Morgunblaðið - 03.05.1979, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. MAÍ 1979
15
Af þessum ástæðum er ekki
ráðlegt að steypa nema 400—500
m af fóðringu í einu. Því verður
að nota þrepasteypingu, þegar
fóðrað er dýpra en u.þ.b. 500 m.
Mjög sprungið og veikt berg
veldur erfiðleikum bæði í borun
og steypingu. Gera verður við
lekastaði jafnóðum og þeir
koma í Ijós annars er hætta á að
bormylsnuhlaðinn skolvökvinn
skili sér ekki upp á yfirborðið
aftur. Skili bormylsna sér ekki
er borsvarfsgreining ekki fram-
kvæmanleg og má segja að
borað sé í blindni. Hættan á
úrþvætti og hruni eykst mjög og
jafnframt því hættan á að bor-
stengur festist. Steyping við
slíkar aðstæður verður mjög
tafsöm og erfið. Bæta má borár-
angur með notkun borleðju, en
gæta verður þess að samspil
eðlisþyngdar borsvarfshlaðinn-
ar borleðjunnar og skolvökva-
hraðans sétt annars er hætt við,
að lekastaðir opnist fyrir þétt-
andi áhrif leðjunnar.
Holuskekkja, sérstaklega
skyndileg breyting á stefnu hol-
unnar, hefur margvíslega miður
æskileg áhrif. Nefna má þar
fyrirbrigðið „lykilholu"
(key-holu), sem oftast veldur því
að borstangir festast í upptekt.
Holuskekkja tengd lélegri steyp-
ingu eykur líkindin á kiknun
fóðringar. Holuskekkja eykur
Einar Tjörvi
yfirverkfræðingur
Kröfluvirkjunar
Elíason
hættu á „steypibrúun"
(bridging) sérstaklega þegar
ekki er notað nægjanlegt magn
miðjustilla. Steypubrúun eykur
mjög líkindi á, að innilokuð
„vatnshólf" (water-pockets)
myndist í hringbilinu utan fóðr-
ingar. Þegar holan er hituð upp
og henni hleypt í blástur, getur
myndast nægjanlegur þrýsting-
ur í „vatnshólfum" þessum til
þess að sprengja fóðringuna inn
á við (implosion).
Suða úti í bergi, eins og títt er
í borholum Kröflusvæðisins,
veldur mjög háum hundraðs-
hluta gufu í innsteyminu inn í
holuna. Mikil hætta er á að suða
í bergi valdi molnun holuveggj-
anna með aðstreymi bergmuln-
ings og borsvarfs úr æðum
holunnar. Háu hlutfalli gufu
fylgir mikill flæðishraði svo
búast má við að bergmulningur,
er framan getur, pakkist fast að
leiðara holunnar. Afleiðingin
verður þrenging aðstreymis-
þversniðs í gegnum leiðara, hátt
þrýstifall yfir leiðarann og
minnkun holuafkasta. Hátt
þrýstifall yfir leiðara getur
valdið því, að hann rifni inn á
við með mjög alvarlegum afleið-
ingum. Þetta á sérstaklega við
um djúpar, heitar holur (yfir
300°C), sem hafa langa leiðara
með lágu raufunarhlutfalli. Sé
leiðarinn rafsoðinn saman, er
honum ennþá hættara við að
rifna.
Reynslan sýnir, að alltaf er
hætta á, að steyping mistakist
af ýmsum ófyrirséðum oft smá-
vægilegum orsökum. Borhola á
háhitasvæði er mjög dýr í fram-
kvæmd og því nauðsynlegt að
geta lagfært mistök, sem annars
gætu eyðilagt holuna, helzt með-
an holan er enn í borun.
Tækni, sem mjög oft myndi
koma að gagni til viðgerða á
steypugöllum í holu er að
„skjóta göt“ á fóðringuna og
þrýsta steypu í gegnum þau.
Þetta var framkvæmt við holu
KG-12 með aðstoð Halliburtons
í Aberdeen. Tæknin er tiltölu-
lega einföld og nær öll tækin,
sem til þarf eru fyrir hendi. Tvo
menn þarf að þjálfa sérstaklega
í meðferð sprengiefnisins, sem
notað er til að „skjóta götin“ á
fóðringuna. Slíka þjálfun er
tiltölulega auðvelt að fá erlend-
is, t.d. í Skotlandi.
Önnur varnamál:
Auk þessara framangreindra
bortæknilegu vandamála eru
allnokkru fleiri, engu að síður
mikilvæg fyrir borframkvæmd-
ir, þótt eigi séu þau bortækni-
legs eðlis. Þau eru helzt:
Röðun borverkefna í tímaröð
vel fram í tímann er ekki mögu-
leg bæði vegna eðlis verkefn-
anna og fjármögnunarmáta
þeirra. Verkefni stóru boranna,
Jötuns og Dofra, eru yfirleitt
afgreidd með mjög litlum fyrir-
vara og oft án hagkvæmnissjón-
armiða hvað borverkið lítur.
