Morgunblaðið - 03.05.1979, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. MAÍ1979
37
Önnur skýrsla segir frá því hvernig
buröarmenn á Entebbe-flugvelli
hafi verið ráönir til aö hlera samtöl
feröamanna. Enn ein skýrsla hefur
að geyma skrá eftir fyrrverandi
viöskiptaráöherra er sýnir aö flestir
starfsmenn tveggja feröamanna-
hótela séu af ættflokkum Acholis-
og Langi-manna sem voru andvígir
Amin.
Skýrslur sem þessar leiddu til
lögregluaögeröa í háskólanum og
fjöldamorða í svo stórum stíl aö
talið er að 350.000 eöa fleiri hafi
veriö myrtir á átta árum. Þeir sem
liföu af dvöl í fangelsum Amins
sögöu frá kynferöislegum mis-
þyrmingum og skipulögöum morð-
um.
Fluttur út í skóg
Úgandískur blaöamaöur, sem
haföi á sér skjöl neöanjarðarhreyf-
ingar andstæöinga Amins, var
handsamaöur á landamærunum
fyrir átta árum, færöur í fangelsi og
síöan fluttur út t skóg, skotinn í
báöa fætur og skilinn eftir til þess
aö deyja. Þaö bjargaöi lífi hans aö
hann gat skriðiö til kofa nokkurs
þar sem hann fékk hjálp. Seinna
feröaöist hann aö næturþeii til
ættingja sinna í Suöur-Uganda þar
sem hann hvíldi sig í langan tíma
þar til hann haföi náö sér og eftir
þaö tókst honum aö iokum aö
komast inn í Kenya meö því aö
vaöa yfir á.
Viö skipulagða ógnarstjórn
Amins bættust óskipulögö og
óundirbúin ofbeldisverk hermanna
hans. Ef hermann langaöi í bíl
skipaöi hann bílstjóranum aö af-
henda sér lyklana. Úgandísk hjón
hættu aö fara á diskódansleiki því
aö hermaður gat átt þaö til ef sá
gállinn var á honum aö ganga út
meö hverri þeirri stúlku sem hon-
um leizt vel á. Hver sá sem mót-
mælti var barinn eöa skotinn. „Ef
menn áttu bíl óku þeir honum ekki,
því aö einhver hermaöur gat séö
hann,“ sagöi kaupsýslumaöur sem
lifði af fangelsisvist. „Menn reyndu
aö sýna ekki á nokkurn hátt aö þeir
ættu eignir. Menn héldu bara kyrru
fyrir heima hjá sér og höföu hægt
um sig.“
Flestir Ugandamenn hættu aö
tala viö útlendinga. Margir foröuö-
ust sína eigin vini. „Ríkisrannsókn-
arstofan var ekki eingöngu skipuð
Núbíumönnum Amins. Ég er
Bagandamaöur og þeir uröu aö fá
aöra Bagandamenn til aö njósna
um mig,“ sagöi útlagi, sem kom til
Kampala á dögunum. „Allir ætt-
flokkar voru flæktir í netiö. Engum
var aö treysta."
Bíll fyrir þrjá
Þegar Amin stóö á hátindi valds
síns uröu mennirnir, sem myrtu
fyrir hann, ósvífnari og kærulaus-
ari. Fréttamaöur sem gaf sig á tal
við lífvörö meöan hann var aö bíða
eftir aö Amin birtist í þorpi í
suöurhluta Uganda fyrir nokkrum
árum, varö furöu lostinn þegar
taliö barst aö bifreiöum. „Maður,
ég er virkilega hrifinn af þessum
amerísku bílum. Þeir eru svo miklu
stærri en evrópskir bílar. Þaö er
hægt aö koma þremur fyrir í
farangursgeymslu Buick.“ Flokkar
manna, sem höföu þaö verkefni aö
koma óvinum Amins fyrir kattar-
nef, læddust oft aö fórnarlömbum
sínum þegar þau voru á gangi á
götu í Kampala, stungu þeim í
farangursgeymslu bifreiöa og óku
þeim út í nálægan skóg.
Þar sem þannig stóö á fækkaöi
óðum þeim Evrópumönnum og
Bandaríkjamönnum, sem héldu
kyrru fyrir. Nokkrir kaupsýslumenn
létu sem þeir sæju ekkert og héldu
því fram að lífiö í Uganda væri meö
eölilegum hætti. Sumir uröu eftir af
því þeir höföu dvalizt mestalla ævi
sína í landinu. Aörir, þeirra á meöal
margir trúþoöar, neituöu aö fara úr
landi af því þeir töldu þaö skyldu
sína að hjálpa Ugandamönnum.
Ógnarstjórninni fylgdi efnahags-
leg afturför er rýröi lífskjör um þaö
bil einnar og hálfrar milljónar
Ugandamanna sem býr í bæjum.
Kagenda Atwoki, austur-afrískur
blaöamaöur, skrifaöi fyrir skömmu:
„Undanfarin átta ár hefur ekkert
nýtt sjúkrahús veriö reist í Uganda,
engin lyfjaverzlun, jafnvel engin
lækningastofa hefur séö dagsins
SUDAN
ETHIOPIA
Lake
Ruofo/f
UGANDA
Kampala
KENYA
Nairobi
RWANDA
BURUNDI
TANZANIA
ZAMBIA
Lake
Malawi
ZAIRE
Lake
Tanganyika\
M«es 300
fndian .
