Morgunblaðið - 15.03.1979, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. MARZ 1979
15
búinn að semja um að varðskipið
Islandsfalk flytti þær endurgjalds-
laust, um leið og það kæmi til
landhelgisgæslu. Rétt áður áður en
skipið, sem hann ætlaði með, legði
af stað, er hann kyrrsettur og
vísað í land. Skilríki hans þóttu
ekki í fullu lagi. Fyrir þetta dróst
enn á langinn að hann næði vélum
sínum heim. Við þetta missti hann
af þeim hlunnindum að fá vélarn-
ar fluttar endurgjaldslaust.
Ólafi svall móður vegna þess að
vera þannig settur á land. Hann
fór í mál vegna þess, flutti það
sjálfur og vann með glæsibrag.
Prentmyndagerð
stofnsett
Á vori 1919 komu vélar Ólafs
loks til landsins. Húspláss fyrir
þær og verkstæði sitt hafði hann
þá innréttað sér sjálfur á lofti yfir
prentsmiðjunni Gutenberg. Þar
stofnsetti hann svo „Prentmynda-
gerðina" í september 1919. Þá voru
liðin 8 ár frá því hann lauk námi
og aldur hans 40 ár. Prentmynda-
smíði á íslandi átti því 60 ára
afmæli á síðastliðnu hausti.
Byrjunarörðugleikar voru mikl-
ir hjá Ólafi vegna rafmagnsleysis
og skorts á vatni. Fyrstu 4 árin
vann Ólafur einn á vinnustofu
sinni, en 1923 tók hann sinn fyrsta
lærling. Vinnudagar Ólafs urðu
jafnan langir, oftast fram á mið-
nótt og stundum lengur. Þetta var
mest vegna þess að ljúka varð við
þær myndir að kvöldi, sem birta
átti í blöðum næsta morgun. Oft
kom það fyrir, að hann varð
sjálfur að loknu dagsverki að fara
með myndir í prentsmiðjur á
síðustu stund. Þó hann gengi seint
til svefns, var hann ávallt kominn
á réttum tíma næsta morgun og
fyrstur að opna.
Vinnustof ubí agur
Á vinnustofu Ólafs komu að
jafnaði mjög margir menn dag
hvern. Það voru fyrst og fremst
allir, sem vildu fá gerðar myndir,
svo sem blaðamenn, bókaútgefend-
ur, ritstjórar og ýmsir aðrir hátt-
settir embættismenn þjóðarinnar.
Þangað komu einnig margskonar
alþýðufólk í ýmsum erindum.
Sumir kannski til að fá lánaðar
nokkrar krónur, því margir vissu
að ólafur var allra manna fljót-
astur að gjöra öðrum greiða og
fáir munu hafa farið bónleiðir frá
honum. Stundum komu þarna
menn, sem við og við gátu staðið
höllum fæti af völdum Bakkusar.
Þeir voru af margvíslegri gerð.
Móti þeim tók Ólafur af sömu alúð
og öllum öðrum og sinnti þeirra
vandamálum. Oft símaði hann
eftir bíl fyrir slíka gesti, fylgdi
þeim út, það bílstjórann að aka
þeim heim til sín og greiddi svo
fyrir aksturinn úr eigin vasa.
Þetta sýnir rótgróna og einlæga
gestrisni Ólafs, og hve óvenju
mikill mannkostamaður hann var.
Þessir eiginleikar hans leiddu af
sér heimsókn margra, sem ekki
höfðu neitt sérstakt erindi. Það
var nokkuð viss hópur manna, sem
lagði leið sína til Ólafs þegar
kvölda tók, ekki allir á sama
kvöldi, en alltaf við og við með
stuttu millibili. Þarna var
skemmtilegt að koma og allir voru
velkomnir. Nýjustu fréttir fengu
menn þarna oft, í sambandi við
fréttamyndir, sem jafnan bárust
með stórtíðindum og Ólafur var að
vinna við. Þettá hafði sitt aðdrátt-
arafl. í þessum gestaflokki voru
menn af mörgum stéttum. Þar
voru skáld, rithöfundar, lista-
menn, fræðimenn, sjómenn og
allskonar menn. Sest var á rök-
stóla og rætt um alla heima og
geima. Glatt var á hjalla og
umræðuefni margvisleg, sem
stundum gátu endað með
kappræðum. Ólafur tók oft þátt í
þeim og hélt fast á sínu máli. Til
áréttingar lét hann stundum hnefa
dynja á borði fyrir framan and-
mælanda sinn. Eitt sinn þegar
óvissa var mikil um málalok, gekk
svo langt að meistari Þórbergur
var kvaddur á vettvang til að
skera úr um ágreiningsefnið.
