Morgunblaðið - 03.05.1979, Side 25

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. MAÍ 1979
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. MAÍ1979
25
IHíírgf! Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjórí Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og afgreiösla Aðalstræti 6, sími 10100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 3000.00 kr. á mónuði innanlands.
1 lausasölu 150 kr. eintakið.
Landsfundur
Sjálfetaeðisflokksms
egar Sjálfstæðisflokk-
urinn heldur landsfund
sínn er það meirihátt-
ar stjórnmálaviðburður.
Landsfundur hans verður
settur í dag og sækja hann
um 900 fulltrúar hvaðan-
æva að af landinu. Þess
verður minnzt, að 50 ár eru
liðin frá stofnun Sjálfstæð-
isflokksins. Allan þann
tíma hefur hann gegnt for-
ystuhlutverki í íslenzkum
stjórnmálum. Og frá stofn-
un lýðveldis hefur hann átt
mestan þátt í að móta þá
stefnu, sem hefur gert okk-
ur mögulegt að búa við
einhver beztu lífskjör í
heimi, tryggt öryggi þjóð-
arinnar og yfirráðin yfir
hafsvæðinu umhverfis
landið.
Á landsfundinum verður
stefnuskrá Sjálfstæðis-
flokksins tekin til nýrrar
endurskoðunar. Fjöldi
manns hefur á undanförn-
um vikum og mánuðum
lagt á sig mikla vinnu í
málefnanefndum flokksins
til þess að hin nýja stefnu-
skrá geti orðið sem gleggst
og taki á þeim vandamál-
um, sem við er að glíma í
nútímaþjóðfélagi. Jafn-
framt verður horft til
framtíðarinnar með því að
glöggva sig á, hver sé æskij
leg þróun til aldamóta. í
öllu þessu starfi hafa hug-
sjónir frjálshyggjunnar
vísað veginn, — sú lífsskoð-
un að okkur farnist bezt,
þegar hver einstakur er
sem frjálsastur gerða sinna
og athafna. Það er því við
því að búast, að skilin milli
Sjálfstæðisflokksins og
annarra flokka verði skýr-
ari en áður eftir þennan
landsfund.
Sj álf stæðisflokkurinn
hefur frá öndverðu verið í
sérstöðu meðal íslenzkra
stjórnmálaflokka. Hug
sjónir hans eru sprottnar
upp úr lífsskoðun þjóðar-
innar um aldir og nærast á
þeirri trú, að það sé hlut-
verk þjóðfélagsins að gefa
þeim olnbogarými, sem
hafa þrá til athafna, en
skapa um leið öryggi öllum
þeim, sem ekki ganga heilir
til skógar eða hafa lokið
dagsverki sínu. Kjörorð
Sjálfstæðisflokksins, „stétt
með stétt“ en ekki stétt
móti stétt, er lýsandi fyrir
þau vinnubrögð, sem hann
vill starfa eftir. í daglegu
máli er oft talað um þjóð-
arskútuna. í þeirri líkingu
felst áminning um, að allir
hafi ekki einungis skyldum
að gegna um borð, heldur
beri þeim einnig að vinna
saman. Þegar efnt er til
stéttarígs er það af hinu
illa og leiðir til ófarnaðar,
eins og sagan sýnir. Við
íslendingar höfum unnið
okkar stærstu sigra, þegar
þjóðin hefur staðið saman.
Og í sókninni til bættra
lífskjara hefur mest áunn-
izt til lengdar, þegar friður
hefur haldizt á vinnumark-
aði. Launþeginn og vinnu-
veitandinn hafa báðir
mikilvægu hlutverki að
gegna. Sundraðir brjóta
þeir niður hvor fyrir öðr-
um. Sameinuðum veitist
þeim auðvelt að tileinka sér
tækninýjungar og finna
nýjar leiðir í atvinnuhátt-
um.
í Sjálfstæðisflokknum er
fólk af öllum stéttum úr
öllum byggðum landsins.
Sjónarmið þess eru að
mörgu leyti ólík og hags-
munir misjafnir í þröngum
skilningi þess orðs. En
þetta fólk er allt frjáls-
hyggjufólk. í þeirri hugsjón
eru rætur lífsskoðana þess
og byggir á manngildinu.
