Morgunblaðið - 17.12.1976, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 17. DESEMBER 1976
11
Saga foringja
Páll H. Jónsson: (JR DJUPADAL
AÐ ARNARHÖLI. 428 bls.
Bókaforl. Odds Björnssonar. Ak-
ureyri, 1976.
ÞEGAR Halldór Laxness sigldi
fyrsta sinn til útlanda sumarið
1919 — hann segir frá þvl í nýju
bókinni, Ungur eg var — veitti
hann athygli manni sem var
„skarpleitur maður, dökkhærður,
heldur lágur vexti, var mikið útaf
fyrir sig án þess hann færi þó
einförum." Ennfremur segir Lax-
ness að „hann var sá einn farþega
sem yrti á mig orði að fyrra-
bragði, en aldrei nema um daginn
og veginn, einkennilega hlýlegur
og bláttáfram maður, laus við
áreynslu í framkomu.“
Laxness heyrði á mæli manns-
ins að hann var að norðan og hélt
að hann væri kennari eða prestur.
En fina fólkið á skipinu gaf sig
lftið að honum. „Af hverju gat
þetta fína fólk ekki talað við
svona mann eða hann við það?“
„Það var ekki fyrren laungu
seinna," segir Laxness, „kanski
vegna myndar I blaði, að það rann
upp fyrir mér að þessi maður
mundi hafa verið Hallgrfmur
Kristinsson forstjóri Sambands ís-
lenskra samvinnufélaga, fyrir-
tækis sem fám árum seinna var
orðið lángsamlega stærst og öflug-
ast allra verslunarfyrirtækja á
landinu."
Skömmu eftir að ég las þessi
ummæli Laxness barst mér í
hendur bók um Hallgrfm Krist-
insson; rit er kannski rétt að
segja þvf það er bæði stórt f snið-
um og hvergi til sparað. Höfund-
ur er Páll H. Jónsson frá Laugum
en Erlendur Einarsson fylgir rit-
inu úr hlaði með formála. Þar
segir meðal annars:
Bókmennlir
eftir ERLEND
JÓNSSON
„Bókin um Hallgrfm Kristins-
son, „Ur Djúpadal að Arnarhóli“,
kemur út á aldarafmæli Hall-
gríms, og má segja, að samvinnu-
hreyfingin vilji á þann hátt
heiðra minningu þessa mikla for-
ystumanns íslenskra samvinnufé-
laga.“
Eins og að lfkum lætur er rit
þetta tvíþætt: annars vegar ævi-
saga Hallgríms, hins vegar saga
samvinnuhreyfingarinnar þann
tfma sem hann var þar húsbóndi.
Frækilegt sjúkraflug
Teikningar eftir Halldór Péturs-
son
Káputeikning eftir Max
Weirauch 2 útgáfa
Bókaforlag Odds Björnssonar
1976
Nú er 9. bókin í ritsafni Ár-
manns Kr. Einarssonar komin út.
Ármann er þekktasti núlifandi
barnabókahöfundur okkar. Og
Árnabækur hans eru margfrægar
bækur. Höfundur hefur breytt
þeim i leikrit, sem flutt hafa verið
bæði í íslenska og sænska útvarp-
ið.
Árnabækurnar hafa komið út á
norsku og eru vel þekktar þar í
Sýnilega hefur höfundur lagt I
þetta geysimikla vinnu og íhugun
að ekki sé talað um margs konar
fyrirhöfn. Utgefandi hefur sömu-
leiðis hvergi til sparað að ritið
mætti lfta sem veglegast út.
En hvar skal byrja, hvar skal
standa þegar tekið er að setja
saman rit af þessu tagi? Hóf er
best. Þarna er nánast allt rakið í
löngu máli, mörgu hlaðið utan um
sjálft meginefnið, sumu f nánum
tengslum við það, öðru fjarskyld-
ara. Ekki á við að lasta svona
mikla og óeigingjarna vinnu. En
hefði verið um tvo kosti að velja,
að bók þessi hefði verið gagnorð-
ari og þá jafnframt styttri en hún
er — ellegar þá nákvæmlega eins
og hún er, hefði ég valið fyrrtalda
kostinn.
En líkast til hafa bæði höfund-
ur og útgefandi hugsað sem svo:
eftir JENNU
JENSDÓTTUR
landi. Auk þess nokkrar komið út
á dönsku og færeysku.
Það eru mörg ár siðan Fræki-
legt sjúkraflug kom fyrst út. Og
við lestur bókarinnar hvarflar
það oft að, hve timarnir séu í raun
og veru breyttir. Hve óralangt að
baki sá hversdagsheimur er, sem í
Hallgrfmur Kristinsson
þessi saga verður ekki skráð
nema einu sinni og þá verður að
vinna verkið svo dugi til frambúð-
ar — ekkert má vanta.
