Morgunblaðið - 20.09.1979, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. SEPTEMBER 1979
„Ég gat ekki
haldið áfram
að lifa
við þetta”
Viðtöl og myndir eftir ELINU PALMADOTTUR
Kuala Lumpur, 19. ágúst.
flóttamannaeyjunni Pulau Bidon verður maður að gæta að hvar maður
Astígur niður. Þegar fyrstu flóttamennirnir lentu þar fyrir rúmu ári, var
ströndin vaxin skógi. En yfir 40 þúsund manna byggð á litlum bletti hefur
fyrir löngu notað allan gróður upp til agna og í lausum sandinum og upp
eftir hlíðunum. hvar sem nokkurt hús getur hangið, er nú búið á
hverjum lófastórum bletti.
Ég gekk þarna um í 2 daga undir miskunnarlausri hitabeltissólinni og
stækjunni af 32 þúsund manna byggð með takmarkað vatn og nær engar
hreinlætisaðstæður. Ruddi mér braut gegnum mannfjöldann, er rétta lýsingin.
Þennan kurteisa fólksskara, sem þrengdi sér í kring, hvar sem maður stanzaði, svo
varla var hægt að fá svigrúm til að taka mynd af viðmælendum, eða skipta um
filmu í myndavélinni öðruvísi en að hafa vegg við bakið. Svo þröngt er bekkurinn
setinn. Og hvar sem ég fór, mætti ég engu öðru en ljúfmennsku. Stanzaði ég til að
ávarpa einhvern í hreysunum — sem maður sér beint inn í — var umsvifalaust boðið
inn og gestinum boðið sæti á f jalabekk í þessum tiltölulega hreinu vistarverum.
Það vekur aðdáun hve hreint fólkið er og snyrtilegt við þessar erfiðu aðstæður. Ég
talaði við fjölda manns, og birti hér nokkrar glefsur úr nokkrum viðtölum.
Flestir þeir sem ég talaði við höfðu farið, af því þeir sáu ekki fram á að geta lifað
í heimalandinu, allt hafði verið af þeim tekið, og þeir áttu ekki möguleika á að afla
sér lífsviðurværis í landi, þar sem lítið er um matvæli og ekkert fyrir þá, sem ekki eru
í náðinni. Margir höfðu verið í fangelsi eða „endurhæfingabúðum“, og aðrir verið
sendir með haka til að vinna land á „nýju efnahagssvæðunum.“ Ég minnist orða
víetnömsku iðnverkakonunnar, sem unnið hafði á tágaverkstæði, en flúði með tvær
systurdætur sínar:
— Ég fór af því ég er búin að fá nóg af stríðum, endurhæfingarbúðum,
fangelsum og hrakningum. Og nú er hafið enn eitt stríðið í Kambódíu og við Kína.
Ég get ekki haldið áfram að lifa við þetta. Ég vil vera í friði. Því varð ég að fara, hvað
sem það kynni að kosta, og hjálpa systurdætrum mínum til að eignast einhverja
framtíð. Við höfum lifað við ófrið og hörmung í 30—40 ár. Nú er enn farið af stað
og ungt fólk kallað í herinn, í þetta sinn til að berjast við önnur lönd.
Flóttafólkið hefur komið sér upp skýlum. Viðarbútar hnýttir saman
oíí plastpokar breiddir yfir. Eina bótin að þarna er ekki kalt. En ekki
halda þessi hús vatni, þegar regntíminn kemur í október.
Kínverjinn Va Guong hafði beðið í flóttamannabúðunum með sinni
stóru fjölskyldu eftir að fú hæli i þriðja landinu síðan í október 1978.
Hcr er hann með hluta fjölskyldunnar. konu, syni og tengdadóttur og
barnabörnum.
Verðum að vinna
vel ínýja landinu
• Nokkrar konur talaði ég við í
flóttamannabúðunum. Til dæmis
kínversku stúlkuna Tieu Quann
De, sem hafði komið fyrir 9
mánuðum með móður sinni og 7
systkinum á báti með 276 manns.
Báturinn var farinn að leka áður
en hann náði eynni Pulau Bidon og
var rennt þar á land. Malasíu-
menn ætluðu að draga hann út
aftur, en fólk úr landi sá að hann
var að sökkva undir fólkinu og
blandaði sér í málið.
Quann De sagði mér að faðir
sinn hefði látist fyrir 5 árum.
Hann átti lítið vélaviðgerðaverk-
stæði, og systkinin höfðu ætlað að
reka það áfram með móður sinni.
En stjórnvöld tóku það af þeim. —
Þeir borguðu okkur ekki fyrir það,
sagði hún, heldur létu þeir okkur
að auki samþykkja að fara úr
landi og borga allt sem við áttum
eftir fyrir það.
Nú loks hafði fjölskyldan fengið
loforð fyrir landvistarleyfi í
Bandaríkjunum, hafði fengið að
vita það þennan dag. En í eynni
voru einmitt fulltrúar Bnadaríkj-
anna að ræða við stóru fjölskyld-
urnar, sem lengst höfðu beðið og
veittu nú sumum þeirra ásjá. Tieu
sagðist vonast til að fá að vinna
þar við vélar, og bæta á kvöldin
menntun sína, sem ekki væri nógu
góð fyrir Ameríku.
— Allir flóttamenn vita að þeir
verða að vinna vel í nýja landinu,
þar sem þeir setjast að, sagði hún
ákveðin. Við verðum að leggja
okkur fram og koma okkur vel í
nýja landinu. Við erum þakklát
fyrir að fá að koma þangað. Það er
svo erfitt að vera lengi í flótta-
mannabúðum.
