Morgunblaðið - 13.07.1979, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 13. JÚLÍ1979
kvrópu-
þingið
Hvað skyldu nýkjörnir fulltrúar til Evrópuþingsins í Strassborg eiga
sameiginlegt: t.d. fyrrum kanslari Vestur-Þýzkalands, Willy Brandt, franski
heilbrigðismálaráðherrann Simone Veil, brezki sósíalistinn Barbara Castle,
mótmælendaklerkurinn Ian Paisley frá Clster og elzti sonur síðasta keisara
Austurríkis-Ungverjalands, Otti von Habsburg?
Svarið er: harla fátt. Nema hvað ofanskráð hafa öll verið kjörin til
Evrópuþingsins í Strassborg sem er fyrsta alþjóðlega stofnunin sem kjörnir eru
fulltrúar til á lýðræðislegan hátt.
Það eru engin smástirni úr pólitíkinni sem sitja þetta þing. Má nefna fleiri en
hér á undan, svo sem Enrico Berlinguer leiðtoga ítalska kommúnistaflokksins,
Francois Mitterand leiðtoga franskra sósíalista og Jacques Chirac leiðtoga
Gaullistar í Frakklandi.
Til Evrópuþings eru kosnir 410
fulltrúar. Þing þetta er arftaki
þingsins sem níu lönd efnahags-
bandalagsins settu á fót. Löglega
séð hafa bæði þessi þing takmark-
að ráðgjafavald. Hitt er annað
mál að mögulegt vald Evrópu-
þingsins nýja er mikið. Felst það í
opinberum yfirheyrslum og fjár-
veitingavaldi.
Kosningar til Evrópuþingsins
nú um daginn endurspegluðu af-
staðnar þingkosningar í ýmsum
aðildarríkjum, t.d. Bretlandi og
Ítalíu. Sveiflan í pólitíkinni er til
miðjuflokka en ekki til vinstri
flokka með ákveðinn hugmynda-
fræðilegan bakgrunn eins og til-
hneigingin hefur verið undanfarin
ár. Flestar ríkisstjórnir Evrópu-
landa s.l. þrjú ár hafa verið
sprottnar úr meirihlutafylgi sós-
íalista sem síðan hafa myndað
samsteypur sem orðið hafa annað
hvort, miðju og hægri samsteypur
eða miðju og vinstri samsteypur.
Annars forðast stjórnmálafræð-
ingar að draga ákveðnar ályktanir
af nýafstöðnum kosningum til
Evrópuþingsins. Flestir flokkanna
sem tóku þátt í kosningunum
höfðu það sameiginlegt á stefnu-
skrá sinni að Evrópuþingið yrði
virkt pólitískt afl og samvinna
yrði góð.
Kosningaþátttaka var almennt
minni til þessa þings en þjóðþing-
anna heima fyrir, sbr. nýafstaðn-
ar þingkosningar í Bretlandi og á
Ítalíu.
Telja sérfræðingar orsökina
fyrir minni kosningaþátttöku til
þessa nýstofnaða þings vera van-
þekkingu kjósenda í viðkomandi
löndum á eðli og tilgangi þingsins.
Fulltrúar úr sósíalískum flokk-
um á Evrópuþingi eru 111 talsins.
Miðju og hægri flokkar mynda
meirihluta á þinginu og koma því
til með að hafa mest áhrif næsta
kjörtímabilið, fimm ár. Kommún-
istar eru 44 og neituðu sósíalist-
arnir að mynda meirihluta með
þeim.
Flokkavægið á þinginu hefur
mikil áhrif á styrk flokka í
viðkomandi löndum. Flokkur
Giscards d’Estaing græddi mikið á
því að Simone Veil, einn vinsæl-
asti pólitíkus Frakka var kjörinn.
Hins vegar fór Gaullistaflokkur
Chiracs flatt á kosningunum öfugt
við síðustu þingkosningar þar sem
Gaullistar fengu meira fylgi en
lýðveldisflokkur Giscards.
Italskir kommúnistar töpuðu 1,4
af hundraði miðað við 30 af
hundraði í nýafstöðnum þingkosn-
ingum. Þá fékk Kristilegi Demó-
krataflokkurinn í V-Þýzkalandi
Vett-
vangur
póli-
tískra
stjarna
— með
ólík
sjónar-
mið
Sir Peter Vanneck
minna fylgi í þessum kosningum
en heima fyrir.
Brezki verkamannaflokkurinn
hefur eflaust ekki gert sér háar
hugmyndir um mikið fylgi í þess-
um kosningum vegna tvísýnnar
afstöðu sinnar til Efnahagsbanda-
lagsins á umliðnum árum. Eins og
Harold Wilson sagði, hefur megin-
baráttugrundvöllur ýmissa leið-
toga verkamannaflokksins verið
„aðskilnaður Bretlands og Evr-
ópu“.
íhaldsflokkur Thatchers fékk
sextíu sæti af áttatíu og einu.
Fyrsta verkefni Evrópuþingsins
í Strassborg 17. júlí n.k. er að
kjósa forseta. Willy Brandt hefur
þótt líklegur en hin sívinsæla
Simone Veil þykir frekar koma til
greina þar sem hún er nær miðju í
pólitíkinni en Brandt.
Leo Tindeman leiðtogi Kristi-
legra Demókrata hefur sótzt eftir
leiðtogastöðu meirihluta samstöð-
unnar innan þingsins.