Verslunarsagan er þarna hvergi
ófróðlegri en ævisagan. Við-
skiptamálin voru viðkvæm og há-
pólitisk í þann tfð er Hallgrfmur
Ármann Kr. Einarsson
bókinni er lýst í sveit að vetrar-
lagi. Fyrir þá sem lifað hafa þessa
tíð eru þetta skemmtilegar
raunverulegar minningar og
styrkur sögunnar byggist á lát-
réð húsum í Sambandinu. Miklar
umræður vakti bæklingur Björns
Kristjánssonar, Verslunarólagið
(1922). Páll gerir honum ærin
skil og þá um leið viðbrögðum
samvinnumanna.
Hallgrfmur Kristinsson var I
tölu þeirra manna sem Jónas
Jónsson frá Hriflu kallaði aldst-
mótamenn. Hallgrfmur var líka
Möðruvellingur. Veganestið frá
Möðruvallaskólanum gamla
reyndist mörgum notadrjúgt; pilt-
ar sem þaðan útskrifuðust urðu
forstandsmenn, hver í sfnu héraði
og fáeinir á landsmælikvarða.
Hallgrímur féll frá aðeins 46 ára
og var banamein hans úrskurðað
botnlangabólga. Varð hann harm-
dauði öllum sem þekktu og sam-
vinnumönnum mikill missir.
Nokkrar myndir eru í bókinni,
gamlar og góðar; heimildaskrá,
myndaskrá og nafnaskrá. Þá hef-
ur höfundur tekið upp í texta sina
allmörg bréf eða kafla úr bréfum
er Hallgrímur ritaði. Er óhætt að
telja þetta til meiri háttar rita er
islensk samvinnuhreyfing hefur
staðið að.
lausri eðlilegri frásögn sem er
þannig úr garði gerð, að hún föln-
ar ekki þótt tfminnn liði. Hún er
því skemmtileg lesning fyrir þá
sem skyggnast vilja inn í lif ung-
menna þeirra tíma í sveit að vetri
til.
þó er það sérstakt að þyrla skuli
vera til taks á bænum Hraunkoti,
er skyndilega þarf að koma slös-
uðum dreng til læknis. Otrúlega
hart er að læknir skuli neita að
koma með föður, sem í örvænt-
ingu sinni sækir hann til slasaðs
barnssíns.
Armann skrifar létt og mjög
vandað mál. Bókin er ekki
viðburðarík að öðru en sjúkra-
fluginu. En einmitt svona hefur
lífið verið í sveitinni fyrir tveim
áratugum. Því geymir bókin raun-
sannar lifandi myndir.
Framhald á bls. 24.
Þar ríkir glaðværð
Ármann Kr. Einarsson
■■ JT ■_________M ■
Saga þolgæðis og þrautseigju,
karlmennsku og dirfsku, saga
mannrauna og mikilla hrakninga,
heillandi óður um drýgðar dáðir
íslenzkra sjómanna á opnum
skipum í ofurmannlegri aflraun
við Ægi konung.
ir kikIkiír
fll- SKitlUISSOIIi
SJONARHRAIINI
ilWFtHSKin i>v;in it
Fjölbreytt og þjóðlegt efni, m.a.
þættir um listamennina Finn
Jónsson og Kjarval, dr. Stefán
Einarsson og Margréti móður
hans, húsfreyju á Höskulds-
stöðum, ábúendatal Dísastaða í
Breiðdal, lýsing Fossárdals, upp-
haf prentlistar og blaðaútgáfu á
Austurlandi.
Bergsveinn
Skú/ason
Gamlir
grannar
'iKiKiCS >0
Stórskemmtilegir og fróðlegir
þjóðlífsþættir frá liðinni tíð, frá-
sagnir af körlum og konum úr
alþýðustétt, raunsönnum aðals-
mönnum og höfðingjum eins og
þeir gerast beztir.
EdNBORG LÁRUSDÓTTfR
SANNAR
DÝRASÖGUR
Hin mikilvirka, nýlátna skáld-
kona lauk rithöfundarferli sínum
með þessari fallegu bók, frá-
sögnum af þeim dýrum sem hún
umgekkst og unni í bernsku
heima í Skagafirði ogeins hinum,
sem hún síðar átti samskipti við
árin sem hún bjó á Mosfelli.
Gunnar
Benediktsson
RÝNT f
FORNAR
RÚNXR
Snjallar ritgerðir í sambandi við
frásagnir fornra rita íslenzkra,sem
varpa nýju ljósi á líf stórbrotinna
sögupersóna. Gagnmerk bók,
sem á sess við hlið fslendinga-
sagna á hverju bókaheimili.
Stórkostleg bók um undraaflið
ESP. - Einnig þú býrð yfir ótrú-
legri hugarorku, yfirskilvitlegum
hæfileikum, sem gjörbreytt geta
lífi þínu og lífsviðhorfum. Allir,
sem leita aukinssjálfsþroska,ættu
að lesa þessa bók og fara að ráð-
um hennar.