Hagkvæm verkefnaröðun er því
ekki möguleg og borarnir hafa
því annað hvort of mörg verk-
efni, sem falla á sama tíma, eða
eru verkefnalausir langtímum
saman.
Af þessu leiða uppsagnir
starfsmanna og endurráðning
með miklum beinum og óbeinum
tilkostnaði. Nauðsynlegar efnis-
pantanir, tækjaviðhald o.fl.
tefst eða er óreglubundið, sem
eykur reksturskostnað og veldur
verktöfum með tilheyrandi
kostnaðaraukum.
Þjálfun starfsliðs jarðborana
ríkisins er að mörgu mjög
ábótavant. Má um kenna stopul-
um verkefnum, þegar um er að
ræða starfslið borsins sjálfs.
Þjálfun borstjóra, tækniliðs og
stjórnunarliðs stofnunarinnar
hefur alls ekki verið sinnt sem
skyldi.
Hverjar eru
þá leiðirtil úrbóta?
Steyputækja- og gosvarakost-
ur JBR þarfnast umbóta. Til
þessa skortir stofnunina fé, svo
að koma verður til opinber
fjárveiting.
Hallamæling borhola í borun
er nauðsynleg, og halda ætti
halla borholunnar frá lóðlínu
innan einnar gráðu á 300 metr-
um.
Bora ætti með borleðju
(bentonit-vatnsblöndu) a.m.k.
niður í fulla fóðringardýpt.
Koma þarf upp kæliturni með
hæfilegum kæliafköstum fyrir
leðjuna og tilheyrandi sand-
skiljuútbúnaði. Kæliturninn má
smíða hér heima. Sandskilju-
búnað verður að kaupa erlendis
frá.
Þá kom fram hjá Einari
Tjörva að síðustu að mikil vand-
ræði hafa skpast vegna þess að
ekki hefur verið hægt að byggja
fullnaðarhúsnæði fyrir alla vél-
gæslumenn virkjunarinnar eins
og staðið hefur til síðan þeir
voru ráðnir þangað. Aðeins
helmingur þeirra tíu vélgæslu-
manna sem við virkjunina
starfa búa nú í framtíðarhús-
næði, en hinir búa í bráða-
birgðavinnuhúsum. Sagði Einar
að tilraunir til þess að fá fjár-
veitingu til verksins hefðu eng-
an árangur borið.
Reykingar í Bandaríkjunum:
Kosta 346 þúsund
mannslíf árlega
I NYJUSTU skýrslu banda-
ríska landlæknisins um reyk-
ingar kemur fram að talið er
að reykingar kosti bandarísku
þjóðina 346 þúsund mannslíf á
ári. Talið er að tjón banda-
ríska þjóðfélagsins vegna
reykinga nemi árlega um 18
milljörðum dollara eða um
5846 milljöðrum íslenzkra
króna. í síðustu skýrslu er
sérstaklega vakin athygli á
hvert hættuspil reykingarnar
eru fyrir konur, iðnverka-
menn, börn og unglinga. Enn-
fremur kemur fram í skýrsl-
unni, sem gefin er út 11.
janúar síðastliðinn, að hætt-
urnar, sem fylgja reykingum,
hafi verið vanmetnar þegar
fyrsta skýrslan var gefin út
árið 1964. Reykingar eru í
skýrslunni kallaðar „hægfara
sjálfsmorð".
körfukerrur
Topper lyfti-útbúnaöurinn er knúinn af vökvadælu sem drifin er af
12 volta rafmótor.
Tveir til fjórir rafgeymar knýja vökvadælurnar. (Fjöldi rafgeyma fer
eftir tegund).
Hleöslutæki fylgir hverjum Topper, sem notar 220 volta spennu.
Þér getiö valiö um þrjár stæröir af Topper körfukerrum.
SUPER TWO SUPER THREE SUPER FOUR
Mesta virmuhæö 10500 13500 17000
Mesta pallhæö körfu 8810 11860 15210
Hámarks hliöarfærsla 4260 5480 6700
Lyftigeta 226 kg 226 kg 226 kg
Þyngd án rafgeyma 780 kg 1200 kg 1820 kg
Stærö kröfu 1200x600 1200x600 1200x600
Snúningur körfu 180° 180° 180°
Hæö í flutningsstööu 2286 2286 2450
Lengd í flutningsstööu 4300 4700 5100
Breidd í flutningsstööu 1550 1650 2400
Rafgeymar 2x95 AMP 2x95 AMP 2x95 AMP
pfnmn/on & ymjron Ltd.
Ægisgötu 10, sími 27745. Kvöldsími 23949.