Tíminn - 29.06.1965, Síða 3

ÞRIÐJUDAGUR 29. júní 1965
TÍMINN
3
Svar ríkisstjórnarinnar við stöðvun síldveiðiflotans
FÆRIR U
KS®
LÖGIN T!L ENDURPRENTUNAR
Tíminn fékk í gær senda til-
kynningu frá ríkisstjórninni, þar
sem enn einu. sinni er birt efni
bráðabirgðalaganna, sem urðu til
efni þess að síldveiðiflotinn stððv
aðist. Er síðan rætt um þetta aft
ur og fram í nokkuð löngu máli,
án þess að nokkuð nýtt komi fram
eða að bóli á tillögu til lausnar
vandanum. Virðist því sem ríkis-
stjórninni sé mest í mún á þessu
stigi, að láta endurprenta bráða
birgðalögin. Hvort blöðin verða
beðin um að prenta þau einu
sinni enn á morgun skal ósagt lát-
lð. Hins vegar telur Tíminn ekki
eftir sér að ,gera ríkisstjórninni
þennan greiða, að prenta lögin,
sem hún virðist álíta að Þeir síld
veiðiskipstjórar, sem nú eru komn
ir hcim og hættir, hafi ekki lesið.
Tilkynning ríkisstjórnarinnar fer
hér á eftir:
„í tilefni af hinn fyrirvaralausu
og óvæntu stöðvun síldveiðiflotans
vill ríkisstjórnin taka fram, sem
nú skal greina:
Hinn 24. þ. m. voru gefin út
bráðabirgðalög um verðjöfnunar
i og flutningasjóð síldveiða árið
| 1965. Efni þeirra er í höfuðatrið
' um þetta:
Að ríkisstjórninni sé heimilt að
ákveða að af allri bræðslusíld, sem
veíðist frá 15. júní til ársloka
1965 fyrir Norður- og Austurlaudi,
skuli greiða 15 kr. fyrir hvert
mál í sérstakan sjóð.
Að heimilt sé að verja af fé
sjóðsins til hækkunar á fersksíld
arverði til söltunar allt að 30 kr.
hverja uppsaltaða tunnu.
Að greiða síldveiðiskipum, sem
sigla með eigin afla frá veiðisvæð
um sunnan Bakkaflóadýpis til
hafna vestan Tjömess fimmtán kr.
flutningastyrk á hvert mál
bræðslusíldar. Styrkurinn er
bundinn því skilyrði að löndunar
töf sé á Austurlandshöfnum og
Raufarhöfn. Ennfremur að hlut
aðeigandi verksmiðjur greiði síld
veiðiskipum til viðbótar á hvert
mál eða samtals 25 krónur þegar
svo er háttað sem að framan grein
ir. Að verja alkv að f jórum millj
ónum króna tíl fþitnings á söltun
ar- og frystingarhaefri síld til/Norð
urlandshafna.
Sjö manna sjóðsstjórn á að ann
Greinargerð frá oddamanni
f gær barst Tímanum greinar
gerð fyrir atkvæði oddamanns
yfirnefndair verðlagsráðs sjávar-
útvegsims í deilu um verð bræðslu
síldar fyrir Norður- og Austur-
landi sumarið 1965. Oddamaður
er Bjarni B. Jónsson hjá Efna-
hagsstofnuninni. Greinargerðin
fer hér á eftir.
„Þau deiluatriði, sem vísað var
til yfirnefndar, má greina í tvennt
annars vegar hvort gilda skuli
eitt eða tvö verð á veiðitímabil-
inu, og toins vegar hvert lágmarks
verð skuli úrskurðað. Hið fyrra
er meginregluvandamál, og felldi
yfimefnd úr.skurð um það, áður
ien verðið var tekið til úrskurðar.
"?«:ður hér gerð grein fyrir af-
stöðu oddamanns til þessara at-
riða í sömu röð.
Skipting í verðtímabil. Fyrir
yfirnefnd lá eindregin krafa full
trúa kaupenda í verðlagsráði þess
efnis, að verðtímabilin yrðu tvö,
með skil um 15. júní, og var sú
krafa úrslitatilefni þess, að deil-
unni var vísað til yfirnefndar.
Samkvæmt reglugerð um verð
lagsráð sjávarútvegsins er veiði
tímabil síldar á Norður- og
Austurlandssvæði/ u talið standa
frá 10. júní til 30. september.
Þetta ákvæði hefur þá þýðingu,
að ráðinu ber að leitast við að
ákvarða verð fyrir allt tímabilið,
áður en það hefst. En það bind
ur ekki hendur verðlagsráðs eða
yfirnefndar við að skrá eitt og
sama lágmarksverð fyrir allt tíma
bilið. Enda hefur ráðið, þegar
henta þótti, skipt veiðitímabilum
síldar á Suður- og Vesturlands
svæði í fleiri verðtímabil.
