Morgunblaðið - 23.01.1977, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. JANUAR 1977
Hrauneyjafossvirkjun fellur
eðlilega að virkjunarþörfinni
Halldór Jónatansson framkvæmdastjóri og Jóhann Már Marfusson,
settur yfirverkfræðingur Landsvirkjunar, veita blaðamanni Mbl.
upplýsingar um Hrauneyjarfossvirkjun.
Virkjunin á 60
ára aðdraganda
Aform um virkjun við Hraun-
eyjafoss er engin ný bóla. Þegar
undirritaður blaðamaður fór
sumarið 1959 i fyrsta skipti inn að
Tungnaá í þeim tilgangi að kynn-
ast virkjunarhugmyndum Orku-
stofnunarmanna og rannsóknum
þeirra á Tungnaársvæðinu og
ekki lágu fyrir tæmandi upplýs-
ingar um á skrifstofunni í
bænum, var m.a. komið til bor-
manna, sem voru að bora fyrstu
kjarnaholuna til athugana á
jarðlögum við Hrauneyjafoss. Þá
þegar var Hrauneyjafossvirkjun
inni í myndinni af hugsanlegum
virkjunum i Tungnaá. Hefur
raunar verið gert ráð fyrír
virkjun þar í öllum mynsturáætl-
unum af Þjórsár- og Tungnaár-
svæðinu í 60 ár.
I árslok veittí iðnaðarráðherra
Landsvirkjun umbeðið leyfi til að
hefja virkjunarframkvæmdir við
Hrauneyjafoss í Tungnaá. Er
stefnt að því að á árinu 1981 verði
140 MW virkjun komin þar í
rekstur, en þá mun við óbreyttar
aðstæður verða fullnýtt allt það
afl, sem fyrir er frá öðrum
virkjunum á svæði L:nds-
virkjunar, sé tekið tillit til orku-
sölu til járnbelndiverksmiðjunn-
ar í Hvalfirðí og umsaminnar 20
MW stækkunar álverksmiðju, auk
aukningar á orkusölu til
almennings, en án þess að miðað
sé við neinn nýjan stóriðnað.
Hrauneyjafossvirkjun er mjög
sveigjanleg virkjun, þannig að
hægt er að taka vélasamstæður
hennar i rekstur í hæfilegum
áföngum og auka afl virkjunar-
innar allt upp í 210 MW með
skömmum fyrirvara, ef aðstæður
að orkusölumarkaðinum breytast
svo, að þörf yrði á meiri raforku
fyrr en núverandi orkuspár gera
ráð fyrir. Virkjunin er eðlilegur
liður i nýtingu vatnsaflsins á
Þjórsár- og Tungnaársvæðinu,
þar sem sama vatn verður beislað
í hverri virkjuninni á fætur
annarri. Þórisvatnsmiðlunin
verður þanníg nýtt í þágu allra
þessara virkjana, þar á meðal
virkjananna við Sigiildu og
Hrauneyjafoss og hugsanlegra
virkjana við Langöldu og Sultar-
tanga. Jafnframt samra'mast
hinar fyrirhuguðu framkvæmdir
við Hrauneyjafoss vinnu-
markaðinum á hagkvæman hátt
og geta notið góðs af hinu ágæta
starfsliði, sem á undanförnum
árum hefur öðlast þjálfun við svo
sérhæfð og erfíð varkefni, sem
virkjanir á hálendi Islands eru.
I'ramkvæmdir Landsvirkjunar
í ár miðast fyrst og fremst við að
ljúka Sigölduvirkjun auk
nokkurra framkvæmda víð
lagningu 220 kV háspennulínu
frá Hvalfirði í Grundartanga, sem
lokið verður við haustið 1978. Um
leið byrjar Landsvirkjun nú að
búa í haginn fyrir Hrauneyjafoss-
vírkjun meðan beðið er eftír til-
boðum og mun í því skyni flytja
vinnubúðir frá Sigöldu að Hraun-
eyjafossi og leggja veg og raflínur
að hinum nýja virkjunarstað og
um virkjunarsvæðið. Þannig
brúast bilið milli framkvæmd-
anna við Sigöldu og Hsauneyja-
foss, en meiri háttar framkvæmd-
ir við síðarnefndu virkjunina
hefjast ekki fyrr en 1978. Lands-
virkjun hefur hug á að jafna þeim
sem mest milli ára til að forðast of
mikið álag á vinnumarkaðinn á
hverjum tíma, en miklar sveiflur
Þetta Knurit sýnir aflþörf á Landsvirkjunarsvæðinu skv. orkttspá. Ilrauneyjarfossvirkjun þarf að vera
tekin til starfa 1981, önnur vélin að bætast við 1983—4 og sú þriðja 1987 og um 1990 verður enn ein ný
virkjun að koma til sögunnar, ef ekki á að skorta rafmagn á orkuveitusvæði Landsvirkjunar.
