Morgunblaðið - 06.07.1979, Síða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. JÚLÍ1979
Þrjú þúsund sinnum meiri
hætta á að verða fyrir eld-
ingu en hlutum úr Skylab
/
J

■■ ■
>
■M

r
■
mmimm
Af>töðumynd er sýnir svæði í
Norður- o>? Suður-Ameríku sem í
hættu eru frá hrapandi hlutum
úr Skylah-vísindastöðinni. Við
hverja hringferð um jörðina fær-
ist Skylah 100 metra nær. en
nýjustu útreikninjíar NASA
benda til þess. að stöðin hrapi til
jarðar 12. júlí næstkomandi.
Astæðan fyrir hrapinu eru rang-
ír útreikningar vísindamanna
N ASA á tíðni sólgosa.
Vísindamenn bandarísku
geimvísindastofnunarinnar
(NASA) leggja um þessar mund-
ir nótt við dag við að reikna út
hvernær og hvar geimvísinda-
stöðin Skylab falli til jarðar.
Samkvæmt nýjustu útreikning-
um er gert ráð fyrir að Skylab
falli til jarðar 12. júlí næstkom-
andi, en hvar hlutar stöðvarinn-
ar koma niður er hins vegar ekki
vitað með vissu, enda má lítið út
af bera til að hlutar stöðvarinn-
ar komi niður í annarri heims-
álfu en ráð var fyrir gert.
Vísindamenn NASA segja þó, að
möguleikarnir á að 'einhver
hljóti meiðsli af hrapandi hlut-
um Skylabs séu aðeins einn á
móti 150.
Hvað er það sem veldur því að
Skylab er í þann mund að hrap'a
til jarðar, eftir aðeins sex ár úti
í geimnum, en í upphafi gerði
NASA ráð fyrir því að stöðin
yrði a.m.k. 10 ár í notkun?
Sérfræðingar NASA hafa við-
urkennt að þeim hafi orðið á
mistök í útreikningum sínum á
tíðni sólgosa, sem hafa mikil
áhrif á yztu lög gufuhvolsins.
Reiknuðu þeir með hlutfallslega
lítilli tíðni sólgosa, og Skylab því
skotið á braut í aðeins 200 mílna
fjarlægð frá jörðu. í reynd urðu
sólgosin fleiri en gert var ráð
fyrir og mótstaðan því meiri.
Hefui- geimvísindastöðin þar af
leiðandi færst hægt og rólega í
átt til jarðar, eða um 100 metra i
hverri hringferð hennar um
jörðu. Þrátt fyrir ábendingar
bandaríska loftferðaeftirlitsins
og rússnekra vísindamanna um
að sólgos yrðu meiri en reiknað
hefði verið með héldu vísinda-
menn NASA fast við fyrri spár
sínar og þegar afleiðingarnar
urðu ljósar var um seinan að
koma í veg fyrir hrap Skylabs.
Urðu vísindamenn NASA þess
áskynja í marz 1978 að Skylab
var „á niðurleið" og lét lítt að
stjórn.
Afdrif Skyiabs eru þegar orðin
álitshnekkir fyrir vísindamenn-
ina. Þegar Skylab var skotið á
loft bentu brezkir vísindamenn
einnig á röngu forsendurnar
varðandi sólgosin og spáðu því
að Skylab félli til jarðar að sex
árum liðnum, sem og raunin er
að verða á. Bretarnir spáðu því
einnig að Skylab hrapaði 14. júlí,
eða tveimur dögum seinna en
NASA. Ennfremur halda brezku
vísindamennirnir því fram að
fólk verði ekki fyrir hlutum úr
Skylab, þar sem hlutirnir kæmu
niður á hafi úti eða á óbyggðu
landi. Bentu þeir á að í mánuði
hverjum hröpuðu til jarðar
fimm tonn af geimrusli sem sent
hefði verið út í geiminn frá
jörðu. „Við fáum því bara fjög-
urra mánaða skammt í einu,“
sagði talsmaður brezku vísinda-
mannanna. Indverskir-stjörnu-
fræðingar hafa spáð því að
Skylab hrapi til jarðar í Síberíu
frá 9.—13. júlí og að engin slys
verði á mönnum, né skemmdir á
mannvirkjum.