Um síld v(údda á Norður- og
Austurlandssvæðinu utan tímabils
ins 10. júní til 30. september seg
ir svo í reglugerð: „Veiðist síld
á öðrum tíma á þessu svæði, skal
verðlagsráð ákveða verð á þeirri
síld.“
Lá því Ijóst fyrir, að yfirnefnd
var bær að fjalla um málið og
ákveða, að eitt eða fleiri verð
skuli taka gildi. Var sá skilningur
oddamanns eigi véfengdur af öðr
um fulltrúum í yfirnefnd, enda
þótt lýst væri eftir því.
Fordæmi fyrri verðákvarðana
verðlagsráðs og yfirnefndar hefur
verið á þann veg, að árin 1962 og
1963 var sumarverð bræðslusíld
ar látið gilda frá 10. júní til 30.
september, en árið 1964 var það
látið gilda á sumarsíldarvertíð án
tímabilsákvörðunar, þannig að
verðið gilti frá því veiðarnar hóf
ust og meðan þær entust. Enda
þótt veiðarnar hæfust þá óvenju
lega snemma, hinn 31. maí, varð
gildistími verðsins ekki að ágrein
ingsefni, þar sem síldin var þá
óvenjulega feit svo snemma vors.
Yfirstandandi síldarvertíð hófst
enn fyrr, eða hinn 24. maí, og
barst sérstaklega mikið magn í
fyrstu hrotunni, eða alls um 454
þús mál til og með 14. júní, og
var síldin sérstaklega mögur.
Reynslan af fituinnihaldi
snemmveiddrar síldar á siðast-
liðnu sumri getur ekki talizt full
nægjandi grundvöllur þess, sem
vænta mátti á yfirstandandi
sumri. Alkunna er, að haust- og
vorsíld og ennfremur sumarsíld
veidd við Suðurland hefur allt
annað fituinnihald heldur en
sumarsíld við Norður- og Austur-
land, og verður því að skoðast
sem önnur vara. Þessu til sann-
prófunar fór yfirnefnd yfir heim
ildir kaupenda um fitumælingar
snemmsumars allt frá árinu 1955.
Staðfestu þær heimildir, að fitu
innihaldið fer yfirleitt ekki að
komast í eðlilegt horf sumarver
tíðar fyrr en eftir miðjan júní.
Með aukinni tækni við síldarleit
og síldveiðar hafa skapazt skil
yrði til veiða yfir lengri tíma ár.s
og á fleiri og fjarlægari veiði-
svæðum en áður hefur verið, án
þess að sú staðreynd breyti
nokkru um þau skilyrði, er ráða
fituinnihaldi síldarinnar á hinum
ýmsu árstíðum.
Verðákvörðun sumarsildar bygg
ist á meðalútkomu afurða úr
hverju máli bræðslusíldar um
fimm undanfarin ár. Sú reynsla
er að yfirgnæfandi hluta fengin
af tímabilinu frá því um miðjan
júní, og vfiitir því ekki grundvöll
til að byggja á áætlun um afurða
útkomu vorsíldar.
Gegn eindregnum mótmælum
fulltrúa kaupenda er því ekki
fært að gera kaupendum að
skyldu að greiða sama verð fyrir
vorsíldina og samsvarar áætlaðri
afurðaútkomu sumarsíldar. Ekki
verður heldur talið fært að gera
jöfnun á milli vorsíldar og sumar
síldar. Veiðar vorsíldarinnai falla
mjög misjafnt á bátaflotann í
samanburði við sumarveiðarnar,
án þess að nokkur ástæða sýnistj
til að valda verðjöfnun þeim bát
um í hag, er hefja veiðarnar
snemma, en öðrum í óhag. Sömu
leiðis hefur skiptingin á einstak
ar verksmiðjur reynzt verulega
misjöfn.
Niðurstaðan af hlutlægu mati
allra aðstæðna hlýtur því að verða
sú, að verðlagstímabilin verði
tvö. Eftir atvikum þykir rétt, að
mörkin séu sett á milli 14. og
15. júní.
Ákvörðun verðsins. Lög um verð
lagsráð sjávarútvegsins mæla svo
fyrir, að meiri hluti atkvæða í
yfirnefnd ráði úrslitum. Fordæmi
er fyrir því, að oddamaður skeri
sjálfstætt úr um ágreining deilu
aðila, ef langt er á milli úrslita-
krafna þeirra og oddamaður getur
á hvoruga fallizt.