Fiskimenn frá
Víetnam í flótta-
mannabúðum
• Efst í fjallshlíðinni á Pulau
Bidon, þar sem helst er andvara
að vænta, heldur enn hópinn
bátsfarmur af ungu fólki með
börn sín. 19 manns, sem hafði lagt
allt sitt í útbúnað á 10 metra
löngum báti með afllítilli vél og
komist yfir hafið. Allt vinir og
systkini.
I hópnum eru tveir fiskimenn,
Nguyn Vanhieu frá fiskiþorpinu
Vung Tan og Nguyeu Van Hvong
frá þorpinu Longson. Hann kvaðst
ekki lengur hafa fengið olíu á
bátskriflið sitt og því ekki komist
á sjó frá Víet Nam. Nú dreymir
hann um að verða fiskimaður í
Ameríku og læra í vélskóla á
kvöldin. Hann á enga ættingja til
að taka ábyrgð á honum þar í
landi, en vinur hans hefur reynt
að skrifa systur sinni í Ameríku,
og beðið hans ásjár. Sá er sýnilega
driffjöðrin í hópnum, enda hafði
hann lært í Bandaríkjunum, og
hefði af þeim sökum ekki fengið
vinnu í Víet Nam nútímans, sögðu
þeir félagarnir.
Hinn fiskimaðurinn sýndi mér
stoltur 2ja vikna anga, sem kona
hans hafði fætt á eynni. Hann
vissi ekkert á hvaða sjó hann fengi
að róa.
Vill bara fá
að aka trukk
• Luu Moc Vien talar bara
kínversku, þótt synir hans séu
farnir að læra ensku til að búa sig
undir að setjast að í nýju landi.
Hann og fjölskylda hans búa á
afgirtu svæði á trépalli í einu
landhúsinu í búðunum, rétt nægi-
lega stóru fyrir fjölskylduna að
sofa á.
Luu Moc Vien var vörubílstjóri í
Víet Nam. En eftir 1975 tóku nýju
stjórnvöldin af honum bílinn hans
og sendu hann til „nýju efna-
hagssvæðanna" að vinna með
haka nýtt land. Hann vissi ekki
einu sinni hvað þorpið hét. En
þaðan flúði hann með alla sína
fjölskyldu, fyrst til Saigon, og svo
áfram til þorps úti við ströndina.
Ættingjar og vinir slógu saman og
tókst að safna nægilegu fé til að
greiða fyrir þau hjónin og börn
þeirra fjögur á báti með 300
flóttamönnum. Þau fóru frá Víet
Nam í nóvembei 1978, lentu tvisv-
ar í höndum sjóræningja, stönz-
uðu 4 daga á eyðieyju og komust
svo þaðan til Malasíu á fjórum
dögum. Síðan hafa þau öll beðið í
flóttamannabúðunum eftir að ein-
hver tæki við þeim, þar til Banda-
ríkjamenn ákváðu vikunni áður að
veita þeim landvistarleyfi, þegar
þeir gerðu sérstakt átak til að
taka við fjölskyldum sem lengi
höfðu verið í búðunum, þótt þær
féllu ekki í rammann sem þeir
höfðu sett um málakunnáttu og
fleira. Þau voru því öll ákaflega
glöð og hlökkuðu til að byrja nýtt
líf. Helst dreymdi Moc Vien um að
fá að aka trukk í nýja landinu.
Annars skipti það ekki máli, sagði
hann. Þau verða öll saman, börnin
hans og giftu synirnir með sínar
fjölskyldur.
Sluppu í
þriðju tilraun
0 — VIÐ vorum hundelt og
urðum að bjarga okkur burt, sagði
Nguyen Huynh Cain, fyrsti
Víetnaminn sem ég ræddi við í
flóttamannabúðunum. Hann hafði
verið kennari í Viet Nam. — í
Dalat, sem er falleg eyja með
háskóla, útskýrir hann. Þar
kenndi hann stjörnufræði.
Nú situr hann þarna í
bambushreysi, flóttamaður með
konu og þrjú börn þeirra á aldrin-
um 8—11 ára í kring um sig. —
Við reyndum að fá hæli í Banda-
ríkjunum, en þeir tóku 'ekki við
okkur, sagði hann. Þá höfum við
reynt Ástralíu og ég veit ekki
hvernig það fer. Flóttamaður á
ekki kröfu á neinni skýringu og
hefur ekkert val. Á meðan hefur
fjölskyldan setið þarna í búðunum
í sex mánuði.
— Ég hafði áður verið í her
lands míns, eins og svo margir
aðrir, segir hann. Þess vegna var
ég fangelsaður eftir stríðslok og
sendur í endurhæfingarbúðir. Við
misstum allt, starfið, húsið og
ríkisborgararéttinn, og gátum á
engan hátt séð fyrir okkur. Svo við
reyndum að flýja frá Saigon.
Fyrsta tilraunin mistókst, og við
vorum öll sett í fangelsi í 5
mánuði. Konan og börnin voru
saman, en ég lenti í Tígrisbúrun-
um. Þú hefur heyrt um þau? Þau
eru við lýði enn. Þessi svokallaða
endurhæfing er ekkert annað en
þrælkun og misþyrming.
— Jú, við reyndum aftur. Átt-
um ekki annars úrkosta. Við urð-
um að lifa á ættingjunum á víxl,
þar til við í þriðju tilraun sluppum
úr landi. Flóttann skipulögðum
við sjálfir. Tókum okkur saman,
söfnuðum fé og sigldum, 200
manns á báti. Flest okkar höfðu