í vinnuaflsþörfinni hafa að sjálf-
sögðu í för með sér óheppileg
áhrif á vinnumarkaðinn og kostn-
að virkjunarinnar.
Utboði í byggingarvinnu
Hrauneyjafossvirkjunar verður
væntanlega skípt í nokkra verk-
þætti í þeim tilgangi að auðvelda
íslenzkum verktökum þátttöku í
framkvæmdunum, sem gæti
reynst þeim örðugt, ef byggingar-
vinnan væri öll boðin út í einu
lagi. Þá er þeim möguleika haldið
opnum að niðursetning véla verði
einnig sem mest i íslenzkum
höndum, enda sér Landsvirkjun
nú þegar um niðursetningu
vélanna i Sigölduvirkjun. Hraun-
eyjafossvirkjun mun að þessu
leyti marka tímamót í þróun
virkjanaframkvæmda á Islandi og
verða merkur og eðlilegur áfangi
í sögu islenzkra vatnsafls-
virkjana.
Þetta og margt fleira kom fram
i samtali fréttamanns Mbl. víð
Halldór Jónatansson, setts fram-
kvæmdastjóra Landsvírkjunar í
forföllum Eiríks Briem, og
Jóhann Má Mariusson, settan
yfirverkfræðing Landsvirkjunar.
Lfkan af stöðvarhúsi Hrauneyjarfossvirkjunar. Það verður mikið niðurgrafið.
Sætersmoen, hinn norski verk-
fræðingur Titanfélagsins og
Einars Benediktssonar, fór lengst
inn að Hrauneyjafossi við sínar
athuganir árið 1915 og gerði þar
ráð fyrir 125 MW virkjun með
fjórum vélasamstæðum, 1 km
löngum jarðgöngum og sex
tveggja metra löngum pipum.
Kqta^kýrsla hans um þessar áætl-
ari^^|faíJ118 og er þar gert ráð
fyrir s'ex virkjunum á Þjórsár- og
Tungaársvæðinu að meðtöldum
virkjunum við Búrfell og Hraun-
eyjafoss. Þegar ríkissjóður keypti
Vatnsréttindin í Þjórsá af Titan
1952 voru þegar hafnar fyrir
fimm árum vatnshæðarmælingar
á vatnasvæðinu á vegum raforku-
málastjóra. Sigurjón Rist var á
ferð um svæðið að líta eftir vatns-
hæðarmælum sínum og mæla
vötnin, er fréttamaður Mbl. heim-
sótti bormannaflokkinn við
Hrauneyjafoss 1959. A svæðinu
var einnig landmælingaflokkur
og jöklarannsóknarmenn við
mælingar á Tungnaárjökli, forða-
búri Tungnaár. Jakob Gíslason,
raforkumálastjóri hafði þá nýlega
falið Harza Engineering Company
í Chieago að gera heildaráætlnair
um nýtingu afls í Þjórsá og Hvítá
og jafnframt hafði raforkumála-
stjóri falið Sigurði Thoroddsen
verkfræðingi, sem að eigin frum-
kvæði hafði hafið könnun á
virkjunarmöguleikum í helztu
stórám landsins, að gera áætlanir
um ýmsa virkjunarstaði á vatna-
svæði Þjórsár og Tungnaár. Eru
þessir tveir aðilar enn í myndinni
sem ráðunautar Landsvirkjunar
og hafa í samvinnu við hana
annast hönnun Hrauneyjafoss-
virkjunar og gert útboðsgögnin
fyrir virkjunina, sem eru nú í
lokaathugun hjá Landsvirkjun.