Sjálfstæðisflokkurinn er
stærsti flokkur þjóðarinnar
vegna þess, að hann hefur í
stefnu sinni og störfum
skírskotað til þessa og bor-
ið gæfu til að eiga menn í
sinni forystusveit, sem
hafa ekki spurt, hvað flokk-
urinn geti gert fyrir þá.
Þess vegna hafa þeir heldur
ekki spurt, hvað bezt sé
fyrir flokkinn, heldur fyrir
landið og þjóðina, þegar
erfið mál hafa beðið úr-
lausnar.
Gengi stjórnmálaflokka
er misjafnt. Þeir geta ekki
vænzt þess að auka fylgi
sitt stöðugt, heldur skipt-
ast á sigrar og ósigrar. Til
lengdar hlýtur að ráða úr-
slitum um tilverurétt
þeirra, hvort þeir eru heið-
arlegir og hugsjón sinni
trúir. Landsfundur Sjálf-
stæðisflokksins verður að
marka stefnu, sem eftir
verður tekið. Á grundvelli
hennar verða sjálfstæðis-
menn að sækja fram til
nýrra sigra og farsælla
mannlífs.
Jónas H. Haralz:
Frjálshyggja
og
velferdarríki
Grein Jónasar H. Haralz bankastjóra, Frjáls-
hyggja og velferöarríki, sem birtist hér í blaöinu
1. maí sl., brenglaðist illa, vegna bess að síður í
handrití mislögöust. Af bessum sökum er greinin
birt aftur í heild og fer hér á eftir:
I ítarlegri og vandaðri grein, sem birtist í
Morgunblaðinu þann 22. apríl s.l., heldur
Vilmundur Gylfason áfram þeim athyglisverju
umræðum, sem sprottið hafa af nýrri stefnuskrá
Sjálfstæðisflokksins, „Endurreisn í anda frjáls-
hyggju". Um margt, sem í greininni segir, hlýt ég
að vera V' mundi sammála í meginatriðum. Má í
því sambandi nefna sögulegt yfirlit hans um
iðnþróun og frjálshyggju og skýringar hans á þeim
rökum, sem lágu að baki viðreisnarstefnunni og
samvinnu Alþýðuflokksins og Sjálfstæðisflokksins.
Önnur atriði, sem Vilmundur fjallar, um tel ég þó
þurfa frekari skýringa við, en ég hefi áður gefið í
fyrri greinum mínum. Þessi atriði eru afstaða
atvinnurekenda til frjálshyggju, hugmyndafræði
Sjálfstæðisflokksins og síðast en ekki sízt tengsl
frjálshyggju og veiferðar.
Aður en ég kem að þessum þrem meginatriðum
tel ég þó rétt að benda enn einu sinni á sögulegan
misskilning, sem fram kemur hjá Vilmundi og
áður hafði komið fram hjá Þresti Ólafssyni.
Vilmundur segir, að óheft frjálshyggja á síðari
hluta 19. aldar haíi haft í för með sér “slíkt
innbyggt félagslegt ranglæti, að þjóðfélögin voru
að springa í loft upp“. Það, sem hafi forðað frá
þjóðfélagsbyltingu, hafi ekki verið frjálshyggjan
sjálf, heldur félagshyggjan, sem haldið hafi innreið
sína.
Það félagslega ranglæti, sem Vilmundur talar
um, var að sjálfsögðu ekki ávöxtur iðnþróunar eða
frjálshyggju. Það var til staðar í því þjóðfélagi,
sem fyrir var, í hrikalegri mæli en nútíma menn
gera sér yfirleitt ljóst. Iðnþróun og frjálshyggja
hrundu af stað hagvexti, og hagvöxturinn gerði
hvort tveggja í senn, að bæta lífskjör alls þorra
manna og mynda efnahagslegan grundvöll fyrir
þær félagslegu aðgerðir, sem smátt og smátt komu
til sögunnar og stefndu að auknu öryggi og
réttlæti. Hið sanna er það, sem Vilmundur segir á
öðrum stað í grein sinni, að „aukinn hagvöxtur í
vestrænum iðnaðarríkjum, svo og aukið félagslegt
réttlæti, hafi skapað nýtt umhverfi". Menn mun
sjálfsagt alltaf greina á um mikilvægi þessara
þátta hvors um sig. Hverju fékk hagvöxturinn einn
áorkað, og hversu árangursríkar voru félagslegar
aðgerðir í reynd? Hinu verður ekki á móti mælt, að
báðir þessir þættir voru að verki, og að þeir voru
hvor öðrum nátengdir.