Hann kom, gekk nokkra stund um
gólf, glotti góðlátlega og skaut
augum til allra átta íhugull á svip.
Úrskurður hans féll Ólafi í vil. Eg
hefi því miður gleymt um hvað var
deilt.
Ólafur hafði skemmtun af þess-
um rabbsamkomum, og hvatti til
að stofnað yrði málfundafélag.
Hann bauðst til að lána húsnæði
Prentmyndagerðarinnar til funda-
halda fyrir það á sunnudögum.
Það varð úr að félagið var stofnað
21. janúar 1923 og hlaut nafnið
„Daði fróði“. Á því ári voru haldn-
ir 23 fundir, og margvísleg mál
rædd. Af nöfnum þeim sem fram-
söguræður báru, má sjá að víða
var við komið, og skulu hér nokkur
talin: „Um trúarlíf", „Um huldu-
fólk“, „Um listaverk", „íslenzka
ríkisstjórnin", „Um mannlífið gildi
þess og tilgang", „Hvað valdið
hefði Islandi mestri ógæfu", „Eyð-
ing mannkyns". Á næsta félagsári
voru haldnir 13 fundir, og fór
síðan fækkandi frá ári til árs.
Félaginu var slitið 13. febrúar
1927.
Áróður gegn gin-
og klaufaveiki
Ólafur Hvanndal fylgdist af
áhuga með stjórnmálum, og hélt
fast fram sínum skoðunum á þeim.
Sem dæmi um, hve áhugi hans gat
verið einlægur og sterkur, þar sem
hann snéri sér að, má nefna þann
geysimikla áróður sem hann beitti
gegn því að flutt væri til landsins
hey frá Noregi, sem oft var þá
gert. Þar í landi geisaði þá gin- og
klaufaveiki, og óttaðist Ólafur
mjög að sú veiki kynni að flytjast
til landsins með heyi. Honum
ofbauð sú auðn, sem sú veiki gæti
leitt af sér fyrir íslenzkan land- J
búnað. Um þetta mál lét hann j
prenta bréf, sem hann sendi svo
hverjum einasta hreppstjóra
landsins, þar sem hann bað þá að
safna undirskriftum á skjal sem
fylgdi, þar sem krafist var að
stöðvaður yrði með öllu heyjainn-
flutningur frá útlöndum. Á sínum
tíma þótti þetta framtak Ólafs
mjög athyglisvert og sérstætt. í
afmælisljóði til Ólafs þegar hann
var sextugur, sagði Magnús Ás-
geirsson skáld: „Best finnst oss þó
af bjástri þínu og kreiki, barátta
þín mót gin- og klaufaveiki".
Ólafur hafði áhuga á ýmsu sem
ekki snerti hans verkahring. Hann
Mynd af styttu, sem
Guðmundur frá Miödal gerói
af Ólafi Hvanndal sjötugum.
átti t.d. tvisvar hlut í bátum og
gerði út. Á öðrum þeirra var ég
einnig hluthafi og vann þar sem
sjómaður. Síðar stofnsettum við
refabú og rákum það í allmörg ár.
Einnig vann ég á eignarjörð hans
Berjanesi undir Eyjafjöllum
sumarlangt, en þaðan stundaði
hann heyjasölu til Vestmannaeyja.
Síðar eignaðist hann einnig Bílds-
ey á Breiðafirði. Þessi umsvif
Ólafs til fjáröflunar benda til að
prentmyndagerð hans hafi gefið
nokkurn arð. Vegna þeirra sam-
skipta sem ég hafði við Ólaf í
sambandi við þessi umsvif hans,
fékk ég gott tækifæri til að þekkja
hann betur en margir aðrir og
minnist ég þeirra kynna með
innilegum vinarhug.