í spádómum sínum segir
NASA að möguleikarnir á því að
hlutar Skylabs falli á borgir með
fleiri en 100.000 íbúa séu einn á
móti sjö. Alls vegur Skylab 77
tonn og er á hæð við 12 hæða
íbúðarblokk. Talið er að stöðin
brotni upp í allt að 500 hluta í
hrapinu og að hlutirnir dreifist á
svæði á jörðinni sem verður um
160 km breitt og 6.500 km langt.
Sérstakar áhyggjur hefur NASA
af stærstu hlutunum, en reiknað
er með að 10 stærstu partarnir
verði a.m.k. 500 kílógrömm að
þyngd. Tveir hlutanna eru tvö
tonn að þyngd og komi þeir
niður á landi á 500 km hraða á
klukkustund skilja þeir eftir sig
30 metra djúpa gíga. Efasemda-
menn hafa sagt NASA vanmeta
hættuna af hrapandi hlutum úr
Skylab og að stærstu hlutarnir
gætu skilið eftir sig giga er væru
rúmur kílómetri á breidd þar
sem þeir hröpuðu til jarðar með
allt að 2.500 km hraða á klst.
í stöðvum NASA keppast
menn við að reikna út hvenær
Skylab hefji hið eiginlega hrap,
því komi í ljós að þá sé hætta á
að stöðin hrapi niður á byggð ból
verður þess freistað að snúa
stöðinni og breyta þannig loft-
viðnáminu að hún hefji hrapið
ekki fyrr en nokkrum mínútum
seinna, en möguleikarnir til að
ráða innkomunni að öðru leyti
eru mjög takmarkaðir, að sögn
NASA.
Verði alvarleg slys af hrap-
andi hlutum úr Skylab liggur
sökin að einhverju leyti hjá
bandarískum stjórnmálamönn-
um, því snemma á þessum ára-
tug voru fjárveitingar til NASA
vegna geimskutlunnar skornar
við nögl. Dróst gerð skutlunnar
því á langinn, en henni var
einmitt ætlað að færa Skylab
fjær jörðu. Einkum á Richard
Nixon fyrrum forseti hlut að
máli, því hann beitti sér fyrir
takmörkunum á fjárframlögum
til NASA og þóttist með því vera
að fara að vilja þjóðarinnar.
Braut Skylabs liggur yfir
mörg þéttbýlustu svæði jarðar-
innar, en þar á meðal eru
Bandaríkin öll, hlutar Kanada,
mestur hluti Suður-Ameríku,
Afríka, Ástralía og Nýja-Sjá-
land og Asía. Einu borgirnar í
Evrópu sem virðast ekki vera í
hættu eru þær borgir sem eru
norðar en Brússel (þ.á m. Lond-
on, Berlín og Moskva). Eins og
áður er vikið að, er þó ógjörning-
ur að segja að svo komnu máli
fyrir um hvar hlutar Skylabs
koma niður. Það verður hægt að
gera með sæmilegri nákvæmni
klukkustundu áður en þeir hrapa
til jarðar. .
Bandarísk flugmálayfirvöld
hafa ákveðið að fara þess á leit
við flugfélög að flugvélar verði
ekki látnar fljúga yfir þeim
svæðum þar sem líklegast veður
talið að hlutir Skylab falli niður.
Þrátt fyrir að alvarleg hætta
sé á ferðum í sambandi við hrap
Skylab hefur NASA bent á að
fólki undir braut Skylabs er um
þrjú þúsund sinnum hættara við
að verða fyrir eldingu en hlutum
úr Skylab.
Ur Observer, New York
Times, AP, Reuter.
Skylab yfir borginni Yuba í Kaliforníu 20. júní sl. Ljósmyndarinn, sem tók myndina á vél með 50 mm
linsu við ljósop f 1,8 á Tri-X filmu, hafði ljósopið opið í eina mínútu og því kemur Skylab fram sem
strik. Af jörðu niðri líkist Skylab einna helzt hraðfleygri flugvél.