A tvinn urekendur
og frjálshyggja
Vilmundur Gylfason gerir grein fyrir því, að
atvinnurekendur séu í sjálfu sér engir sérstakir
frjálshyggjumenn, að þeir séu reiðubúnir til að
brjóta lögmál markaðsbúskapar, ef þeir sjái sér
jfæri, og þiggja aðstoð ríkisvaldsins, ef hún standi
'til boða. Hér tekur Vilmundur upp býsna vel
kunnan þráð, en fyrir þessu gerði Adam Smith
ljósa grein í einum kunnasta kafla rits síns um
auðlegð þjóðanna. Adam Smith gerði sér engar
grillur um mannlegt eðli. Hann var mikill mann-
þekkjari, sem hafði haft náin kynni af iðnrekend-
um og kaupsýslumönnum síns tíma. Hann treysti
því ekki, að góðvild þessara manna eða víðsýni
þeirra myndu leiða til þess að störf þeirra yrðu tii
almanna heilla. Hann treysti á það eitt, að við
frjálsar markaðsaðstæður, þar sem samkeppni
ríkti, yrðu þeir að breyta á þann veg, sem bæði
þeim sjálfum og öðrum væri fyrir beztu. Þess
vegna vildi hann ryðja burtu öllum viðskipta-
tálmunum bæði innanlands og landa á mili. Því
verki verður í raun aldrei lokið, því sífellt koma fram
tilhneigingar til að reisa nýjar tálmanir, beinar
eða óbeinar, þegar öðrum hefur verið rutt úr vegi.
Það er í þessu efni, sem ríkisvaldið á mikilvægasta
hlutverki sínu að gegna í efnahagsmálum og
umbótamenn hvers tíma hafa einna mesta verk að
vinna.
Það mætti undarlegt heita, ef íslenzkir atvinnu-
rekendur væru í meginatriðum frábrugðnir
atvinnurekendum annarra tíma og annarra þjóða.
Þeir hafa vissulega beitt samtökum sér til
framdráttar og reynt, í samvinnu við ríkisvaldið,
að tryggja sér vernd og réttindi.
Á hinn bóginn verður því
heldur ekki neitað, að þeir hafi einnig oft á tíðum
haft nægilegt víðsýni til að bera til að átta sig á
því, að þegar til lengdar léti væru vernd og
sérréttindi engum til góðs. I þessu sambandi má
minna á afstöðu forustumanna sjávarútvegsins til
afnáms uppbótakerfisins 1960 og sömuleiðis til
afnáms niðurgreiðslu olíu fyrir fáum árum síðan.
Stuðningur iðnrekenda við aðildina að EFTA og
samninga við Efnahagsbandalagið á sínum tíma,
er annað dæmi af sama tagi. Skilningur bænda á
því, að hefðbundinni stefnu í landbúnaðarmálum
megi ekki halda áfram, fer meira að segja mjög
vaxandi. Ég fæ heldur ekki annað séð, en að
almennur skilningur sé nú orðið á því meðal
atvinnurekenda, að nauðsyn beri til, að vextir
haldist í hendur við verðbólgu.
Sannleikurinn er sá, að mjög svipuðu máli gegnir
í þessum efnum um atvinnurekendur og samtök
þeirra eins og um stjórnmálamenn og ríkisvaldið.
Það er unnt að beita samtökum atvinnurekenda til
að torvelda samkeppni og vernda sérhagsmuni, en
það er einnig unnt að beita þeim til eflingar
heilbrigðum markaðsbúskap. Á hliðstæðan hátt
geta stjórnmálamenn notað ríkisvaldið til að draga
taum einstakra atvinnugreina, landshluta eða
hagsmunahópa á kostnað almennrar hagsældar og
velferðar. En þeir geta einnig gert hið gagnstæða,
beitt ríkisvaldinu til að mynda þær heilbrigðu
aðstæður, þar sem atvinnuvegir dafna á grundvelli
jafnréttis og samkeppni, Hvor stefnan verður ofan
á fer eftir því, hversu mikil þekking manna og
skilningur er og að hve miklu leyti þetta hvort
tveggja fær notið sín, en það getur aðeins orðið í
frjálsu og opnu þjóðfélagi. í)
Hugmyndaflokkur eöa
hagsm unaflokkur?