Landsvirkjun var stofnuð á ár-
inu 1965 samkvæmt sérstakri
lagasetníngu Alþingis sem sam-
eignarfyrirtæki rikisins og
Reykjavíkurborgar og á hvor eig-
andi helming fyrirtækisins. Sam-
kvæmt hlutaðeigandi löggjöf ber
Landsvirkjun að reisa og reka afl-
stöðvar og aðalorkuveitur á
Suður- og Suðvesturlandi og sjá
orkuveitusvæði sínu fyrir nægi-
legri raforku til almenningsnota
og iðnaðar.
Með sérstakri lagasetningu á ár-
inu 1971 veitti Alþingi Lands-
virkjun heimild til að reisa allt að
170 MW raforkuver í Tungnaá við
Hrauneyjafoss, ásamt aðalorku-
veitu, svo og til að reisa allt að 170
MW raforkuver í Tungnaá við
Sigöldu, einnig ásamt aðalorku-
veitu, auk þess sem Landsvirkjun
var þá veitt heimild til stíflugerð-
ar í Þórisósi og Köldukvisl og til
að veita Köldukvisl í Þórisvatn og
þaðan í Tungnaá.
Virkjanirnar við Búrfell, Sig-
öldu og næst við Hrauneyjafoss
eiga því langan og meir og minna
samhangandi aðdraganda og af
því er Ijóst hve gera þarf ráð fyrir
löngum og jafnframt kostnaðar-
sömum undirbúningi til að hafa
virkjun hannaða og fullgerða þeg-
ar þörf er fyrir hana. Hrauneyja-
fossvirkjun fellur nú eðlilega að
orkuöflunarþörfinni og er unnt
að nýta hana með hagkvæmum
virkjunarhraða.
Halldór Jónatansson tók sér-
staklega fram að ekki væri búið
að ákveða framkvæmdahraða
verksins. Um það mundi stjórn
Landsvirkjunar fjalla áður en
langt um líði. A hinn bóginn væri
ljóst, að komi útboðin til með að
dragast eitthvað að ráði úr þvi
sem korriið er gætu framkvæmd-
irnar lent í tímaþröng og þá jafn-
vel skapast viss hætta á orku-
skorti á orkuveitusvæði Lands-
virkjunar 1981 með alvarlegum
afleiðingum, þar sem 75% þjóðar-
innar búa nú á orkuveitusvæði
Landsvirkjunar, en Landsvirkjun
framleiðir nú 85% af raforkunni í
landinu til almenningsnota og
iðnaðar.
Náttúruverndarmál
Svo sem kunnugt er, var ráðist i
Sigölduvirkjun á undan Hraun-
eyjafossvirkjun, þar sem af ýms-
um tæknilegum ástæðum þótti
hagkvæmara að virkja fyrst ofar í
ánni. Sögðu þeir Halldór og
Jóhann Már, að mjög ítarlegar
rannsóknir og áætlanir sýndu, að
Hrauneyjafossvirkjun sé nú hag-
kvæmasta virkjunarleiðin, sem
Landsvirkjun á völ á, óháð allri
stóriðju. Blönduvirkjun komi
ekki til álita í þessu sambandi,
þar sem nú er talið að sú virkjun
geti ekki verið komin í gagnið
fyrr en i fyrsta lagi 1983—84, auk
þess sem rannsóknum þar sé ekki
lokið og náttúruverndarmál í at-
hugun. Af öðrum hugsanlegum
virkjunum mætti nefna Bessa-
staðaárvirkjun, en sú virkjunar-
leið geti vart talist raunhæf lausn
á orkuþörf á Suður- og Suðvestur-
landi, þar sem hér yrði um tiltölu-
lega litla virkjun að ræða, sem
gæti aðeins fullnægt orkuþörf
þessa svæðis í um það bil eitt ár
og krefðist orkuflutnings um 700
km leið með verulegu orkutapi.
Eins og þegar er komið iram
liggja útboðsgögn Hrauneyjafoss-
virkjunar nú fyrir og heimild er
AFLÞORF A LANDSVIRKJUNARSVÆDI
MW
700
630

490
340.
> a
VARAAFL I GANGI
AFLSPÁ
AFL VATNSAFLSST00VA
LANDSVIRKJUNAR
EKKI GERT RAO FYRIR
ORKUFREKUM I0NA0I
FRAM YFIR BAB SEM
NÚ ER UMSAMIÐ