Efnahagsbandalagsþingið fyrra
kom saman tíu til tólf sinnum á
ári. Nýja þingið hyggst starfa af
meiri krafti. Fulltrúar fá sömu
laun og'þingmenn landa þeirra
(laun þeirra eru æði misjöfn).
Allur ferðakostnaður þeirra verð-
ur greiddur. Getur hann orðið
mikill ef þingið heldur helming
fundanna í Strassborg, hinn helm-
inginn í Luxemborg og nefndar-
fundi í Brussel.
Deilur standa um þessa áætlun.
Willy Brandt sagði að þingið réði
sínum samastað sjálft, sbr. að það
væri réttur hverrar fjölskydu að
fá að ráða bústað sínum.
Nýir fulltrúar —
samt ekki nýliðar
Þegar Willy Brandt lýsti mögu-
legum áhrifamætti Evrópuþings-
ins nýja notaði hann orð Jean
Monnets, eins frumkvöðla EBE, að
þegar skipt væri um húsgögn ætti
að skipta um fólk.
Hitt er svo önnur saga að nýja
fólkið er ekki allt stórbokkar úr
pólitíkinni á borð við Brandt,
Tindeman og Debré fyrrum for-
sætisráðherra Frakka. Flestir
vilja þó eflaust staðfesta kenningu
Monnets. Hér verður rætt stutt-
lega um nokkra þeirra.
Bretland
Barbara Castle, 67 ára fer
ekkert í launkofa með vantraust
sitt á efnahagsbandalaginu. Hún
er gallharður sósíalisti og hefur
alltaf verið lengst til vinstri í
brezka verkamannaflokknum.
„Stjórnmálaskoðanir mínar eru
eins á litinn og rautt hárið á mér“
sagði hún eitt sinn. Castle hefur
tvisvar gegnt ráðherraembætti og
verið þingmaður í 34 ár en var
ekki í framborði í síðustu kosning-
um. I kosningu til Evrópuþings
fékk hún 17 þúsund sinnum fleiri
atkvæði en mótframbjóðandi
hennar úr íhaldsflokknum.
Castle er mjög ákveðin í afstöðu
sinni sem kvenréttindakona.
„Karlmenn tala um konur í pólitík
eins og þær væru bleikar kanín-
ur“. Hún er tortryggin á of nána
samvinnu efnahagsbandalagsríkja
og algerlega andvíg hugmyndinni
um sameinaða Evrópu.
Sir Peter Vanneck, 57 ára,
fyrrum yfirborgarstjóri í Lundún-
um. Þykir hlýlegúr og aðlaðandi
kaupsýslumaður. Hann hlaut
menntuh sína í Tririity, Cam-
bridge og Harward. Var flugmað-
ur í sjóhernum á stríðsárunum.
Vanneck er íhaldsmaður og berzt
fyrir auknum vörnum Evrópu og
vopnastöðlun. Segist hann þó gera
sér grein fyrir að fyrsta starf
þingsins verði að koma á skipu-
lagningu. „Við vitum að það verð-
ur ekki allt framkvæmt á hundrað
dögurn."
Winifred Ewing, 49 ára. Komst
fyrst á þing fyrir skozka þjóðern-
isflokkinn 1967 og þíti auka vin-
sældir flokksins mjög. Þar sem
málefni Skota sitja í fyrirrúmi hjá
henni, tapaði hún sæti sínu fyrir
íhaldsmönnum í síðustu þingkosn-
ingum. Hún hefur setið á Efna-
hagsbandalagsþingum frá 1975 og
er eini fulltrúi smærri flokkanna í
Bretlandi. Búizt er við því að hún
berjist fyrir fiskveiðiréttindum
Skota og að Evrópuþingið temji
sér skoska sparsemi í fjármálum.
John Hume, 42 ára, er eindreg-
inn Evrópusinni. Hann er vara-
leiðtogi Sósíaldemókrata í Úlster
og komst á þing vegna eindregins
stuðnings þeirra 500 þúsund ka-
þólikka sem búsettir eru í N-ír-
landi. Hann var leiðtogi kaþólikka
í mótmælum þeirra gegn almennri
mismunun fyrir áratug síðan.
Hume var viðskiptaráðherra í
stjórninni sem ríkti í sex mánuði
1974. Sú stjórn féll vegna allsherj-
arverkfalls sem mótmælenda-
klerkurinn Ian Paisley stóð fyrir.
Hume vonast til þess að Evrópu-
þingið geti stuðlað að sameiningu
Irlands.
írland
Sile de Valera er 24 ára og
yngsti fulltrúi þingsins. Hún er
ógift og hefur starfað sem kenn-
ari. Hún er barnabarn Eamon de
Valera, stofnanda írska lýðveldis-
ins. Sila de Valera sat írska þingið
sem fulltrúi Finanna Fail flokks-
ins sem verið hefur í stjórn s.l. tvö
ár.
Sagt er að aðlaðandi framkoma
hennar svo og bakgrunnur hafi
stuðlað að því að hún ein fimm
flokksframbjóðenda komst á þing-
ið. Fianna Fail flokkurinn á hins
vegar nú um sárt að binda vegna
ásakana út af olíuskorti og al-
mennra verkfalla.
Frakkland
Simone Veil, 51 árs og fyrrum
heilbrigðismálaráðherra. Hún
studdi Giscard forseta dyggilega i
baráttunni fyrir Evrópusamvinnu
á móti þjóðernissinnum eins og
flokki Chiracs, helzta keppinauts
Giscards. Kaldhæðni örlaganna
má kalla það að Chirac átti
Winnifred Ewing
John Hume
Sile de Valera