Vilmundur Gylfason heldur því fram, að Sjálf-
stæðisflokkurinn hafi ekki verið flokkur frjáls-
hyggju heldur ríkisafskipta, ekki hugmynda-
flokkur heldur hagsmunaflokkur. Mikilhæfum
foringjum flokksins hafi hins vegar tekist að halda
jafnvægi miili ólíkra hagsmuna og sjónarmiða og
aflá flokknum fjöldafylgis.
1) Ég hefi áður gert afstöðu atvinnurekenda til
markaðsbúskapar að umræðuefni í erindi á
ársfundi Vinnuveitendasambands íslands (sjá
Vinnuveitendann, 2. tbl. 1977)
Fræg eru þau orð, að unnt sé að blekkja alla um
stundarsakir og suma alltaf, en ekki alla menn
alltaf. Miklir töframenn mega þeir hafa verið
forustumenn Sjálfstæðisflokksins að geta haldið
við slíkum blekkingum, sem Vilmundur telur, um
hálfrar aldar skeið. Ég held, að skýringin á styrk
og fylgi Sjálfstæðisflokksins sé allt önnur.
Flokkurir.n hafi frá öndverðu verið merkisberi
ákveðinna hugmynda, sem hafi átt mikinn og
almennan hljómgrunn meðal þjóðarinnar, og
honum hafi þrátt fyrir allt tekist bærilega að
fylgja þessum hugmyndum fram. Flokkurinn hefur
vissulega borið gæfu til að eignast mikilhæfa
foringja, en enginn foringi stýrir sundurlyndu og
vantrúuðu liði til sigurs.
Hitt er svo annað mál, að á þremur áratugum af
þeim fimm, sem flokkurinn hefur starfað, þ.e. frá
1930 til 1960, sat haftastefna og skipulagshyggja í
öndvegi hér á landi án þess að Sjálfstæðismenn
fengju rönd við reist, ekki sízt vegna ríkjandi
kjördæmaskipunar. Flokkurinn lagaði sig að
nokkru að þessum stjórnarháttum og tók þátt í
stjórn landsins á þeim grundvelli, sem ríkjandi
var. Sjálfsagt má halda því fram, að í þessu efni
hafi stundum verið gengið lengra en góðu hófi
gegndi. Eigi að síður veitti Sjálfstæðisflokkurinn
haftastefnunni eindregna andstöðu á árunum
1930—1940 og beitti sér fyrir róttækum breyting-
um í átt til frjálshyggju 1950 og aftur 1960, með
þeim árangri, sem alkunnur er.
Um þetta leyti höfðu þær breytingar orðið á
sjónarmiðum bæði Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins, að þeir gátu sameinast um þá stefnu
frjálshyggju og velferðar, sem Vilmundur lýsir í
grein sinni. Framkvæmdin var þó ekki fullkomin,
frekar en önnur mannanna verk. Á landbúnaðar-
málum var ekki tekið og úreltri verðlagslöggjöf
fékkst ekki haggað. Ágreiningur var þó ekki um
þessi mikilvægu mál á milli flokkanna sem slíkra,
heldur var ágreiningur um landbúnaðarmálin innan
Sjálfstæðisflokksins og um verðlagsmálin innan
Alþýðuflokks. Þröngsýn og skammsýn sjónarmið
sérhagsmunahópa réðu ferðinni eins og oft vill
verða. Sjálfstæðisflokkurinn treysti sér ekki til að
ganga í berhögg við ríkjandi sjónarmið bænda, né
Álþýðuflokkurinn við ríkjandi sjónarmið verka-
lýðsforustunnar. Því fór sem fór, og áratug síðar
blasa afleiðingarnar við.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur ekkert einkaleyfi á
frjálshyggju og þaðan af síður á niðurstöðum
vísindalegrar hagfræði. Engu slíku hefur mér
dottið í hug að halda fram. Alþýðuflokkurinn getur
vissulega skírskotað til stuðnings við frjálshyggju
undanfarna áratugi. Að því leyti sem Framsóknar-
flokkurinn rekur hugmyndfræðilegar rætur til
samvinnuhreyfingarinnar ætti hann óneitanlega
að vera frjálshyggjunni hliðhollur, þótt önnur
sjónarmið virðist oftar hafa orðið yfirsterkari. En
eigi að síður hefur enginn íslenzkur stjórnmála-
flokkur jafnlengi og af jafnmiklum þrótti haldið
merki frjálshyggjunnar á lofti og Sjálfstæðis-
flokkurinn.