V .Öcean
Dares Salaam
Lule forseti
Þjóðhöfðingi
Nyerere hélt því fram frá upphafi,
að Ugandamenn yröu sjálfir að
steypa Amin af stóli. Hann hefur
boöizt til aö koma fyrir SÞ og verja
gerðir sínar og ef hann gerir þaö
má búast viö aö hann mæti haröri
gagnrýni, meðal annars frá Afríku-
ríkjum. En almenn gleði, sem
endalok einhverrar grimmilegustu
haröstjórnar heimsins hefur vakiö,
mun yfirgnæfa þá gagnrýni sem
Nyerere sætir. Hann hefur losaö
Uganda viö Amin og fjöldamorö-
ingi er ekki lengur þjóöhöföingi í
fullvalda ríki. Slíkir menn eru settir í
fangelsi eöa á hæli í siöuðum
þjóöfélögum, en hernaðaríhlutun í
fullvalda ríki er brot á alþjóöalög-
um. Enn hefur ekki fengizt lausn á
því hvaö eigi að gera viö slíka
menn ef þeir eru þjóðhöfðlngjar.
þurfa aö biöjast afsökunar á inn-
rásinni, þótt hún brjóti gegn al-
þjóöalögum. Áöur en innrásin í
Uganda var gerö spuröi hann
hvernig Einingarsamtök Afríku
gætu fordæmt kynþáttaharöstjórn
í Suður-Afríku en þagaö yfir harö-
stjórnum svartra manna í álfunni.
„Amin hefur drepiö fleiri Afríku-
menn en Búar undir apart-
heid-stjórn sinni,“ sagði Nyerere.
forseta aö beita her sínum til aö
hjálpa Ugandamönnum aö losa sig
viö haröstjórn Amins brýtur í bága
viö grundvallarreglur Sameinuöu
þjóöanna og Einingarsamtaka
Afríku, sem fordæmdu Sómalíu
fyrir aö senda her inn í Oga-
dan-auðnina í Eþíópíu, enda þótt
innrás Víetnama í Kambódíu væri
látin óátalin vegna ósamkomulags
hjá SÞ. En Nyerere telur sig ekki
Verksmiðjur og byggingar í Ijósum logum í Kampala eftír árásina á
borgina. Tanzaníuhermenn réöu ekkert viö eldana.
Ijós nokkurs staðar í Uganda,
engum nýjum skóla hefur veriö
komiö upp, enginn nýr vegur hefur
veriö lagður. Á undanförnum fimm
árum hefur þjóö Uganda oröiö aö
vera án lyfja, sápu, salts, sykurs. í
skólunum er ekkert blek, engin
krít, engar bækur. Almannasam-
göngukerfiö hefur hrunið til grunna
... verzlun innanlands hefur aö
heita má lognazt út af þannig aö
bananar, sem eru ræktaöir í Vest-
ur-Ankole, komast ekki á markað í
Kampala.“
Matarskortur jókst þegar þannig
var ástatt og verðlag rauk upp úr
öllu valdi. Til þess aö kaupa eitt
kíló af kjöti þurfti fimmtíu shillinga
(tæplega 2.700 ísl. kr.) sem kostaöi
10 shillinga í Kenya. Kýrverö
hækkaði í 10.000 shillinga (412.500
ísl. kr.), sem eru rúmlega sexföld
árslaun bónda. Hnignunin varö til
þess aö skrifstofumenn í Kampala
neyddust til aö nota helgarnar til
aö rækta grænmeti á fjölskyldubýl-
um. Framleiöendur gróöavænlegr-
ar uppskeru eins og baömullar og
kaffis neyddust til aö snúa sér aö
kotbúskap.
Stíflan brestur
Amin setti líka skoröur viö upp-
lýsingafrelsi og skerti feröafrelsi.
Erlend rlt, sem gagnrýndu hann,
voru bönnuö, flestum erlendum
fréttamönnum var synjaö um vega-
bréfsáritun, aöeins örfáir útvaldir
fengu leyfi til þess aö fara til
útlanda.
Þegar íbúar Kampala vöknuöu
11. apríl og fréttu aö Amin væri
farinn brast flóögaröur niður-
bældra tilfinninga. Fólk fór ráns-
hendi um verzlanir, sem vinir Am-
ins áttu, og réöst inn í stjórnar-
skrifstofur. Sumir hermenn Amins
voru baröir í hel. Embættismenn
nýju stjórnarinnar fordæmdu grip-
deildirnar, en geröu lítiö til aö
stööva þær. Sumir þeirra sögöu í
einkaviötölum, aö þeir sem höfðu
oröiö aö þola átta ár undir stjórn
Amins ættu skilið aö fá þaö sem
þeir gætu oröiö sér úti um.
Á fyrstu sigurdögunum föömuö-
ust Ugandamenn á götum úti. Þeir
fóru aö tala við ókunnuga. Allir
sem voru viöriðnir fall Amins voru
hylltir sem hetjur, jafnvel frétta-
menn, sem aöeins fylgdust meö
atburöunum. Næturvöröur í skrif-
stofubyggingu í miðborginni brosti
og kinkaöi kolli þegar fréttamaöur
gekk hjá. „Viö erum mjög, mjög
hamingjusamir og þú er velkominn
hér,“ sagöi næturvörðurinn — og
slíkum viðtökum hafði fréttamaö-
urinn ekki átt aö venjast í heim-
sóknum til landsins í sjö ár. Annar
Ugandamaöur gekk til hans og
sagði: „Þakka þér fyrir, þakka þér
fyrir. Viö Ugandamenri erum end-
urfæddir."
Sú ákvöröun Nyereres Tanzaníu-
Tanzaníuhermaöur — hlustar á
tónlist í útvarpstæki á víg-
stöðvunum.
Sigurgleðin: Ojak yfirmaður
innrásarhersins hylltur.