Afmælissamsæti og
afmælisgjöf ólafs
til Einsteins
Þegar Ólafur varð sextugur,
héldu vinir hans og góðkunningjar
honum veglegt samsæti á Hótel
Borg. Þar var veizlustjóri Benedikt
Sveinsson Alþingisforseti. í hófi
þessu var mikið fjölmenni og |
gleðskapur hinn mesti. Margar
ræður voru fluttar og afmælis-
kvæði lesin. Mesta eftirtekt vakti
drápa mikil fra Árna Óla. Sam-
sæti þetta sátu karlmenn ein-
göngu. Á 70 ára afmæli Ólafs var
honum aftur haldið samsæti á
sama stað og áður. Þar voru konur
jafnt sem karlar, og gleðskapur
því með fullkomnum glæsibrag.
Fjölmenni var svo mikið, að undir
borðum var fremri salur hótelsins
fullsetinn. Veizlustjóri var Ársæll
Árnason bóksali. í þessu hófi var
afhjúpuð höggmynd af Ólafi, gerð
af Guðmundi Einarssyni frá Mið-
dal. Nemendur Ólafs, sem þá voru
orðnir allmargir, gáfu honum
þessa mynd. Margir tóku til máls í
þessu samsæti og allir voru í
hátíðaskapi. Prentuð skemmtiskrá
Dg matseðill var á borðum. Fjór-
réttuð ágætismáltíð var fram-'
reidd.
Skemmtiskráin var á þessa leið:
1. Hófið sett: Ársæll Árnason.
2. Sungið: Hvað er svo glatt
(fjöldasöngur).
3. Ávarp: Friðrik Magnússon.
4. Sungið: Ó, fögur er vor fóstur-
jörð (fjöldasöngur).
5. Afhent heiðursgjöf: Helgi
Guðmundsson.
6. Sungið: Ólaf Hvanndal virðum
vér (afmælisljóð til Ólafs eftir
Lárus Salomonsson.).
7. Orðið laust.
8. Sungið: Island ögrum skorið
(fjöldasöngur).
Að síðustu var stiginn dans
langt fram á nótt. Þegar heim var
haldið voru menn glaðir í anda og
sælir í hjarta eftir mjög hátíðlegt
og stórbrotið afmælishóf.
Ólafur var alla ævi ógiftur og
hélt aldrei ráðskonur, gaf hann þó
dömum jafnan hýrt auga. Hann
lifði sem kóngsins lausamaður og
undi hag sínum hið bezta, var
ávallt léttur og reifur í anda. Hann
sönglaði oft við vinnu sína af
iðandi vinnugleði sem um hann
streymdi.
Það stórvirki vann Ólafur í
prentmyndasmíði að gjöra mynda-
mót af heilli bók, sem var meira en
500 blaðsíður. Þetta var af fyrstu
sálmabók sem prentuð var á Is-
landi og gefin var út af forlagi
Guðbrands biskups Þorlákssonar á
Hólum árið 1589. Þessa bók gaf
Ólafur út í 300 tölusettum eintök-
um, bundnum í alskinn fagurlega
gyllt. Lesmál þessarar bókar Htur
því nákvæmlega út eins og það
gerði í upphafi.
Sama dag og Ólafur, fæddist
einn mesti hugsuður síðustu aldar,
Albert Einstein. Ólafur hafði
stundum gaman af að benda á
þetta, þó ekki legði hann sig að
jöfnu við spekinginn. Hann taldi
þennan afmælisdag þeirra mikinn
heilla- og happadag. Til að rök-
styðja það, sagði hann þá sögu, að
daginn sem hann fæddist hefðu
allir bátar, sem á sjó voru frá
Akranesi, komið að landi með
fullfermi af fiski, eftir langvar-
andi ördeyðu. Til áréttingar sagði
hann einnig, að alla sína afmælis-
daga hefði ávallt verið blíðuveður.
Ólafur sendi Einstein í afmælis-
gjöf eintak af sálmabók sinni
ásamt heillaóskum. Hann fékk
svar með góðu þakklæti.
Árið 1949, þegar Ólafur hafði
starfrækt Prentmyndagerð sína í
40 ár, breytti hann um dvalarstað,
fluttist til Akureyrar með allan
sinn vélakost og settist þar að.
Ekki reyndust verkefni þar nægja
til að tryggja góða afkomu. Hann
flutti því aftur til Reykjavíkur
vorið 1952, og setti þar verkstæði
sitt upp að nýju.