Á þeim áratug, sem nú er senn á enda, hefur
frjálshyggjan að nýju átt i vök að verjast bæði hér
á landi og í öðrum löndum. Ný vandamál hafa
komið fram í dagsljósið og samræming frjáls-
hyggju og velferðar hefur reynst meiri vand-
kvæðum bundin en áður. Þessi viðhorf settu mark
sitt á starf Sjálfstæðisflokksins í ríkisstjórn á
síðasta kjörtímabili og drógu úr árangri þess
starfs. Flokkurinn hefur nú brugðist við vandanum
með því að hefja merki frjálshyggjunnar á ný og
benda á leiðir til samræmingar frjálshyggju og
velferðar, sem hann telur færar. En hvernig hafa
Alþýðuflokkurinn og Framsóknarflokkurinn
brugðist við? Þeir hafa báðir lagt fram stefnuskrár
í efnahagsmálum, sem eru að því leyti til
fyrirmyndar, að gert er ráð fyrir samræmdri og
virkri stefnu í þeim málum til þess að vinna bug á
verðbólgu, halda jafnvægi í erlendum viðskiptum
og örva hagvöxt. En hvorug stefnuskráin segir
neitt um það, á hvers konar þjóðarfélagsgrunni
þessir flokkar vilja byggja. Raunar má segja, að
bæði stefnuskrá Alþýðuflokksins og einátakar
tillögur þingmanna hans séu i aðra röndina
gagnsýrðar af skipulagshyggju og tortryggni í garð
frjálsra athafna einstaklinga og fyrirtækja og það
í mun ríkara mæli en stefnuskrá Framsóknar-
flokksins. Á meðan svo er, getur Alþýðuflokkurinn
heldur lítið tilkall gert til þess að telja sig
merkisbera frjálshyggju á íslandi, þótt vel megi
vera að kosningabarátta hans á s.l. ári hafi borið
þann blæ.
Óskýrar og reikular hugmyndir þessara tveggja
flokka um meginatriði stjórnmálanna, hljóta að
hafa mikil áhrif á almennt stjórnmálaástand í
landinu. Það sem mestu máli skiptir, er þó líklega
það, að þær stuðla að því að halda Alþýðubanda-
laginu föstu í hefðbundnum hugmyndum sínum og
koma í veg fyrir, að það taki þeim þroska, sem
skyldir flokkar í álfunni hafa tekið. Það er
alkunna, að sumir flokka kommúnista í
Vestur-Evrópu hafa mjög breytt afstöðu sinni til
bæði utanríkismála og til þjóðmála yfirleytt. Nú
nýlega hefur einn helzti forustumaður ítalskra
kommúnista, Luciano Barca, lýst því yfir í
blaðaviðtali D, að ítalski kommúnistaflokkurinn
muni í stjórnarsamvinnu við aðra flokka leggja
fram raunhæfar tillögur og ekki leita eftir
róttækum þjóðfélagsbreytingum. Þetta verður
varla skilið á annan veg en þann, að flokkurinn sé
reiðubúinn að starfa á grundvelli þess blandaða
hagkerfis, sem ríkjandi er á Ítalíu, og vinna að því
að það kerfi geti skilað sem mestum árangri. Á
sama tíma leggur Alþýðubandalagið fram tillögur
um efnahagsmál hér á landi, sem ekki snerta þann
veruleika, sem kringum okkur er, jafnframt því
sem það notar aðstöðu sína í ríkisstjórn til að
stuðla að grundvallarbreytingum þess þjóðskipu-
lags, sem við búum við og yfirgnæfandi hluti
þjóðarinnar styður.