Oddamaður er bundinn þagnar
skyldu um tilraunir sínar til að
ná samkomulagi og um afstöður
fulltrúanna í nefndinni að öðru
leyti en fram kemur við endani
legan úrskurð verðsins. -Reynt var
til þrautar að ná samkomulagi allra
aðila í nefndinni. En fyrir atbeina
oddamanns gátu kaupendur fall
izt á tillögur hans um, að verðið
yrði kr. 190, — á mál til og með
14 .júní, en kr. 220, — á mál á
tímabilinu 15. júní til 30. septem
ber, en við síðara verðið bætist
gjald skv. sérstökum lögum kr.
15,— á mál.
Hækkun sumarverðsins frá
fyrra ári nemur 21%, ef miðað
er við bæði verðin án tillags í
flutninga- og jöfnunarsjóð, en
27% ef þau tillög eru meðtalin.
Við samningu þessara verðtil-
lagna hefur verið höfð hliðsjón af
þeim atriðum, er lögin mæla fyr
ir, þ. e. markaðsverði afurðanna
á erlendum mörkuðum svo og
framleiðslukostnaði þeirra bæði
að Því er tekur til veiða og
vinnslu, eftir því sem gögn voru
tiltækileg.
Raunhæfa áætlun um meðal-
verðmæti afurða úr hverju máli
sumarsíldarinnar telur oddamað
ur vera kr. 385,00 f. o. b. að frá
dregnum útflutningsgjöldum. Úr-
skurðuð skipting er kr. 150.00
í hlut verksmiðja, eða 39%. en
til bátanna og í flutnings- og jöfn
unarsjóð kr 235,00, eða 61%. Til
Framhald i 1* síðu.
ast innheimtu gjaldsins og dreif-
ingu þess.
Fyrir lágu upplýsingar um það,
að hækkun á bræðslusíldarafurð
um þ. e. lýsi og mjöli hefði orðið
miklu meiri en tilsvarandi hækk
un á þeirri saltsíld, sem líkur eru
til að framleidd verði á þessari
síldarvertíð. Af því leiddi hættu
á Því, að síld fengist ekki til sölt
unar, sökum þess hve hráefnisverð
hennar yrði lágt samanborið víð
bræðslusíldarverð.
Útflutningsverðmæti saltsíldar
er nær þrefalt miðað við magn
borið samán við afurðir úr bræðslu
síld og liggur mismunurinn að
verulegu leyti í meirí verðmæta-
sköpun innanlands. Það hefur tek
ið áratugastarf að afla markaða
fyrir íslenzka saltsíld. Markaðir
þessir eru í augljósri hættu, ef
verulega dregur úr síldarsöltun.
Gæti það valdið óbætanlegu tjóni
íslenzkum sjávarútvegi. þeim lands
svæðum, þar sem söltun aðallega
fer fram og þjóðarbúinu í heild.
Sú lækkun sem verður á
bræðslusíldarverðinu af þessum
sökum rennur óskipt til sjómanna
og útgerðarmanna í hækkun hrá-
efnisverðs um allt að þrjátíu krón
ur miðað við uppsaltaða tunnu.
Á s. 1. ári náðist um það sam
komulag í Verðlagsráði milli full-
trúa sjómanna og útvegsmanna
annars vegar og fulltrúa síldar-
kaupenda hins vegar að leggja
hluta af andvirði bræðslusíldar í
sérstakan sjóð til að greiða fyrir
sigjingu veiðiskipa með eigin
bræðslusíldarafla tíl hafna Norð
anlands, þegar Þrær verksmiðjanna
eystra væru fullar og löndunar
töf á Raufarhöfn. Ríkisstjórninni
var kunnugt um að samskonar
samkomulag mundi ekki takast að
þessu sinni í Verðlagsráði sjávar
útvegsins, þó að meirihluti full-
trúa væru því meðmæltir. Til
þess að koma í veg fyrir stórfelld
töp síldveiðiflotans sökum löndun
arbiða á Austfjörðum, bar brýna
nauðsyn til að stuðla að því að
þetta flutningafyrirkomulag síld-
veiðiskipa héldi áfram og væri
styrkt þannig, að heíldargreiðslur
til þeirra, þegar svo stæði á, hækk
aði úr 16 krónum á árinu 196L4 í
25 krónur á hvert mál.
Sérstaklega skal tekið fram, að
sjóðurinn greiðir ekki neinn kostn
að af rekstri flutningaskípa, sem
síldarverksmiðjur hafa tekið á
leigu eða gera út til síldarflutn-
inga.