Það sem hér hefur verið sagt af
æviferli Ólafs Hvanndal, hefur að
mestu verið stuðst við minnisblöð,
sem eftir hann sjálfan liggja, er
því hér svo rétt frá skýrt sem
verða má.
Ólafur rak Prentmyndagerð
sína til æviloka, stjórnaði og vann
þar sjálfur til hinztu stundar.
Hann veiktist skyndilega á heimili
sonar síns, Eggerts Hvanndal, og
lézt af heilablæðingu tveimur dög-
um seinna 11. nóvember 1954. Með
honum var horfinn af sjónarsviði
lífsins mikill atorku- og dugnaðar-
maður, góðmenni með höfðings-
lund sem fáa átti sér líka.
innn rsnaa anan anaa
Nú er rétti tíminn
til aö tryggja sér góöan bíl
á góðu verði
Fiat 127 er framhjóladrifinn 5
manna sparneytinn bíll. Mest
seldi bíll í Evrópu.
Fiat 127 SP árgerö 1977, ekinn
35.000. Rauöur. Einn eigandi kr.
1.900.000-
Fiat 127 Berlina árgerð 1976, ekinn
62 þús. km. Grænn. Verð kr.
1.750.000-
Fiat 127 SP árgerö 1976. Ekinn 66
þús. km. Rauöur 3ja dyra. Verö kr.
1.600.000-
Fiat 127 Berlina árgerö 1974 ekinn 70
þús. Verð kr. 900.0000-
Fiat 128 SP. árgerö 1976. Ekinn 25
þús. km. Rauöur. Topp bíll. Verö kr.
2.100.0000-
Fiat 128 Rally árgerö 1974. Ekinn 48
þús. Rauður. Verö kr. 1.200.000.-
Fiat 128 cl. árgerö 1977. Ekinn 21
þús. km. Verö kr. 2.450.000.-
Fiat 131 Er sterkbyggöur
glæsivagn sem m.a. hefur
unniö heimsmeistaratitilinn í
Rally.
Fiat 131 SP. árgerö 1977. Ekinn 26
þús. km. Grænn. Verö kr. 2.800.000,-
Fiat 131 SP. árgerö 1976. Ekinn 31
þús. km. Rauöur. Verðkr.2.350.000-
Fiat 128 er framhjóladrifinn 5
manna bíll. 2ja—4ra dyra
bílar sem reynst hafa sérlega
vel hér á landi.
Fiat 128 C 1977. Ekinn 34 þús. km.
Gulur. Einn eigandi. Verö kr.
2.350.000-
Fiat 125 P Ein hagstæöustu
bílakaupin sem fólk gerir í
dag.
Fiat 125 P árgerö 1978. Ekinn 16 þús.
km. Hvítur. Verö 2.000.000-
Fiat 125 P árgerö 1977. Ekinn 31 þús.
km. Brúnn. Verð kr. 1.750.000 - Einn
eigandi.
Fiat 125 P Station árgerð 1977. Ekinn
29 þús. km. Hvítur. Verð kr.
1.850.000,-
Fiat 125 P árgerö 1974. Ekinn 56 þús.
km. Rauður. Verö kr. 1.000.000-
Chevrolet Nova árgerö 1973. Ekinn
65 þús. km. Brúnn 6 cyl. beinskiptur.
Verö kr. 2.350.000 - Einn eigandi.
Austin Mini árgerö 1976. Ekinn 18
þús. km. Rauö/brúnn. Verð kr.
1.450.000 - Einn eigandi.
Fiat 132 Kraftmikill lúxus bíll
frá Fiat verksmiðjunni.
Fiat 132 Gls. 1800, árgerö 1977.
Ekinn 25 þús. km. Rauöur. Verö kr.
3.650.000.- Einn eigandi.
Fiat 132 Gls. 1974. Ekinn 47 þús km.
Beige. Verð 1.800.000 - Einn eigandi.
Fiat 128 Berlinetta árgerö 1978 sport-
bíllinn frá Fiat. Ekinn 18 þús. km.
Græn/sanseraöur. 3ja dyra. Verð kr.
3.200.000 - Einn eigandi.
Komiö og skoöiö. Leitiö upplýsinga um okkar hagstæöu greiöslukjör.
Opið laugardaga
til kl. 17.
FÍAT EINKAUMBOO Á ÍSLANDI
DAVÍÐ SIGURÐSSON hf.
SlÐUMÚLA 35. SÍMI 85855
1