Frjálshyggja og velferð
Vilmundur Gylfason heldur því fram, að Sjálf-
stæðisflokkurinn sé nú að hverfa frá fyrri
stuðningi sínum við velferðarstefnu og frá þeirri
samræmingu frjálshyggju og velferðar, sem leitað
hafi verið eftir á viðreisnarárunum. Héðan í frá
skuli frjálshyggjan ein, köld og ómenguð, ráða
ríkjum. Vilmundur gengur meira að segja svo
langt að halda því fram, að Sjálfstæðisflokkurinn
hafi snúið baki við þeirri heildarstjórn efnahags-
mála, sem hann hafi tekið þátt í að móta á
viðreisnarárunum.
Um það þarf ekki að fara mörgum orðum, hvort
Sjálfstæðisflokkurinn telji þörf heildarstjórnar
efnahagsmála eða ekki. Sjálf stefnuskráin ber því
ljósast vitni, að flokkurinn telur slíka stjórn
1) The Economist, 7. apríl s.l.
óhjákvæmilega, enda þótt hann hugsi sér hana
með talsvert öðrum hætti en Alþýðuflokkurinn og
Framsóknarflokkurinn, ekki sízt í kjaramálum.
Miklu meiri ástæða er til að fjölyrða um fyrra
atriðið, samræmingu frjálshyggju og velferðar, og
mun ég freista þess að skýra það nokkru nánar,
enda þótt ég hafi þegar vikið að því í fyrri grein.
Á undanförnum áratugum hafa útgjöld til
trygginga, heilbrigðismála og menntamála aukist
jafnt og þétt í hlutfalli við þjóðarframleiðslu
hvarvetna á Vesturlöndum. Mun ekki fjarri lagi, að
þessi útgjöld séu nú að tiltölu tvisvar til þrisvar
sinnum hærri en þau áður voru og útgjöld ríkis og
annarra opinberra aðila hafi hækkað að sama
skapi. Þessi útgjaldahækkun átti stoð sína í örum
hagvexti. Lengi vel var unnt að láta vaxandi hluta
árlegrar framleiðsluaukningar ganga til þessara
þarfa, en eiga samt nægilega mikið eftir til þess að
bæta kjör manna með beinum hætti og standa
undir fjármunamyndun í atvinnulífinu. En vel-
ferðarþarfirnar reyndust lítt seðjanlegar og nýjar
og nýjar þarfir og kröfur komu til sögunnar, ekki
sízt í umhverfis- og byggðamálum. Sá skilningur,
sem menn höfðu áður haft, á nauðsyn þess að velja
og hafna og sá agi, sem honum var samfara, fór
einnig smátt og smátt forgörðum. Menn fóru að
telja allt kleift og vilja gera alla hluti í einu.
Almenn stjórn efnahagsmála fór því að meira eða
minna leyti úr skorðum, vilji manna til að leggja
sig fram dvínaði og geta atvinnulífsins til endur-
nýjunar og framfara minnkaði. Það dró úr
hagvexti og beinum kjarabótum og jafnframt úr
getunni til að standa undir auknum velferðar-
byrðum. Samtímis kom það í ljós, að velferðarút-
gjöldum var að verulegu leyti illa varið. Þau gengu
ekki nema að hluta til þeirra, sem á þeim þurftu að
halda, hurfu í skriffinnskukostnað og var sóað í
miður vel rekna þjónustu og illa valdar fram-
kvæmdir. Þetta er sú kreppa velferðarríkisins, sem
nú blasir við hvarvetna á Vesturlöndum og enginn
stjórnmálaflokkur getur komist hjá að taka
afstöðu til.
Sjálfstæðisflokkurinn vill snúast gegn þessum
vanda með tvennum hætti. I fyrsta lagi vill hann
efla frjálshyggju í atvinnu- og efnahagslífi. Með
þessu móti vill hann stuðla að auknum hagvexti og
þar með styrkja og breikka þann grunn, sem
velferðin hvílir á. Jafnframt vill hann leyfa fólki
að ráða því sjálft í auknum mæli, hvernig það
ráðstafi tekjum sínum, enda enginn annar dóm-
bærari um þarfirnar. í öðru lagi vill flokkurinn á
grundvelli styrks atvinnulífs og vaxandi þjóðar-
framleiðslu halda áfram að efla velferð á grund-
velli samhjálpar. En hann telur, að leita verði í
verulegum mæli nýrra leiða í þessu efni, ef
viðhlítandi árangur eigi að nást. Þær leiðir fela
það í sér, að fjárhagsleg ábyrgð fylgi framkvæmd-
um og rekstri, að þjónústa sé falin þeim áðilum,
sem næst standa þeim, sem hennar eiga að njóta,
að tillit sé tekið til kostnaðar og nytja í velferðar-
málum á hliðstæðan hátt og í öðrum greinum eftir
því, sem við verði komið. í þessu efni er mikið verk
óunnið og margt óljóst. Það er von Sjálfstæðis-
flokksins, að allur almenningur og aðrir stjórn-
málaflokkar átti sig í vaxandi mæli á þeim vanda,
sem hér er fyrir hendi, og þeim leiðum, sem færar
eru til lausnar. Hvernig til tekst í þessu efni á
næstu árum og áratugum mun ekki aðeins skipta
sköpum um hagsæld okkar og velferð heldur einnig
um framtíð þess frjálsa þjóðfélags, sem hér hefur
staðið.
