund kr. matur, tjöld, bakpokar
o.m.fl. Þá voru félagarnir á sér-
stökum skfðum sem reyndust
mjög vel og voru ótrúlega sterk. í
farangrinum var einnig olía,
sykur, kexvörur og álteppi sem
sett eru undir tjöldin til ein-
angrunar. Um útbúnaðinn var
búið á þotum sem Flugbjörgunar-
sveitin hefur látið smíða og hægt
er að draga á eftir sér á skíðun-
um.
Heildarverðmæti útbúnaðarins
var nokkuð á aðra milljón.
— Oft veltum við fyrir okkur
hvort við værum tilbúnir, hvort
nokkuð vantaði sagði Addi. Það
reyndist ástæðulaus ótti og var
flogið á Egilsstaði 2. apríl. Þar
kom upp fyrsta vandamál ferðar-
innar sem var flugveiki. Hún
reyndist þó ekki hafa nein áhrif á
gang mála eftir að komið var
austur.
LAGT AF STAÐ
Þegar komið var austur var
haldið niður á Eskifjörð þar sem
gist var eina nótt. Þar var
birgðunum skipt á milli þeirra
mjög nákvæmlega. Það var að
vísu misjafnt hvað menn höfðu
sem persónulegan farangur en
það hafa verið um 35 til 40 kg sem
komu í hlut hvers. Einnig var
matnum skipt niður í dag-
skammta en gerð hafði verið ná-
kvæm áætlun um mataræði hvers
dags.
Um morguninn var svo haldið á
bílum upp að Grenisöldu upp á
Fljótsdalsheiði. Þar eru vinnu-
búðir sem notaðar hafa verið við
rannsóknir á orkuveri á þessu
svæði. Ingimar bóndi á Eyrar-
landi leiðbeindi leiðangrinum
upp að öldunni en þar tók Einar
skálavörður höfðinglega á móti
þeim.
Um kl. þrjú var lagt af stað og
stefnt að Þrælahálsi. Hafði ný-
liðinn á orði að hundurinn á
Grenisöldu hefði migið yfir far-
angurinn en hann var ekki tekinn
alvarlega. Um átta-leytið voru
svo reist tjöld við Þrælaháls en
nokkurn tíma tekur að reisa tjöld-
in og koma sér fyrir.
Er matur var snæddur höfðu
menn á orði að undarlegt bragð
væri af súpunni. Hjalti „skit-
kokkur“ lagði þó ekki orð í belg f
þeim umræðum fyrr en allir
höfðu lokið sfnum skammti.
— Það fór víst nokkuð af skíða-
áburði með, upplýsti hann þá.
Um nóttina var logn en mugga
og fór frostið niður í 8°C.
FÆÐI: te og kex
Áætlað var að halda næsta dag
að Snæfelli. Snæfell er 1833 m
hátt og mjög tilkomumikið. Það er
oft nefnt konungur fjallanna til
mótvægis við drottningu fjall-
anna, Herðubreið.
— Snæfell er gifurlega fallegt
fjall, sagði Rúnar. Það er erfitt að
lýsa þvf, það hafa margir góðir
menn reynt en tekizt misjafnlega.
En það er geysilega tignarlegt.
Það er mikið verk að ganga frá
útbúnaðnum eftir nótt í tjöldun-
um. Tekur það oft upp undir þrjá
tíma. Það var þó lagt af stað um
kl. 10 f erfiðu færi. Gekk á með
éljum en var mjög gott á milli.
Þetta var fyrsti dagurinn sem
ekkert var borðað frá morgun-
verði fram að kvöldi annað en kex
og te. Var nokkuð erfitt að venja
sig við þetta og voru menn orðnir
æði svangir þegar kom að Snæ-
felli. Þar er skáli sem ferðafélag
Fljótdalshéraðs á og þurfti því
ekki að tjalda þessa nótt.
— Það var mikill munur að geta
komizt í skálann. Þar gátum við
kappkynnt og þurkkað allan
fatnað og útbúnað. Um nóttina
var lika hörkufrost og fór þaó
niður f — 14°C.
Þennan dag voru lagðir að baki
27 km miðað við beina loftlínu.
„FRAUSFYRIR
KJAFTINN A HJALTA“
Eftir nóttina undir Snæfelli var
vaknað í birtingu og farið að
undirbúa daginn. Þegar lagt var
af stað um 10 var kominn vestan
kaldi og höfðu þvi sexmenning-
arnir vindinn beint f fangið.
— Þegar við komum að Jökulsá
á Brú urðum við að fara yfir hana
á ísbrú, segja ferðalangarnir. Við
könnuðum allar ár áður en við
fórum yfir. Fór „Gamla rörið“ á
undan í bandi út á isinn til að
prófa styrkleikann.
Þegar flokkurinn kom að
Kringilsárrana var veðrið að fær-
ast i aukana. Þarna er landið hæð-
ótt og brekkurnar torsóttar.
— Þar liggur kaffibrúsinn
minn, enn upplýsir nýliðinn með
söknuði.
— Um kl. 6 var varla stætt
vegna vinds. Voru ein 8—9 vind-
stig og h-9°C. Er þá kælingin svo
mikil að það samsvarar +36 °C f
logni. Það var líka þarna sem
fraus fyrir kjaftinn á Hjalta f
fyrsta sinn. Hann er með nokkurt
skegg sem fraus svo saman að ef
hann ætlaði að hreyfa munninn
tók í það. Hann varð því bara að
sætta sig við að hafa munninn
lokaðan. Við mikinn fögnuð okkar
hinna.
— Þennan dag var ætlunin að
komast að Kverká. Vegna veðurs-
ins var hins vegar horfið frá
þessu og tjaldað skömmu áður en
þangað kom. Höfðum við þá lagt
að baki um 30 km.
Tjaldstæðið var undir jökul-
strýtu f jaðri Brúarjökuls. Þurfti
að hlaða mikla snjógarða f
kringum tjöldin til að skýla þeim
fyrir veðrinu. Veður var slæmt
um nóttina og hörkufrost.
— Strax í upphafi fóru skór
nýliðans að rifna. Losnaði sólinn
frá alveg aftur fyrir táberg. Er
þetta Sérstaklega bagalegt þar
sem bæði er erfiðara að stjórna
skfðunum og einnig blotnar
maður í fæturna og geta skórnir
frosið stffir.
I annarri grein segir frá næstu
dögum göngunnar. Þá sváfu þeir
m.a. eina nótt í íshelli sem hver
hafði myndað, hrepptu vonzku-
veður í Jökuldal og Laugafelli og
ýmsu fleiru.
A H
Stundum varð að stoppa og skipta um áburð undir skiðunum ef færið
breyttist. Þá verð einnig dyttað að útbúnaði um leið.
Myndir Hjalti Sieurðsson.
|Til að forðast sólbruna báru kempurnar oft á sig áburð eins og myndin
ber með sér. T.f.v. Þór, Steini og Elli.
Stoppað til að fá sér te og kex. Næst er nýliðinn Þór þá Addi og fjærst
er Elli.