Bráðabirgðalögin heimila að
verja allt að fjórum milljónum
króna til flutnings á kældri síld
sem hæf sé til söltunar og fryst-
ingar frá miðunum við Austurland
til Norðurlandshafna. Er hér um
merkilega nýjung að ræða til að
leysa það vandamál, sem af því
stafar, að síldargöngur haaf leítað
á nýjar slóðír, svo og að helztu
síldarverkunarstaðir Norðanlands
hafa búið við langvarandi skort á
hráefni og þar af leiðandi alvar
lega atvinnuörðugleika.
Ef tilraunin heppnast eykur það
atvinnuöryggi, allra þeirra, sem
víð síldarútveg fást á sjó og
landi.
Að öðru leyti vísast til greinar
gerða oddamanns yfirnefndar verð
lagsráðs sjávarútvegsins og stjórn
arformanns og framkvæmdastjóra
Síldaverksmiðja ríkisins.
Reykjavík, 28. júní 1965.'
f
i
í

Á VÍÐAVANGI
„Algert upplausnar-
ástand"
f pistli til blaðsins nýlega seg
ir lesandi svo: ,
„f sérhverju lýðfrjálsu landi
ber hverjum þeim, sem hlýtur
meirihlutafylgi þjóðar sinnar,
að fara með stjórn lands síns,
meðan hann hefur þann stuðn-
ing. Af sömu rótum er sú
skylda runnin, að hver sá stjórn
andi, sem hefur fyrirgert
trausti kjósenda sinna og þar
með misst meirihlutafylgi í
landinu, víki af stjórnarstóli
tafarlaust og láti aðra taka við
eða Iáti kjósa tafarlaust.
f dag er hér algert upplausn-
arástand til sjós og lands.
Stefna núverandi valdhafa hef
ur leitt til svo alvarlegra hluta,
að í dag er allur iðnaður að
leggjast í rúst, — iðnaður, sem
verið hefur að þróast úr hand-
verki til verksmiðjurekstrar í
40 ár. Vélar og hús eru til sölu
um allt land. Jarðir fara í eyði
á stórum landsvæðum í stærri
stíl en nokkru sinni fyrr. Síld
arflotinn er kominn allur í höfn
í mótmælaskvni við stefnu og
aðgerðir ríkisstjórnarinnar.Ráð
herrarnir flýta sér að selja rík-
inu villurnar sínar áður en þeir
fara úr landi í náðug sendiherra
embætti. Viðreisnarstjóri ríkis
ins er farinn til Suður-Ameríku
með li'lar þakkir þeirra stjórn
arherra, sem skópu hann.
Bankastjórar, sem verið
hafa aðalforsjón ríkisstjórnar
innar í fjármálum telja sig
mjög hvfldarþurfi.
Fylgjendur týna
tölunni
Stjórnin heldur ekki sínu eig
in liði saman lengur, og víða
kemur fram uppreisn , því, eins
Og meðal útvegsmanna og iðn-
rekenda, sem verða illa fyrir
barðinu á stjórnarathöfnunum.
Fjöldi iðnaðarmanma og at-
vinnurekenda, sem staðið hafa
með Sjálfstæðisflokknum, hafa
snúið við honum baki.
Sölvi gamli Helgason hafði
jafnan drjúg orð um ágæti sitt
og stórvirki. Stjómin er eins.
Hún talar mikið um stóriðju
og alls konar viðreisn. En
hverju hefur hún komið í verk?
Hvað hefur hún gert fyrir fram
tíðina? Hún hefur engin ný raf
orkuver byggt, engar nýjar og
stórar verksmiðjur. Hins vegar
hefur hún stutt byggingu must.
era handa stórgróðamönnum að
bralla í.
Ný vopn
Styrjaldir eru mikið eyðing
arafl, en það er hægt að leg>gja
undir sig þjóðir með fleiru en
púðri og blýi. Nútáma vopn
slægra stórvelda eru stórvirkar
aðgerðir i efnahagsmálum á þá
lund, að þær hafi rétt áhrif á
líf annarra þjóða. Iðnaðarstór-
veldi meginlandsins hyggjast
nú beita þessum vopnum og
ryðjast með þau inn í hin minni
ríki og lcggja í rúst það, sem
fyrir er. Jafnvel Bretiand á í
vök að verjast, hvað þá minni
„strandríki“ á þessu mikla á-
hrifasvæði. Inn í þennan svelg
skal draga alla, og íslenzka rík-
isstjómin virðist óðfús að
steypa sér í svelginn. Ráðherr-
arnir gylla þetta og segja, að
við græðum á því 17 milljónir
á ári í hærra fiskverði. En til
þess að fá þessar 17 millónir
verðum við að falla frá tollum,
sem gefa 500 milljónir í ríkis-
Framhald á 12. síðu