Kalt i veðri um allt land
Morgunblaðið haíði samband við nokkra fréttaritara
sína úti á landsbyggðinni í gær og fara frásagnir
þeirra hér á eftir:
Sandgerði:
• „Þokkaleg
vertíð“
Vertíðin sem nú er á enda
hefur ekki verið sérlega góð en
þokkaleg miðað við vertíðina í
fyrra,“ sagði Jón Júlfusson
fréttaritari Mbl. í Sandgerði.
„Búið er að landa úr bátunum
hér 9.890 lestum úr 2162 sjóferð-
um, 2614 tonnum meira en í fyrra.
Togararnir hafa landað 1235 tonn-
um. Stóra spurningin nú er hvert
bátarnir leita. Margir munu taka
því rólega þangað til þeir fara á
netin aftur, aðrir bíða lengur eða
þangað til þeir fara á rækju- og
humarveiðar. Sumir eru einnig að
hugsa um að fara á lúðuveiðar.
Þrír bátanna fara fljótlega aftur á
línuveiðar."
Jón sagði að mikið hefði verið
um norðanátt og kulda í vetur og
væri reyndar enn. „Gæftir hafa
verið góðar fyrir netabátana.
Línubátarnir hafa hins vegar sótt
suður fyrir land vegna norðanátt-
arinnar og landaði í Grindavík.
Það sama er að segja um trollbát-
ana.“
Jón sagði að vinna væri þó
nokkur í Sandgerði en ekki of
mikil. „Það er ekki að vita hvernig
verður nú er bátarnir hætta á
vertíðinni en við vonum að ekki
komi til atvinnuleysis," sagði Jón
að lokum.
Grímsey:
• Foráttu-
brim
• „Hér er glaðasólskin en hvasst
og dálítið frost,“ sagði Alfreð
Jónsson í Grímsey.
„Foráttubrim hefur verið hér í
heila viku og bátar hafa ekki
komist á sjó. Hér er þó ekkert
atvinnuleysi því ef viljinn er fyrir
hendi er alltaf nóg að gera. í
Grímsey hefur aldrei neinn maður
komið á atvinnuleysisskrá því við
teljum slíkt vera til minnkunar.
Menn hafa alltaf nóg að gera ef
þeir vilja.
Mannlífið hér er ágætt. Það er
nokkuð síðan hér var messað en
Kiwanismenn voru með konukvöld
fyrir skömmu. Það var mikil hgtið
og skemmtileg."
Alfreð sagði að lítill snjór hefði
verið í Grímsey í vetur en mikið
frost. „Það hefur ekkert snjóað
hjá okkur þótt það hafi snjóað á
landinu," sagði hann að lokum.
A.Skaftafellssýsla:
• „Fénaður
vel fram
genginn“
„Veturinn heíur verið kaldur
hér eins og annars staðar og að
því leyti óvenjulegur að töluverð-
ur snjór hefur verið hér í vestari
sveitunum,“ sagði Egill Jónsson
fréttaritari Mbl. í Austur-Skafta-
fellssýslu.
„Klaki í jörðu er misjafnlega
mikill. Sums staðar er hann mjög
lítill en annars staðar allt upp í '/2
metra.“
Egill sagði að mikill kuldi væri
þess dagana í Austur-Skaftafells-
sýslu. „Áður voru tún aðeins farin
að gróa en það hefur að sjálfsögðu
stöðvast alveg.
Fénaður er vel fram genginn
‘enda voru hey sérlega góð á s.l.
sumri. Sauðburður hófst
missnemma hér. Hjá sumum
bændum hefur sauðburður staðið
yfir í viku en annars staðar er
hann rétt að hefjast.
Horfur eru á því að annasamt
verði hjá bændum þennan mánuð
en tæpast verður hægt að setja
niður kartöflur fyrr en um
mánaðamót."
Egill kvað mannlíf í sveitunum
vera ágætt. „Menn hafa staðið í
fundahöldum hér upp á síðkastið
og ýmis félög og klúbbar lokið
starfsemi sinni og menn nú óðum
að fara að snúa sér að vörönnum
og öðrum alvarlegri verkefnum."
Bfldudalur. Allur snjór er nú horíinn úr byggd á Bfldudal og var
þar sólskin en kuldi er hatt var samband við fréttaritara Mbl. þar
í gær.
Ljósm. Mats Wibe Lund.
Híldudalitr:
• „Sólskin
og kuldi“
„Tíðin hér er góð,“ sagði Páll
Hannesson fréttaritari Mbl. í
Bfldudal. Veður er mjög kalt en
logn og sólskin. Allur snjór er
farinn úr byggð, það fennti svo-
lítið á mánudagskviildið en allan
snjó tók aftur í gær.“
Páll sagði að annar línubátur
Bíldælinga, Hafrún, hefði hætt
veiðum. „Steinar er hér enn við
veiðar og hefur aflað sæmilega,
aðallega steinbít. Smærri rækju-
bátar eru nú farnir að búa sig á
aðrar veiðar og einn bátur hefur
hafið hörpudiskveiðar. Sá afli sem
komið hefur að landi er vinnandi
með þeim tækjum sem til eru og
næg atvinna er hér eins og er.“
Páll sagði að heldur lítið væri
um samkomur í Bíldudal en
mannlífið gengi þar sinn vana-
gang.
Intrlákshöfn:
• „Mjöggóð
vertíð“
„Mjög góð vertíð er nú á enda.
Endanlegar tölur um afla liggja
enn ekki fyrir en þó eru allir
bátar hættir veiðum,“ sagði
Ragnheiður Ólafsdóttir frétta-
ritari Mbl. í Þorlákshöfn. Þrír
aflahæstu bátarnir eru Jón á
Hofi með rúm 1120 tonn, annar
er Friðrik Sigurðsson með 1097
tonn en Höfrungur er þriðji með
1090 tonn.
Nýi skuttogarinn, Þorlákur ÁR
5, kom inn á fimmtudag úr sinni
fyrstu veiðiför, sem tók 6 daga,
með 92 tonn. Uppistaðan í aflan-
um var ufsi. Togarinn Jón Vída-
lín kom inn í gær með 100 tonn en
hann mun eiga að fara í slipp.
Mikið er um framkvæmdir hér
en helstu framkvæmdirnar á
vegum hreppsfélagsins eru hita-
veitan og bygging leikskóla.
Lagningu dreifikerfis hitaveit-
unnar hefur verið skipt í 5
áfanga. Fyrsti áfanginn hefur
verið boðinn út og var skipt í 5
áfanga. Fyrsti áfanginn hefur
verið boðinn út og var tilboði
Suðu s.f. í Hafnarfirði tekið.
Annar og þriðji áfangi verksins
hefur einnig verið boðinn út en
það er ófrágengið hver tekur þá.
Fjórði áfangi verður boðinn út nú
á næstu dögum.
Bygging leikskólans mun hefj-
ast í vor. Hann er hannaður fyrir
40 börn í tveimur deildum, 20
börn í hvorri. Áformað er að gera
leikskólann fokheldan í sumar.
Þá er fyrirhugað að byggja
sundlaug og einnig að ganga frá
áhaldahúsi hreppsins og hitaveit-
unnar. Það hús er um 500 m*.
Ragnheiður sagði að veður
væri kalt og leiðinlegt í Þorláks-
höfn. „Við vorum farin að vonast
eftir vori en nú tökum við páska-
liljurnar inn freðnar og þær
springa út inni á borði hjá okkur.
í morgun kl. 6 var hér 6 stiga
frost og um hádegið var frostið 2
gráður," sagði Ragnheiður að
lokum.